برنامه تصویری میتواند زمان غذا و اسنک و زمان فعالیتهای بالا را به کودک نشان دهد. این برنامه شامل فهرست عکسهایی از فعالیتهای مرتبط است که به ترتیب پشت هم قرار گرفتند. این برنامه به کودک کمک میکند تا بداند باید منتظر چه چیزی باشد و استرس او را کم میکند
بهترین راه حل، کمک گرفتن از کاردرمانگر یا گفتاردرمان است که تجربه زیادی در زمینه کارکردن با کودکانی را دارند که برایشان برنامههای غذایی ترتیب دادهاند. این برنامهها متغیرهای زیادی را بررسی میکنند. این متغیرها و اطلاعات در طی جلسه ارزیابی کودک انجام میشود:
الف) سطح عملکرد آن کودک در رابطه به مهارتهای خوردن
ب) استراتژیهای موثر برای آن کودک
پ) جنبههای حسی و حرکتی که برای آن کودک باید در نظر گرفته شود
برای مثال، یک استراتژی که براساس اطلاعات گرفته شده از والدین، معلمها و مشاهده مستقیم به دست آمده، میتواند نشستن کودک سر میز دیگری غیر از میز غذاخوری باشد که موارد دیداری و شنیداری که باعث حواس پرتی کودک میشود روی آن بسیار کم است.
برنامهها و فعالیتهای دیگری در این متن آورده شده است که میتواند به زمان غذا یا اسنک در خانه و مدرسه کمک کند. عناصر اصلی برای تبدیل زمان چالشانگیز غذا خوردن به داشتن زمان موفقیتآمیز شامل موارد زیر میشود:
الف)رویکرد ساختار یافته حسی،حرکتی
ب) تلاش مداوم روزانه
پ) مشارکت همه افرادی که با کودک در ارتباط هستند
بسیاری از کودکان در طیف اتیسم اطلاعات حسی را به درستی پردازش نمیکنند که ممکن است باعث شود تجربه غذا خوردن برای آنها لذت بخش نباشد. فعالیتهایی که اساس حسی،حرکتی دارند میتوانند به کودک در راستای پردازش اطلاعات حسی از طریق تماس, بو کشیدن, شنوایی, حس تعادل و سیستم انگیزشی کمک کنند. این کارها میتواند به کودک کمک کند تا سیستم حسی او آرام، تنظیم یا آگاه شود.
فعالیتهای آرام بخش قبل از خوردن اسنک یا غذا میتواند به کودکی که نسبت به پردازش اطلاعات حسی پاسخدهی بیشتری دارد (تند کاری حسی،بیش فعال) کمک کند. کودکی که تمام مدت دور میز می چرخد میتواند از این فعالیتها بهره ببرد.
فعالیتهای آرام بخش:
پیچیده شدن در پتو
غلت زدن در پتوی سنگین
استفاده از پتوی سنگین قبل و در حین خوردن غذا
گرفتن دوش آب گرم
استفاده از خوشبو کننده با روغن وانیل یا اسطوخودوس
فعالیتهای هشداردهنده میتواند به کودکی که نسبت به پردازش اطلاعات حسی پاسخدهی کمتری دارد (کندکاری حسی) مفید باشد. این کارها ممکن است به کودک کمک کند نسبت به محرکهایی که در حین خوردن غذا یا اسنک به او ارائه میشود پاسخدهی بیشتری داشته باشد.
فعالیتهای هشدار دهنده:
رفتن به پیاده روی برای چند دقیقه
حباب درست کردن، سوت زدن, یا فوت کردن به توپ پنبهای از داخل نی
جویدن آدامس یا اسباب بازی جویدنی
استفاده از خوشبو کننده با روغن نعناع یا مرکبات
فعالیتهای تنظیمکننده میتواند توجه کودک را افزایش دهد و به او کمک کند تا روی اطلاعات مربوطه تمرکز کند.
