روژه لسکو به عنوان مستشار سفارت به ایران آمد و ضمن آشنائی با ایرانیان فرهیخته سراغ یک نویسنده ایرانی را گرفت همه صادق هدایت را معرفی کردند و اوهم برای اولین بار صادق را در بانک ملی ایران ملاقات نمود وبا اودوستی برقرار کرد و ابتدا داستانهای "محلل" و " زنی که مردش را گم کرده بود" از اورابه زبان فرانسه ترجمه نمود
کوتاه شده بخشهای پیشین : در بخشهای پیشین گفتگوی ما با خوانندگان در باره خاورشناسی بود و تاریخچه و برخی از خاورشناسان معروف از آمریکا، آلمان، انگلیس وفرانسه را معرفی نمودم واینک دنباله مطلب از خاورشناسان فرانسه.
روژه لسکو: آقای هوشنگ اتحاد در کتاب "پژوهشگران معاصر ایران" از قول .م.ف فرزانه نقل میکند که رژه لسکو دیپلمات و ایران شناس فرانسوی (Roger Lescot) در1914 در پاریس بدنیا آمد ودر 1975 در سن 61 سالگی در همان شهر در گذشت. پس از تحصیل در رشته زبان های عربی وفارسی در سال 1941مدیر مدرسه عالی در دمشق شد و بعد به مدیریت کل انسیتیتو فرانسه در دمشق برگزیده شد. در سال 1944 به وزارت خارجه فرانسه پیوست. چون به زبان عربی تسلط کامل داشت در قاهره وتونس هم خدمت کرد، اصولا دولت فرانسه بعلت داشتن مستعمرات و مستملکات در غرب آسیا و شمال آفریقا شرق شناسان فرانسوی را بیشتر در مسائل اسلامی وعربی تربیت میکرد و به کشورهای عرب زبان میفرستاد واز نظر فرانسه شرق یعنی ملل عربی و سامی و اسلامی. کمی بعد از طرف دولت فرانسه مامور خدمت در ایران گردید و به عنوان مستشار سفارت به ایران آمد و ضمن آشنائی با ایرانیان فرهیخته سراغ یک نویسنده ایرانی را گرفت همه صادق هدایت را معرفی کردند و اوهم برای اولین بار صادق را در بانک ملی ایران ملاقات نمود وبا اودوستی برقرار کرد و ابتدا داستانهای "محلل" و " زنی که مردش را گم کرده بود" از اورابه زبان فرانسه ترجمه نمود. بعد از چند سال اقامت در ایران و با راهنمائی وهمکاری خود صادق هدایت رمان مشهور او " بوف کور" را هم به فرانسه فصیح برگرداند. که بعد از در گذشت صادق هدایت توسط موسسه انتشارتی (Corti ) در پاریس در دونوبت چاپ گردید .وی در سال 1954 مستشار دوم سفارت فرانسه در مکزیک انتخاب شد. در این ماموریت بود که با ادبیات لاتین از جمله زبانهای اسپانیائی و پرتقالی آشناشد. درسال 1961دوباره با سمت مستشار سفارت فرانسه به تهران آمد و تا دوسال در این سمت باقی بود تا اینکه در 1963 به مقام سفیر فرانسه در عمان (پایتخت اردن هاشمی ) برگزیده شد. بعد از سفارت در عمان اردن در سال 1968 به تایلند ماموریت یافت و مدت چهار سال در آنجا بود . درسال 1972 به فرانسه برگشت وبعلت ابتلای به مرض سرطان در چهارم فوریه 1975 در پاریس درگذشت. در مدت اقامت درایران علاوه بر دوداستان مذکور و رمان "بوفکور " از هدایت بخشی از کتاب "منتخبات شعر فارسی " از دکتر ذبیح الله صفارا هم به فرانسه ترجمه نمود که موسسه "گالیمار " آن رادر 1964 /1343در پاریس منتشر نمود. روژه لسکو علاوه برفارسی وعربی به زبان کردی هم تسلط داشت وداستانهای عامیانه کردی را بزبان فرانسه برگردانید و کتاب "تحقیق در باب یزیدی های سوریه وکوه سنجار" هم از تالیفات اوست و کتابی هم در باره "اصلاح لغت درایران" منتشر نمود (1).
