چند دهه پیش در ایران، در کارنامه‌هایمان، زیر اسم ما، یک فهرست از درس‌ها بود و جلوی هرکدام، یک نمره. دو کلمه طلایی قبول خرداد هم اگر همان زیر مهر می‌شد، نور علی نور بود. البته آخرین نمره در این ستون، همیشه داشت چشمک می‌زد. اگر بیست بود معلوم بود شاگرد منظمی بوده‌ایم، یا حداقل به نظر ناظم مدرسه، انضباط ما عالی بوده است. اگر هم غیر بیست بود دیگر باید دید وضعیت بهداشتمان چطور بوده؟ ناخن‌ها بلند بوده‌اند؟ دیر به مدرسه آمده بودیم؟ دفتر و کتاب را همیشه در خانه جا می‌گذاشتیم؟ معلم از اخلاق ما راضی نبوده؟ در حیاط مدرسه شیطنت کرده بودیم؟ خلاصه اگر گاهی پدر و مادرها علت را نمی‌دانستند، نهایتا ستارگان آسمان خبر داشتند این نمره انضباط چرا پایین است... نمره‌های کمتر از ده هم که پذیرفته نبودند. تجدیدی آوردن، اگر تابستان ما را یکسره خراب نمی‌کرد، دست کم، آب خوش از گلویمان پایین نمی‌رفت. در ماه شهریور هم باز امتحان و ترس ... اگر شانس همراهی می‌کرد و درس خوانده بودیم، قبول می‌شدیم؛ وگرنه باید همان پایه تحصیلی را دوباره می‌خواندیم. کلمه رفوزه یا مردود خیلی تلخ بود، اما گاهی پیش می‌آمد. کارنامه قبولی هم شیرینی‌خوران داشت و شادی و افتخار. حتی دانش‌آموزان زرنگ هم با دیدن نمر‌های خوب یکبار دیگر حالشان خوب می‌شد و قوت قلب می‌گرفتند. آن وقت‌ها امتحان یعنی جواب دادن به سوال‌های روی برگه کاغذی؛ گاهی هم پرسش شفاهی که معمولا مربوط به روخوانی فارسی بود. سه تا کارنامه و سه بار که قلب ما تند می‌تپید و هربار، نگاه‌های سه‌گانه: نگاه والدین اول به بچه، ... بعد به کارنامه، ... و بچه زل زده به کارنامه! ثلث اول و ثلث دوم و ثلث سوم، یادش بخیر... چه تلخ، چه شیرین، آن روزها گذشت و حالا ما پدر و مادر شده‌ایم. پس لازم است ببینیم امروز امتحانات چه شکلی دارند و کارنامه‌ها چه اطلاعاتی را در بر‌دارند.
ارزیابی سه‌گانه تحصیلی:
در سیستم آموزشی امروز استان انتاریو، ارزیابی و آموزش چنان با هم آمیخته‌اند که بدون هم، بی معنا می‌نمایند:
معلم برای شروع هر درس باید ابتدا بداند آموخته‌های قبلی دانش‌آموزان چه است تا بتواند بنای درس جدید را متناسب با درک آنان شروع کند. به این آزمودن دانسته‌های قبلی، اصطلاحا ارزیابی برای آموزشگفته می‌شود.
مثال‌هایی از شیوه‌های مفید ارزیابی:
گاهی دانش‌آموزان باید حاصل کار خودشان را تصحیح کنند. مثلا تمرین‌هایی که در دفترشان نوشته‌اند ،توسط معلم در کلاس حل می‌شود و هر کس وظیفه دارد خودش ببیند راه حل و جوابش چگونه بوده است و نتیجه بررسی خود را اعلام کند. به این شیوه خود- ارزیابی گفته می‌شود. این شیوه، به عقیده گروهی از دست‌اندرکاران آموزش راه خوبی برای فهم مطالب است، به ویژه درس‌هایی که کمی سخت جا می‌افتند و به این وسیله دانش‌آموز در خلوت خود متمرکز بر جواب درست و اصلاح تمرین‌هایش خواهد شد.
در برخی موارد همین روش حل تمرین و بررسی درستی و غلطی را بر کارکرد همکلاسی خود انجام می‌دهند. بدیهی‌ست که درهر دو مورد معلم به آنها آموزش می‌دهد که چگونه با‌انصاف کار کنند و دست آخر بررسی نهایی توسط معلم انجام خواهد شد. ارزیابی همکلاسی‌ها ممکنست شیوه خوبی برای تشویق باشد و برخی معلمین از آن بهره می‌جویند.