فعالیتهای تنظیم کننده:
همراه با ضربآهنگ موزیک پا کوبیدن
هل دادن صندلیهای پشت میز غذاخوری
حمل کردن پارچ آب که پر از شن است
مکیدن آب از بطری یا از طریق نی
روتینهای ثابت حسی
رژیم حسی دهانی یک روتین حسی است که سیستم لامسه کودک یعنی اطراف و داخل دهانش را برای خوردن غذا یا اسنک آماده میکند . این رژیم براساس ورودی حسی پیشبینی شده است که برای کودک قابل قبول است. با زدن کِرِمروی کف پاها و دستها شروع میشود. این قسمتهای بدن گیرندههای حسی زیادی دارد و به کودک کمک میکند تا برای حسی که قرار است روی صورت، لب ها و زبانش تجربه کند آماده شود. این رژیم حسی دهانی میتواند جز روتین روزانه کودک قرار بگیرد. وسایل لازم میتواند داخل جعبهای باشد و هر وقت نیاز بود به کودک ارائه شود. برخی از این وسایل داخل جعبه شامل:
لوسیون– مسواک زبان – لوله جویدنی – سوت, حباب, نی –ماساژور کوچک - دستکشهای مزه دار –چوبهای کاهشدهنده حساسیت چشایی ( با مزههای متفاوت)
محیط اطراف
برنامه تصویری میتواند زمان غذا و اسنک و زمان فعالیتهای بالا را به کودک نشان دهد. این برنامه شامل فهرست عکسهایی از فعالیتهای مرتبط است که به ترتیب پشت هم قرار گرفتند. این برنامه به کودک کمک میکند تا بداند باید منتظر چه چیزی باشد و استرس او را کم میکند. راههای سادهای وجود دارد تا این محیط را بتوان در راستای موفقیتآمیز بودن زمان غذا و اسنک تغییر داد.
وضعیت ثابت روی صندلی با پاهای روی زمین. دراین حالت کودک قادر است روی غذا تمرکز کند و نه روی اینکه ممکن است از روی صندلی بیافتد.
زمان سنج. این وسیله به کودک کمک میکند تا ببیند غذا خوردنش چقدر طول میکشد. اسنک را بیشتر از ۱۵ دقیقه و غذا را بیشتر از ۳۰ دقیقه روی میز نگه ندارید.
استفاده از قاشق و چنگالی که از نظر اندازه برای کودک مناسب است.
بشقاب تک رنگ. در نتیجه کودک با رنگ و طرح بشقاب حواسش پرت نمیشود.
بهتر است برای کودک از بشقاب کوچک استفاده کرد.
استراتژیهای دیگری که به این روند کمک میکنند تقویتها و کمکهاست. تقویت یعنی چیزی که کودک دوست دارد و برای دستیابی به آن تلاش میکند. این جایزه باید حین خوردن اسنک یا غذا استفاده شود. مثال: غذای مورد علاقه – اسباب بازی مورد علاقه. کمکها ممکن است به کودک در خوردن غذای مورد نظر کمک کند. این کمکها میتواند کلامی یا فیزیکی باشد. مثال: کلامی: غذا رو بذار دهنت / فیزیکی: اشاره به غذا و بعد اشاره به دهان کودک یا تکان دادن دهان به سمت بالا و پایین برای نشان دادن حرکت جویدن به کودک
به میزان غذا در بشقاب کودک توجه کنید. در ابتدا مقدار کمی غذای جدید در بشقاب بگذارید. مثال مقدار کم میتواند یک قاشق چایخوری تا یک قاشق غذاخوری از غذای مورد نظر باشد.
استرس زمان غذا خوردن میتواند برای همه افرادی که به نوعی با کودکی که مشکلات خوردن دارد در تماس هستند را کاهش دهد. استراتژیها و فعالیتهای حسی-حرکتی که در بالا ذکر شد فرصت خوبی برای معرفی غذاهای متنوع به کودک است. مهم است که بدانیم رفتارهای خوردن کودکان اغلب در طی زمان رخ میدهند. زمان لازم دارد ولی با صبر و تلاش روزانه و شرکت همه ی افراد، تغییر امکانپذیر است. یادتان نرود هر کدام از استراتژیها و فعالیتهای بالا باید برای هر کودک براساس نیازها و میزان رشد او شخصی سازی شود.
منبع: مجله والدین اتیستیک– شماره ۵۴
نویسنده:مارینفلنگن – متخصص گفتاردرمانی ۳۷ سابقه کار با کودکان و بزرگسالان با تشخیصهای متفاوت از جمله اُتیسم.
Sheida Manavi شیدا معنوی لیسانس روان شناسی بالینی از دانشگاه علامه تهران دانشجوی رشته اتیسم و علم رفتار Telegram.me/ABAutism |
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو