در شماره‌های پیشین در باره شرق‌شناسی درغرب و خاورشناسان معروف آمریکا، المان، انگلستان و فرانسه مطالب کوتاهی به عرض رساندم ودر این شماره موضوع شرق‌شناسی در ایتالیا و برخی از خاورشناسان مشهور آن کشور در زمینه ایران شناسی را مورد مطالعه قرار می‌دهیم.
تاریخچه کوتاه خاورشناسی در ایتالیا :درواقع ایران شناسی در سده شانزدهم میلادی دردوران اولیه سلسله شاهان صفوی آغاز گردید ولی ارتباط ایتالیائی‌ها با ایران قبل از آن در زمان اوزون حسن آق قویونلو(1457-1478) از طرف جمهوری ونیزیان وحکومت پاپ نشین رم  با انعقاد پیمانهای دیپلوماتیک با اوزون حسن و سپس با شاهان صفوی بسته شده بود بنیاد گرفته است و  مسافران و سفرای زیادی از ایتالیا از ایران دیدن کردند و سفرنامه‌های زیادی نوشتند و انتشار دادند ازجمله کتابها‌ی سفرنامه‌های "باربارو" و "کنتارینی" سفیران ونیزی به ایران در زمان اوزون حسن در اروپا معروف شده بود ولی این کتابها براساس اصول علمی خاورشناسی تنظیم نشده بود ولی تاثیر زیادی در افکار ایتالیا ئی‌ها در باره ایران ومردم ایران داشت .بطور مثال لئونارد داوینچی نقاش ومجسمه ساز مشهور ایتالیائی یادداشتی هم درباره شاه اسماعیل صفوی که مذهب شیعه را درایران دین رسمی قرارداد نوشته است .(1). اصولا توجه ایتالیائیان بزبان فارسی بیشتر بخاطر این بود که شاید در این ادبیات بتوان اثری از نوشته‌های یونانی که اصل آن ازبین رفته باشد پیدا کنند جستجوی متون علمی کهن از دست رفته یونانی از طریق ترجمه‌های کهنه شرقی هیچ‌گاه متوقف نشده است. ایتالیا که قرن‌ها به صورت دولت شهرها و حکومت های محلی وجود داشت و اداره می‌شد درواقع از سال 1861 به عنوان یک دولت مرکزی متحد گردید و روابط مدام از سال 1862 با ایران آغاز گردید واز جمله در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار (1264ت1313) گروهی از افسران ایتالیائی ماموردر دارالفنون در تهران در ارتش هم تعلیم می‌دادند وکمی بعد اندک اندک تدریس زبان وادبیات ایرانی در موسسه دانشگاهی شرق شناسی در ناپل و سایر دانشگاه‌ها آغاز گردید . ترجمه کامل 8 جلدی شاهنامه فردوسی توسط خاور شناس "ایتالو پیزی" در سال 1886-1889 مشهور است . او گلستان سعدی و اوستا راهم ترجمه کرده است . از خاورشناسان دیگر ایتالیائی در رابطه با ایران شناسی « اتوره روسی-1855-1894» در فاصله 1938تا1948 تدریس زبان فارسی را در دانشگاه رم آغاز کرد .خاور شناس و دیپلومات دیگر ایتالیائی "انریکو چرولی"1888-1988در طول اقامتش در تهران در زمانی که سفیر ایتالیا درایران بود  بزرگترین مجموعه موجود تعزیه را در دنیا گرد‌آوری کرده وبا خود به ایتالیا برد که اکنون در کتابخانه واتیکان موجود است، تعداد این تعزیه‌هارا 1031 فقره نوشته‌اند. تدریس کرسی ادبیات و زبان فارسی در دانشکده ادبیات وفلسفه انشگاه رم در سال 1975 تاسیس شد و در سال 1987 در دانشگاه بلونیا هم کرسی ادبیات زبان فارسی دائرگردید.
از جمله کسانی که پیش از تشکیل کشور واحد ایتالیا در سال 1861  بایران سفر کرده مارکو پولو معروف اهل ونیز است که در عصر ایلخانی ازشرق از جمله ایران دیدار کرد و بخش کوچکی از سفرنامه خودرا اختصاص به ایران آن روزداد، اوهمراه عمویش در سال 1270میلادی مطابق 669 هجری قمری عازم سفر شد و در سفر‌های خود از جزیره هرمز و شهرهای یزد وکرمان و تبریز و شهر‌های ساحلی خلیج فارس دیدن کرده ودرسال 1295 پس از 24 سال اقامت درشرق و دربار قوبلای قاان امپراطور چین به ونیز برگشتند ولی چون جمهوری ونیز با جمهوری جینوا درحال جنگ بودند مارکو دستگیر وبزندان افتاد و خاطرات سفر خودرا درزندان برای هم اطاقی و هم بند خود تعریف کرد وی درسال 1299 میلادی از زندان آزادشد و خاطرات اوهم توسط دوست هم بندش یاد‌داشت و به چاپ سپرده شد و اولین اطلاعات در باره چین وکشورهای شرقی مانند هندوستان و ایران وسوریه وفلسطین به اطلاع غربیان رسید این کتاب بزودی به زبانهای دیگر ترجمه وچاپ گردید.در ایران هم این کتاب وسیله حبیب‌الله صحیحی به فارسی ترجمه ودر سال 1350 شمسی در تهران به چاپ رسیده است و از جمله کتاب‌هائی که محرک کریستف کلمب کاشف آمریکا گردید همین سفرنامه بود. کتاب سفرنامه مارکوپولو درباره شرق و ایران بسیار معروف شد وازطرفی یکی از سلاطین آق قویونلو با دختر شاهزاده‌ای از ونیز ازدواج کرده بود و‌نیزیان بهمین علت و بعلت استفاده از قدرت ایران در کنترل قدرت تهاجمی عثمانی‌ها علاقه شدیدی به اتحاد با ایران داشتند وسفرائی بین دو کشور رد وبدل گردید آنها قصد داشتند با تحریک ایران به جنگ با عثمانی که جمهوری ونیز راهم تهدید می‌کرد جبهه جنگ دومی در جهت مخالف اروپا علیه دولت قدرتمند عثمانی بگشایند. پیترو دلاواله بعد از مارکوپولو مشهورترین ایتالیائی است که سفرنامه اوهم بسیار معروف است . لذا شرق شناسان ایتالیائی را با شرح حال او آغاز می‌کنم
پیترو دولاواله :Pietro Della Valle: در سال 1586 میلادی در شهر رم بدنیا آمد ودر سال 1652 درهمان شهر فوت نمود . ابتدا درسال 1614 میلادی به قسطنطنیه آمد و از آنجا از طریق آسیای صغیر، مصر، صحرای سینا، فلسطین، اورشلیم (بیت‌المقدس )به بغداد رهسپار گردید ودر آن شهر با یک دختر خانم مسیحی آسوری ازدواج کرد . زبان ترکی را کامل فرا گرفت و اندکی عربی هم آموخت . وی در چهارم ژاویه 1617 میلادی برابر 25 ذیحجه 1025 با همسرش از راه همدان و گلپایگان به اصفهان پایتخت آنروزی ایران وارد شد و چون شاه وقت  ایران زمین شاه عباس کبیر در اصفهان نبود برای رسیدن به حضور شاه به فرح آباد مازندران در کنار دریای خزر عازم شد و با شاه عباس در آ ن شهر دیدار کرد. پس از مدتی اقامت درایران به هندوستان مسافرت نمود و ازراه بصره و بندر اسکندریه وجزیره قبرس به رم باز‌گشت ودر آنجا درسال  1652  فوت شد ودر یک کلیسا دفن گردید . سفرنامه او یکی از مشهورترین سفرنامه‌های ایتالیائی است که پیش از انقلاب اسلامی 1357 توسط آقای شعاع الله شفاء به زبان فارسی برگردانده و ازطرف بنگاه ترجمه ونشر کتاب منتشر شد که چاپ جدید آن درسال 1381 از طرف انتشارات علمی وفرهنگی که جانشین بنگاه ترجمه ونشرکتاب و چند موسسه انتشارتی دیگر شده بود صورت گرفته است .(3).
خانم دکتر مریم میراحمدی یکی از ایران شناسان  معروف ایران نوشته‌اند که مرحوم پیترو دولاواله  از اصیل زادگان رم بود و تحصیلات خوبی در رم طی کرده بود اما بر سر ناملایمات خانوادگی سر انجام بعنوان" زائر" به جهان گردی پرداخت و بدلیل اقامتش در سر زمین عثمانی به زبان ترکی تسلط داشت ودانش او بزبان فارسی هم بتدریج به حدی رسید که بزبان فارسی شعر می‌گفت . دولا واله همچنین نسخه های خطی فارسی را رونویسی می‌کرد و کوشش در جمع آوری آنها می‌نمود . گزارش او در سفر نامه اش از تحت جمشید  احتمالااز اولین یادداشت‌های اروپائی از این بنای تاریخی ایران است . دولاواله در ایام اقامت در ایران، در جلسات بحث فیلسوفان شیعی ایرانی هم  شرکت می‌کرد که نمونه آن جلسات سید احمد ابن زین العابدین  علوی عاملی اصفهانی متوفی (1060) هجری قمری است .(4). مرحوم ایرج افشار در باره دولاواله نوشته‌اند :سیاح بسیار مشهور پیترو دولاواله که ایتالیایی است سالیان چند درایران بود وکتابی در گزارش سفر‌های خودنوشت که بحق شهرت گرفت و نخستین بار در سال 1628 در ونیز انتشار یافت و بزبان‌های هلندی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی (وشاید روسی )ترجمه شد این سیاح در کتاب خود اطلاعات ذی‌قیمتی از اوضاع ایران ودربار شاه عباس نوشت که ماخذ بسیاری از محققان بعد قرار گرفت دو واله علاقه محکمیبه ایران وزبان فارسی پیدا کرد‌ه بود و حتی سعی داشت که به فارسی شعر بسراید .(5) .