چند دقیقه قبل از زنگ تفریح، ممکنست معلم از بچه‌ها بخواهد تا آنچه یاد گرفته‌اند را در یکی دو جمله بر تکه کاغذ پشت چسب‌داری بنویسند و قبل از خروج، همانجا کنار در کلاس بچسبانند. خواندن همین جمله‌ها در ابتدای جلسه بعدی، شروعی دلپذیر و پلی برای اتصال و ادامه درس قبلی‌ست.
زمانی که معلم قسمتی از درس را آموخته است و می‌خواهد اطمینان حاصل کند دانش‌آموزان آن را متوجه شده‌اند، تا به سراغ قسمت بعدی برود، یک آمار سرانگشتی می‌گیرد:" بچه‌ها اگر متوجه درس شده‌اید و سوالی ندارید شصت دست خود را به نشانه تایید بالا ببرید" (در فرهنگ غربی انگشت شصت روبه بالا نشانه موافقت و تایید؛ و انگشت شصت رو به پایین علامت عدم موافقت یا عدم اطمینان است) و این گونه معلم، به سادگی می‌فهمد اوضاع کلاس چگونه است.
گاهی معلم فهرست نام بچه ها را دارد و کار دانش‌آموزان را با نشانه‌های مخصوصش ارزیابی م‌کند. مثلا علامت مثبت یا ستاره به منظور کار عالی است و شکل سه‌گوش نشان‌دهنده کار خوب و دایره نشانه کار متوسط می‌باشد. زمانی که دانش‌آموزان به کار گروهی مشغولند معلم با دقت مشاهده می‌کند و به مکالمات بچه‌ها گوش می‌کند و علامت‌گزاری می‌کند.
امتحانات از قبل اعلام شده و اعلام نشده بر روی کاغذ، یکی دیگر از نمونه‌های دیگر ارزیابی می باشد که معرف حضور همه نسل‌هاست.
گاهی معلم دانش‌آموزان را بطور خصوصی یا در گروه‌های کوچک مصاحبه می‌کند و نتیجه ارزیابی شفاهی، و پرسش و پاسخ را یادداشت‌برداری می‌کند و ارزیابی به شیوه رو در رو انجام می‌شود.
در انتهای یک فصل از درس، ممکنست معلم از دانش‌آموزان بخواهد یک پروژه انجام دهند؛ مثلا:
کاردستی درست کنند تا سبک زندگی ایل‌نشینان را نشان دهند؛
با فردی متخصص مثلا دندانپزشک یا برق کار، یک مصاحبه ترتیب دهند و پرسش و پاسخ‌ها را به صورت نوشتاری به معلم بدهند؛
پوستر اطلاع‌رسانی تهیه کنند تا فهم خود را از گروه‌های غذایی مختلف نشان دهند؛
یک بروشور درست کنند تا بتوانند سوادرسانه‌ای خود را با متقاعد ساختن مشتری‌ها برای شرکت در فلان فستیوال ثابت کنند؛
شیوه درست کردن کیک را بنویسند و با اضافه کردن عکس ازمراحل کیک‌پزی خود، یک روزنامه دیواری جذاب درست کنند؛
یا برنامه شفاهی و حضوری ترتیب دهند: مثلا خطاب به کلاس خود راجع به شیوه‌های جشن گرفتن عید سال نو در خانواده خود، صحبت کنند.
بدیهی‌ست در مواردی که پروژه مربوط به ارزیابی نهایی آموخته‌ها می‌باشد، کار نظردهی و ارزیابی بر اساس یک بارم یا روبریک انجام می‌شود. گاهی معلمان این روبریک را به خانه می‌فرستند تا خانواده‌ها در جریان باشند و بدانند که در این پروژه دقیقا چه نکته‌هایی بررسی خواهد شد. تمام انتظاراتی که در این پروژه مد نظر است را برمی‌شمارند و میزان دقت و درستی کار را توضیح می‌دهند. مثلا در مورد نوشتن یک پاراگراف اگر بچه‌ها بتوانند ایده خود را با سه مثال شرح دهند، نمره جزییات پردازی آنها چهار (عالی) خواهد بود. با داشتن دو مثال در نوشته خود، نمره سه (خوب)، یک مثال (قابل قبول) و بدون ذکر مثال (نیاز به کار بیشتر) بگیرند. غالبا این بارم را به شکل جدول تهیه می‌کنند تا درک و تحلیل آن راحت‌تر باشد.