در جاهای دیگری از کتاب آقای هوشنگ اتحاد در ضمن شرح حال پژوهشگران ایرانی در باره روژه لسکو اطلاعاتی پیدا میشود، بطور مثال نوشتهاند که هم او بود که شادروان صادق هدایت را با آثار"ژرار دو نروال" نویسنده معروف فرانسوی آشنا نمود وصاحب نظران گفتهاند شباهت بسیاری بین آثار (ژرار دونروال ) فرانسوی و صادق هدایت نویسنده ایرانی موجوداست، منجمله هردو نویسنده با خودکشی از دنیا رفتهاند. ازهانری ماسه نقل شده که ترجمه بوف کور از هدایت توسط لسکو در ردیف ترجمههائی است که "شارل بودلر" از آثار" ادگار الن پو " نموده است. رژه لسکو بوف کور را با همکاری صمیمانه خود هدایت ترجمه نمود (2). همانطور که قبلا گفتم وقتی که رژه لسکو به ایران میآید در باره نویسندگان وقت ایران میپرسد همه صادق هدایت را معرفی میکنند. او میرود و با صادق دیدار میکند و کتاب "بوف کور" را به فرانسه ترجمه میکند وبعد از پایان ترجمه آنرا به ناشران بزرگ فرانسوی ارائه میکند ولی هیچکدام از ناشران آنرا چاپ نمیکنند، سرانجام پس از خودکشی صادق هدایت در فروردین 1330 در پاریس یکی از ناشران کوچک فرانسه آنرا چاپ میکند و چون "آندره برتون" نویسنده سوررئالیست معروف فرانسه که با آن ناشر آشنا بود ترجمه را خواند در مصاحبهای گفت "این کتاب یکی از بیست کتاب شاهکار ادبی دنیاست"(3). رژه لسکو قبل از چاپ ترجمه بوف کور در فرانسه در قاهره مصر آن کتاب را در یک مجله فرانسه زبان چاپ قاهره در سال 1953 منتشر نموده بود.(4). خاورشناس موصوف مقالهای هم درباره ادبیات جدید ایران نوشته بود که ترجمه آن توسط خود هدایت بزبان فارسی در مجله سخن 1325 ترجمه و چاپ میشود وتاثیر همین مقاله بود که برای اولین بار صادق هدایت در زبان فارسی وادبیات جدید ایران جدی گرفته میگردد .(5).در بخش دیگری از کتاب هوشنگ اتحاد میخوانیم که هم روژه لسکو بود که کتاب " افسانه" نیما یوشیج پدر شعر سبک نو ایران را به فرانسه ترجمه کرده است. (6) اومقالهمفصلی هم در ستایش زبان شعری فریدون رهنما سینما گر ایرانی نوشته است (7) وداستانهای "محلل" و "زنی که مرد را گم کرده بود" از صادق هدایت را که قبلا گفتیم به زبان فرانسه ترجمه کرده بود با مقدمهای در معرفی صادق هدایت در شماره 8سال 1958 مجله (Orient ) چاپ پاریس منتشر کرده است (8). در مواردی هم که صادق هدایت در زمینه فرهنگ عامه ایران کار میکرد ونیاز به تحقیق وتفحص از آثار غربیان داشت از خاورشناسانی که با آنها دوست بود یا آشنائی داشت مانند روژه لسکو، هانری ماسه ،کریستنسن ، مینورسکی و هانری کربن میپرسید ودر ضبط صحیح واژه های محلی از الفبای صوتی لاتینی ساده ای که روژه لسکو با کمک دکتر پرویز خانلری تهیه کرده بود استفاده میکرد.(9).