دکتر شعاع الله شفاء مترجم فارسی کتاب سفرنامه پیترودولاواله اطلاعات بیشتری از زندگانی این سیاح ایتالیائی در مقدمه خود افزودهاست وی نوشته است :پیترودولاواله  هم اصیل‌زاده بود وهم تحصیلات عالیه داشت .در جوانی عاشق دختری شد که دیگری با آن دختر ازدواج نمود و دولاواله از شدت اندوه وناراحتی  بتوصیه یکی از دوستانش لباس زائران پوشید و برای فراموش کردن عشق خود جهت  دیدار از فلسطین واورشلیم ازراه قسطنطنیه (استامبول ) عازم اسکندریه وقاهره و دمشق وحلب و زیارت اماکن مقدسه فلسطین گردید ونام خودرا "ایل پیلگرمینو" یعنی "زائر"نهاد و خاطرات وسفرنامه اش هم در چاپ اول به همین نام منتشر گردید  وی پس از فلسطین وسوریه در بغداد با  دختری مسیحی ازدواج نمود وبا او به ایران آمد و در فرح آباد مازندران با شاه عباس دیدار کرد و با او عازم اردبیل شد تا صحنه جنگ ایرانیان با عثمانی را تماشا کند چون ایران در آن زمان با عثمانی ها در حال جنگ بود ونیز از جهتی که عثمانی ها با مسیحیان مقیم عثمانی بد رفتاری میکردند و شاه عباس برعکس در ایران به مسیحیان آزادی کامل داده بود واز آنها حمایت میکرد   لذا دولاواله مجذوب شاه ایران شده بود  ایشان بعد از مدتی اقامت درایران که شش سال به طول انجامید  با همسرش عازم هندوستان گردید و بیست ماه هم در هندوستان بود ولی درراه بازگشت خود از هندوستان همسرش در میناب جنوب ایران بیمار شده در گذشت و دولاواله  جسد همسر محبوبش را مومیائی کرده وبا خود برد وقتی که به رم رسیدند جسد همسرش را در کلیسائی دفن نمود و چندی بعد با یک دختری گرجستانی که ابتدا به عنوان خدمتگذار همسرش نزد آنها بود همراه برده بود ازدواج کرد و از او 14 فرزند پیدا کرد و سرانجام در سال 1652 در رم فوت کرد. کتاب سفرنامه او شامل سه بخش است بخش اول در باره وقایع سفر او در عثمانی است که طی نامه‌هائی برای دوستانش دررم فرستاده بود و قبل از فوتش چاپ گردید. بخش دوم سفرنامه او درباره ایران است وبخش آخر وقایع هندوستان است که بخش مربوط به ایران بعد از مرگ او دررم چاپ گردید . (6). کتابی که شعا ع‌الله شفاء ترجمه نموده بخش ایرانی سفرنامه پیترو دولاواله است مشهور است که دولاواله برای نخستین بار گربه ایرانی را با خود به ایتایا برد و به اروپائی‌ها معرفی کرد . ترجمه دیگری به فارسی هم از سفرنامه دولاواله توسط آقای محمود بهفروزی منتشر گریده است.
منابع وماخذ:
آنجلو میکله پیه مونته :تاریخچه ایران شناسی در ایتالیا، مجموعه مقالات انجمن واره بررسی مسائل, ایران شناسی، دفتر مطالعات سیاسی  وبین المللی، تهران 1369 ص92  . 2- همان ماخذ ص93تا109.2- 3- ویکی پدیا، دانشنامه آزاد، فارسی: مقالهپیترو دولاواله .4- دکتر مریم میر احمدی: تاریح تحولات ایران شناسی در دوران اسلامی، تهران انتشارات  طهوری چاپ 1395 ص73.5- ایرج افشار : راهنمای تحقیقات ایرانی  تهران، مرکز بررسی ومعرفی فرهنگ ایران چاپ 1349 ص80. 6- شعاع الله شفاء: مقدمه ترجمه فارسی، سفرنامه پیترو دولاواله] تهران، بنگاه ترجمه ونشر کتاب چاپ1348 ص 6تا 12. ومقاله پیترو دولاواله دانشنامه ایرانیکا ، Iranica.  به سرپرستی احسان یار شاطر.متن انگلیسی