کارنامه:
اگرچه هر منطقه آموزش و پرورش می‌تواند سیاق خاص خود را برای نوشتن کارنامه داشته باشد، اما کم و بیش همه کارنامه‌های مدارس استان انتاریو شبیه هم هستند. اینجا نگاهی به کارنامه یک کودک دبستانی از منطقه تورنتو (مربوط به بهار سال جاری)خواهیم داشت:
اولین قسمتی که بالای صفحه اول نوشته شده است اطلاعات مربوط به دانش‌آموز است که علاوه بر نام دانش‌آموز و معلم و مدیر و پایه تحصیلی، تعداد روزهای غایب، روزهای با تاخیر، و شماره دانش‌آموزی در آن درج شده است.
سپس با درج یک جدول، به ارزیابی شش مهارت یادگیری و شیوه کاری پرداخته می‌شود و جلوی هر کدام ازآن‌ها علامتی برای عالی، خوب، قابل قبول، و نیازمند پیشرفت گذاشته می‌شود تا بدانیم هر کدام از این شش مهارت را معلم فرزندمان چگونه یافته است:
مسئولیت‌پذیری، کار مرتب و سازمان یافته، مستقل کار انجام دادن، همکاری، خودکار بودن و تمایل به شروع کار، و نظم شخصی.
با تقویت این مهارت‌ها درس خواندن بچه‌ها راحت‌تر خواهد شد؛ یعنی تاثیر شیوه کار دانش‌آموزان بر موفقیت تحصیلی غیرقابل چشم‌پوشی است.
در زیر این جدول، به شرح نقاط قوت و ضعف دانش‌آموز پرداخته می‌شود. این‌گونه است که معلم نظر کلی خود را در مورد مهارت‌های دانش‌آموز در حد چند جمله و حتی با بیان مثال شرح می‌دهد.
در صفحه دوم و سوم این کارنامه به توصیف کارکرد دانش‌آموز در درس‌های زبان، زبان فرانسه، ریاضیات، علوم اجتماعی، بهداشت و تربیت بدنی، و هنر (رقص، نمایش، موسیقی، و هنرهای تصویری) پرداخته شده است.
خبر خوب این که کارنامه‌ها هم شرحی از کیفیت کارکرد فرزندان ما در درس‌های مختلف هر پایه به دست می‌دهند و هم توصیف کمی را با استفاده از حروف انجام می‌دهند.
A
نشان‌دهنده عالی است. همین حرف اگربا علامت مثبت توام شود، یعنی خیلی عالی؛ و اگر با علامت منفی همراه شود یعنی تقریبا عالی. به همین منوال تا حرف چهارم الفبا ادامه دارد.
زیر صفحه سوم نیز کادری برای انعکاس نظر دانش‌آموز در نظر گرفته شده است. بهترین کار من در زمینه... بوده است. هدف من برای بهبود کار تحصیلی‌ام ... خواهد بود. جای امضا هم برای دانش آموز در نظر گرفته شده است.
صفحه چهارم این کارنامه کلید حروف ارزیابی است. برای مثال توضیح داده است دقیقا حرف
A
به منزله سطح چهار و عالیست، و حروف بعدی... تا
D
.
سپس به چند حرف اختصاری اشاره کرده که مربوط به نو- زبان- آموزان، و دانش‌آموزان با نیاز و برنامه ویژه آموزشی یا
IEP
می‌باشد. در وسط صفحه جای امضای معلم و مدیر است. در پایان صفحه چهارم، کادری برای انعکاس نظر والدین گذاشته شده است. پیشرفت فرزند من در زمینه... خوب بوده است و من در زمینه ... به فرزندم بیشتر کمک خواهم کرد. امضا... تاریخ
حالا دیگر وقت آنست که نامه این هفته را به پایان برم و بنگارم اینجا همه چیز خوبست و ملالی نیست جز دوری شما!
هفته آینده در مورد مشکلات یادگیری و رویه‌ای که معمولا در مدارس طی خواهد شد با هم مروری خواهیم داشت.
باقی بقایت...
مرجع:
http://www.edu.gov.on.ca/eng/policyfunding/growSuccess.pdf
 |