آقای ناصر پاکدمن نویسنده ایرانی در مقاله خود بنام (به بهانه یک نامه )به نقل از. م .ف فرزانه در شرح حال رژه لسکو ونامه او در باره صادق هدایت مطالبی در باره لسکو آورده که چکیده آن این است : روژه لسکو متولد 18 مارس 1914در فرانسه ومتوفی در چهارم فوریه 1975 در پاریس لیسانس ادبیات را از دانشگاه پاریس گرفت و در مدرسه علوم سیاسی هم درس خواند وسپس در مدرسه مطالعات عالیه پاریس هم وارد شده بود و سرانجام در دانشگاه زبانهای شرقی پاریس عربی کلاسیک وفارسی وترکی را آموخت. علاوه براینها غیر ازز بان مادری خود فرانسه به زبانهای آلمانی ,انگلیسی ,اسپانیائی و کردی هم مسلط بود و قصه های عامیانه کردی را بزبان فرانسه ترجمه ومنتشر نمود و دستور زبان کردی راهم تدوین نمود و در مدرسه زبانهای شرقی پاریس کردی را درس میداد و کتابی هم از نویسنده اسپانیائی Juan Rulfo بنام Pedro Paramo از زبان اسپانیائی به فرانسه برگردانید. وی وقتی که جوان بود در سال 1938مطابق 1317 با سمت دبیر سوم سفارت به تهران آمد وبا صادق هدایت آشنا شد وبعد از یکسال گویا به کشورهای عربی از جمله دمشق سوریه و قاهره مصر انتقال یافت. در سال 1961 دوباره با عنوان وزیر مختار دولت فرانسه در تهران بود و درسال 1963 بسمت سفیر فرانسه عازم عمان اردن هاشمی شد و پس از چند سال اقامت در اردن سفیر در تایلند شد وتا 1973 در آنجا بود. در زمانی که در پاریس مریض بود از طرف م .ف .فرزانه از فریدون هویدا برادر امیر عباس هویدا نخست وزیر وقت ایران درخواست شد که برای خدمات رژه لسکو به ادبیات ایران و معرفی صادق هدایت وترجمه "بوف کور " به زبان فرانسه و معرفی ادبیات جدید ایران برای قدردانی از او نشان دولتی باو اهدا شود که مورد تصویب قرار گرفت ومدال درجه دومی هم برای او ارسال شد، ولی این مدال با تاخیر بدست او رسید و سرانجام این خاورشناس فرانسوی که ترجمه بوف کوراو بزبان فرانسه از صادق هدایت موجب شهرت جهانی این نویسنده ایرانی گردید در 4فوریه 1975 در پاریس در گذشت(10).
در سایت (Kazeroon-Net) مقالهای در باره نیما یوشیج آمده که یادی از روژه لسکو وترجمه فرانسه او از کتاب "افسانه"نیما یوشیج را ذکر کرده و نوشته است "روژه لسکو"مترجم برجسته "بوف کور" صادق هدایت که در فرانسه بعنوان استاد ایران شناسی در مدرسه زبانهای زنده شرقی زبان کردی تدریس میکرد ,ترجمه بسیار خوب و کاملی از "افسانه " نیما ارائه کرده و در مقدمه آن بمنظور ستایش از این اثر و نشان دادن ارزش واهمیت نیما در شعر معاصر فارسی به تحلیل زندگی و آثار او پرداخت و نیما را بعنوان بنیان گذار نهضتی نو در شعر فارسی معرفی کرد. دکتر روژه لسکو در مقدمه مینویسد: شعر آزاد آن است که شاعر بهمان نسبت که اصول خارجی نظم سازی کهن را به دور میافکند، هر چه بیشتر میدان را به موسیقی وکلام واگذارد. در واقع در این سبک ارزش موسیقائی و آهنگ شعر در درجه اول اهمیت قرار میگیرد "(11).هوشنگ اتحاد باز هم از قول .م .ف فرزانه در کتابش نوشته است که وقتی روزه لسکو در تایلند بود در 1973 اورا به پاریس احضار کردند چون که وقتی چند نماینده مجلس فرانسه به بانکوک رفته بودند نتوانسته بود اتومبیل سفارت را در اختیارشان بگذارد و همین امر موجب احضار او به فرانسه و یک سال خانه نشینشدنش بود. وی وقتی که در ایران بود بعلت علاقه زیاد به ایران بدیدن سید صادق گوهرین دانشمند ایرانی میرفت وساعتها چهار زانو روی قالیچه مینشست که با این استاد ایرانی گفتگو کند و از حضورش فیض ببرد.(12).
روژه لسکو: آقای هوشنگ اتحاد در کتاب "پژوهشگران معاصر ایران" از قول .م.ف فرزانه نقل میکند که رژه لسکو دیپلمات و ایران شناس فرانسوی (Roger Lescot) در1914 در پاریس بدنیا آمد ودر 1975 در سن 61 سالگی در همان شهر در گذشت. پس از تحصیل در رشته زبان های عربی وفارسی در سال 1941مدیر مدرسه عالی در دمشق شد و بعد به مدیریت کل انسیتیتو فرانسه در دمشق برگزیده شد. در سال 1944 به وزارت خارجه فرانسه پیوست. چون به زبان عربی تسلط کامل داشت در قاهره وتونس هم خدمت کرد، اصولا دولت فرانسه بعلت داشتن مستعمرات و مستملکات در غرب آسیا و شمال آفریقا شرق شناسان فرانسوی را بیشتر در مسائل اسلامی وعربی تربیت میکرد و به کشورهای عرب زبان میفرستاد واز نظر فرانسه شرق یعنی ملل عربی و سامی و اسلامی. کمی بعد از طرف دولت فرانسه مامور خدمت در ایران گردید و به عنوان مستشار سفارت به ایران آمد و ضمن آشنائی با ایرانیان فرهیخته سراغ یک نویسنده ایرانی را گرفت همه صادق هدایت را معرفی کردند و اوهم برای اولین بار صادق را در بانک ملی ایران ملاقات نمود وبا اودوستی برقرار کرد و ابتدا داستانهای "محلل" و " زنی که مردش را گم کرده بود" از اورابه زبان فرانسه ترجمه نمود. بعد از چند سال اقامت در ایران و با راهنمائی وهمکاری خود صادق هدایت رمان مشهور او " بوف کور" را هم به فرانسه فصیح برگرداند. که بعد از در گذشت صادق هدایت توسط موسسه انتشارتی (Corti ) در پاریس در دونوبت چاپ گردید .وی در سال 1954 مستشار دوم سفارت فرانسه در مکزیک انتخاب شد. در این ماموریت بود که با ادبیات لاتین از جمله زبانهای اسپانیائی و پرتقالی آشناشد. درسال 1961دوباره با سمت مستشار سفارت فرانسه به تهران آمد و تا دوسال در این سمت باقی بود تا اینکه در 1963 به مقام سفیر فرانسه در عمان (پایتخت اردن هاشمی ) برگزیده شد. بعد از سفارت در عمان اردن در سال 1968 به تایلند ماموریت یافت و مدت چهار سال در آنجا بود . درسال 1972 به فرانسه برگشت وبعلت ابتلای به مرض سرطان در چهارم فوریه 1975 در پاریس درگذشت. در مدت اقامت درایران علاوه بر دوداستان مذکور و رمان "بوفکور " از هدایت بخشی از کتاب "منتخبات شعر فارسی " از دکتر ذبیح الله صفارا هم به فرانسه ترجمه نمود که موسسه "گالیمار " آن رادر 1964 /1343در پاریس منتشر نمود. روژه لسکو علاوه برفارسی وعربی به زبان کردی هم تسلط داشت وداستانهای عامیانه کردی را بزبان فرانسه برگردانید و کتاب "تحقیق در باب یزیدی های سوریه وکوه سنجار" هم از تالیفات اوست و کتابی هم در باره "اصلاح لغت درایران" منتشر نمود (1).
در جاهای دیگری از کتاب آقای هوشنگ اتحاد در ضمن شرح حال پژوهشگران ایرانی در باره روژه لسکو اطلاعاتی پیدا میشود، بطور مثال نوشتهاند که هم او بود که شادروان صادق هدایت را با آثار"ژرار دو نروال" نویسنده معروف فرانسوی آشنا نمود وصاحب نظران گفتهاند شباهت بسیاری بین آثار (ژرار دونروال ) فرانسوی و صادق هدایت نویسنده ایرانی موجوداست، منجمله هردو نویسنده با خودکشی از دنیا رفتهاند. ازهانری ماسه نقل شده که ترجمه بوف کور از هدایت توسط لسکو در ردیف ترجمههائی است که "شارل بودلر" از آثار" ادگار الن پو " نموده است. رژه لسکو بوف کور را با همکاری صمیمانه خود هدایت ترجمه نمود (2). همانطور که قبلا گفتم وقتی که رژه لسکو به ایران میآید در باره نویسندگان وقت ایران میپرسد همه صادق هدایت را معرفی میکنند. او میرود و با صادق دیدار میکند و کتاب "بوف کور" را به فرانسه ترجمه میکند وبعد از پایان ترجمه آنرا به ناشران بزرگ فرانسوی ارائه میکند ولی هیچکدام از ناشران آنرا چاپ نمیکنند، سرانجام پس از خودکشی صادق هدایت در فروردین 1330 در پاریس یکی از ناشران کوچک فرانسه آنرا چاپ میکند و چون "آندره برتون" نویسنده سوررئالیست معروف فرانسه که با آن ناشر آشنا بود ترجمه را خواند در مصاحبهای گفت "این کتاب یکی از بیست کتاب شاهکار ادبی دنیاست"(3). رژه لسکو قبل از چاپ ترجمه بوف کور در فرانسه در قاهره مصر آن کتاب را در یک مجله فرانسه زبان چاپ قاهره در سال 1953 منتشر نموده بود.(4). خاورشناس موصوف مقالهای هم درباره ادبیات جدید ایران نوشته بود که ترجمه آن توسط خود هدایت بزبان فارسی در مجله سخن 1325 ترجمه و چاپ میشود وتاثیر همین مقاله بود که برای اولین بار صادق هدایت در زبان فارسی وادبیات جدید ایران جدی گرفته میگردد .(5).در بخش دیگری از کتاب هوشنگ اتحاد میخوانیم که هم روژه لسکو بود که کتاب " افسانه" نیما یوشیج پدر شعر سبک نو ایران را به فرانسه ترجمه کرده است. (6) اومقالهمفصلی هم در ستایش زبان شعری فریدون رهنما سینما گر ایرانی نوشته است (7) وداستانهای "محلل" و "زنی که مرد را گم کرده بود" از صادق هدایت را که قبلا گفتیم به زبان فرانسه ترجمه کرده بود با مقدمهای در معرفی صادق هدایت در شماره 8سال 1958 مجله (Orient ) چاپ پاریس منتشر کرده است (8). در مواردی هم که صادق هدایت در زمینه فرهنگ عامه ایران کار میکرد ونیاز به تحقیق وتفحص از آثار غربیان داشت از خاورشناسانی که با آنها دوست بود یا آشنائی داشت مانند روژه لسکو، هانری ماسه ،کریستنسن ، مینورسکی و هانری کربن میپرسید ودر ضبط صحیح واژه های محلی از الفبای صوتی لاتینی ساده ای که روژه لسکو با کمک دکتر پرویز خانلری تهیه کرده بود استفاده میکرد.(9).
آقای ناصر پاکدمن نویسنده ایرانی در مقاله خود بنام (به بهانه یک نامه )به نقل از. م .ف فرزانه در شرح حال رژه لسکو ونامه او در باره صادق هدایت مطالبی در باره لسکو آورده که چکیده آن این است : روژه لسکو متولد 18 مارس 1914در فرانسه ومتوفی در چهارم فوریه 1975 در پاریس لیسانس ادبیات را از دانشگاه پاریس گرفت و در مدرسه علوم سیاسی هم درس خواند وسپس در مدرسه مطالعات عالیه پاریس هم وارد شده بود و سرانجام در دانشگاه زبانهای شرقی پاریس عربی کلاسیک وفارسی وترکی را آموخت. علاوه براینها غیر ازز بان مادری خود فرانسه به زبانهای آلمانی ,انگلیسی ,اسپانیائی و کردی هم مسلط بود و قصه های عامیانه کردی را بزبان فرانسه ترجمه ومنتشر نمود و دستور زبان کردی راهم تدوین نمود و در مدرسه زبانهای شرقی پاریس کردی را درس میداد و کتابی هم از نویسنده اسپانیائی Juan Rulfo بنام Pedro Paramo از زبان اسپانیائی به فرانسه برگردانید. وی وقتی که جوان بود در سال 1938مطابق 1317 با سمت دبیر سوم سفارت به تهران آمد وبا صادق هدایت آشنا شد وبعد از یکسال گویا به کشورهای عربی از جمله دمشق سوریه و قاهره مصر انتقال یافت. در سال 1961 دوباره با عنوان وزیر مختار دولت فرانسه در تهران بود و درسال 1963 بسمت سفیر فرانسه عازم عمان اردن هاشمی شد و پس از چند سال اقامت در اردن سفیر در تایلند شد وتا 1973 در آنجا بود. در زمانی که در پاریس مریض بود از طرف م .ف .فرزانه از فریدون هویدا برادر امیر عباس هویدا نخست وزیر وقت ایران درخواست شد که برای خدمات رژه لسکو به ادبیات ایران و معرفی صادق هدایت وترجمه "بوف کور " به زبان فرانسه و معرفی ادبیات جدید ایران برای قدردانی از او نشان دولتی باو اهدا شود که مورد تصویب قرار گرفت ومدال درجه دومی هم برای او ارسال شد، ولی این مدال با تاخیر بدست او رسید و سرانجام این خاورشناس فرانسوی که ترجمه بوف کوراو بزبان فرانسه از صادق هدایت موجب شهرت جهانی این نویسنده ایرانی گردید در 4فوریه 1975 در پاریس در گذشت(10).
