دکتر مسعود نبوی
متخصصص مغز و اعصاب
فلوشیپ تخصصی ام. اس
 
عوامل بروز بیماری ام.اس و چهارعامل مستعدکننده این بیماری به شرح زیر است:
شیوع این بیماری در جوانی و در سن 20 تا 40 سالگی بروز میکند. البته این به معنای آن نیست که در کودکی یا پیری این بیماری رخ نمی‌دهد ولی اکثرا جوانان در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند. در سنین کودکی 0.6 تا 2 درصد احتمال شیوع این بیماری وجود دارد.
بروز ام.اس در زنان بیشتر از مردان
بیماری ام.اس زنان را دو تا سه برابر بیشتر از مردان درگیر می‌کند. این موضوع یک علت ژنتیکی است، عامل وراثت در شیوع اماس نقش مهمی دارد و ژنهای عامل وراثت ام.اس در زنان بیشتر است. در عین حال بیشتر از وراثت، هورمون‌های زنانگی نقش مهمی در بروز این بیماری دارند. در سنین باروری که این هورمون‌ها به طور متوسط در بدن وجود دارند، فرد را مستعد ابتلا به ام.اس می‌کنند. در سنین کودکی یا یائسگی که این هورمون‌ها وجود ندارد کمتر فرد درگیر این بیماری می‌شود. هورمون‌های زنانگی در درمان ام.اس نیز موثر است.
نقش نژاد و جغرافیا در بروز ام.اس
جغرافیا از دیگر عواملی است که در شیوع این بیماری نقش دارد. در مناطق خاص جغرافیایی هر چه از خط استوا دور شویم، در بعضی نقاط مرتبط یا سرد این بیماری وجود دارد. همچنین اگر به سمت قطب برویم یا به خط استوا نزدیک شویم، شیوع این بیماری کمتر است. نژاد نیز از ریسک فاکتورهایی است که سبب بروز بیماری ام.اس می‌شود. در نژاد آسیای شرقی و ژاپنی‌ها این بیماری بسیار کم است، اما در اروپا و امریکای شمالی بیشتر دیده می‌شود.
لازم به ذکر است؛ فاکتورهای محیطی از عواملی هستند که استعداد ابتلا را بیشتر می‌کنند. تحقیقات نشان داده زنانی که تعداد زایمان‌های کمتری دارند یا زنانی که قرص‌های هورمونی و ضدبارداری در طولانی مدت مصرف می‌کنند، همچنین افرادی که در نوجوانی چاق هستند، بیشتر مستعد ابتلا به ام.اس هستند.
عوامل مستعد کننده بروز ام.اس
چهار فاکتور مهم بیشتر از هر عاملی این روزها در بروز ام.اس مورد توجه است: نور آفتاب یکی از این چهار عامل است که بدون توجه به ویتامین دی آن، به نظر میرسد فاکتور محافظت کننده در برابر ام.اس است و در مناطقی که آفتاب وجود دارد، استعداد ابتلا به این بیماری کمتر است.
ویتامین دی فاکتور بعدی موثر در بروز اماس است، این ویتامین در بدن هم در متابولیسم و هم کامل شدن غضروف و استخوان کمک می‌کند. این ویتامین یک فاکتور مهم ضدالتهاب و ضد فعالیت‌های نابجا ایمنی (ضد اتومیون) است. سیگار نیز یک عامل استعداد ابتلا به ام اس شناخته شده است. مصرف سیگار نیز در فردی که مستعد بیماری اماس است، این بیماری را بدتر و شدیدتر و رو به پیشرفت میکند.
بیماریهای ویروسی دیگر فاکتور موثر در ابتلا به ام.اس هستند. ویروس اپشتین‌بار نمونه‌ای از این ویروس‌هاست؛ مانند سرماخوردگی، ورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن طحال. در عین حال ویروس عامل اصلی این بیماری نیست و در کسانی که مستعد این بیماری‌ها هستند، به بروز بیماری کمک می‌کند. ویروس هرپس، گروه تبخال، ویروس نهفته آهسته در بدن نیز از دیگر ویروس‌های زمینه ساز استعداد ابتلا به ام.اس هستند. مجموعه ذکر شده طبق تحقیقاتی در 40 سال گذشته مطرح شده است. اما نکته قابل توجه این است که این عوامل به تنهایی عامل بروز ام.اس نیستند و در تشدید و بروز این بیماری در افراد مستعد تاثیرگذارند. استرس نیز از دیگر عواملی است که موجب تشدید ام.اس میشود و علت بیماری نیست.
راه‌های پیشگیری از تشدید بیماری ام.اس
از نظر ژنتیکی کاری از دست فرد یا پزشک برنمی‌آید. هرچند که ژن ابتلا به ام.اس در فرد دلیل اصلی مبتلا شدن فرد به این بیماری نیست و این موضوع مستلزم وجود فاکتورهای محیطی است.
اما با کنترل فاکتورهای محیطی و اصلاح سبک زندگی می‌توان از بروز و پیشرفت ام.اس پیشگیری کرد. ام.اس یک بیماری است که در شهرهای مدرن افزایش پیدا کرده است و در گذشته که شهرنشینی کمتر بوده و زندگی‌ها مدرنیته نبود، ام.اس نیز کمتر دیده می‌شد. در این خصوص باید از آلودگی‌های زیست محیطی پرهیز کنیم، فعالیت فیزیکی منظم داشته باشیم. شرایط آرام را فراهم کنیم و از استرس دوری گزینیم.
موضوع مهمتر این است اگر این بیماری در فرد تشخیص داده شود، برای پیشگیری از پیشرفت بیماری از مصرف سیگار خودداری کنیم. ویتامین به اندازه مصرف کنیم و توجه داشته باشیم ام.اس یک بیماری طولانی است و ممکن است فرد سال‌ها با آن دست و پنجه نرم کند. بنابراین باید داروهای این بیماری را به طور منظم و در دراز مدت مصرف کرد. پیوستن و پایبند بودن به درمان مهمترین راه پیشگیری از پیشرفت بیماری ام اس است.