در سایت (Kazeroon-Net) مقالهای در باره نیما یوشیج آمده که یادی از روژه لسکو وترجمه فرانسه او از کتاب "افسانه"نیما یوشیج را ذکر کرده و نوشته است "روژه لسکو"مترجم برجسته "بوف کور" صادق هدایت که در فرانسه بعنوان استاد ایران شناسی در مدرسه زبانهای زنده شرقی زبان کردی تدریس میکرد ,ترجمه بسیار خوب و کاملی از "افسانه " نیما ارائه کرده و در مقدمه آن بمنظور ستایش از این اثر و نشان دادن ارزش واهمیت نیما در شعر معاصر فارسی به تحلیل زندگی و آثار او پرداخت و نیما را بعنوان بنیان گذار نهضتی نو در شعر فارسی معرفی کرد. دکتر روژه لسکو در مقدمه مینویسد: شعر آزاد آن است که شاعر بهمان نسبت که اصول خارجی نظم سازی کهن را به دور میافکند، هر چه بیشتر میدان را به موسیقی وکلام واگذارد. در واقع در این سبک ارزش موسیقائی و آهنگ شعر در درجه اول اهمیت قرار میگیرد "(11).هوشنگ اتحاد باز هم از قول .م .ف فرزانه در کتابش نوشته است که وقتی روزه لسکو در تایلند بود در 1973 اورا به پاریس احضار کردند چون که وقتی چند نماینده مجلس فرانسه به بانکوک رفته بودند نتوانسته بود اتومبیل سفارت را در اختیارشان بگذارد و همین امر موجب احضار او به فرانسه و یک سال خانه نشینشدنش بود. وی وقتی که در ایران بود بعلت علاقه زیاد به ایران بدیدن سید صادق گوهرین دانشمند ایرانی میرفت وساعتها چهار زانو روی قالیچه مینشست که با این استاد ایرانی گفتگو کند و از حضورش فیض ببرد.(12).
منابع وماخذ:
1- هوشنگ اتحاد : پژوهشگران معاصر ایران، جلد سوم ،تهران انتشارات فرهنگ معاصر 1378ص9/101/102/693. 2- همان ماخذ جلد 6. 1382 ص144. 3 - همان ماخذ ص145. 4- همان ماخذ ص163. 5- همان ماخذ ص181. 5- همان ماخذ جلد 11تهران 1387 ص472. 7- همان ماخذ جلد 12 تهران 1385ص647. 8- همان ماخذ جلد 6 ص693. 9- همان ماخذ جلد 6 ص220/221. 10- ناصر پاکدامن :مقاله " به بهانه یک نامه" ویکی پدیا فارسی مقاله روژه لسکو .11- سایت اینترنتی کازرون نت Kazeroon –net مقاله زندگی نامه" نیما یوشیج ".12- هوشنگ اتحاد: کتاب پزوهشگران معاصر ایران جلد 13،چاپ تهران 1387، صفحه379
Date: Tuesday, September 19, 2017 - 20:00
Mohammad Akhtari محمد علی اختری سردفتر باز نشسته اسنادرسمی ، ساکن تورنتو است 905-758-9325 |
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو