کوتاه شده مباحث پیشین: در بیست وسه بخش قبلی تاریخچه شرق‌شناسی و خاورشناسان معروف آمریکا، آلمان، انگلستان و فرانسه را یاد آورشدم واینک دنباله جستار در خاورشناسی فرانسه.
آندره ُگدار: معمار وشرق شناس و باستان شناس فرانسوی (Andre Godard)متولد در فرانسه در سال 1881 ومتوفی در1965 در فرانسه میباشد. ایشان در سال 1307 بدعوت دولت ایران به ایران آمد و ریاست اداره عتیقیات (موزه وباستانشاسی )را بعهده گرفت ودر زمان وزارت فرهنگ علی اصغر حکمت در سال 1313 ساختمان موزه ایران باستان در تهران باو واگذار گردید. وی پس از تهیه نقشه ساختمان موزه را آغاز کرد ودر سال 1316 آنرا تمام نمود. تزئینات داخلی و قفسه بندی و ویترین گذاری و چیدن آثار باستانی تا دوسال بدرازا کشید ودر سال 1318ش رسما افتتاح گردید. آندره‌گُدار با همکاری همسرش یدا گدار این موزه ونیز ساختمان حافظیه را درسال 1316 درشیراز بنا نمود و مدرسه ای هم بنام مدرسه ایرانشهر در شهر یزد از آثار اوست ومدت 25 سال در ایران اقامت داشت و بنیان گذار دانشکده هنرهای زیبا ی دانشگاه تهران هم میباشد ومدتی ریاست واستادی دانشکده مرقوم را بعهده داشت. وی در سال 1965 در سن 84 سالگی در فرانسه در گذشت . از آثار استاد گدار چهار جلد کتاب "باستان شناسی ایران" در تهران چاپ شده است. وی در شناسائی وثبت آثار فرهنگی ایران هم کوشش می‌کرد (1)دکتر مریم میراحمدی نوشته اند ساختمان و تاسیس موزه "ایران باستان" پس از اکتشافات متعدد در سالهای 1313-14 هجری شمسی 1934 میلادی پس از تصویب قانون "حفظ آثار ملی"در آبان سال 1309 شمسی اقدام مهمی برای جمع آوری و نگاهداری اشیاء مکشوفه و آثار باستان شناسی ایران معمول گردید. این ساختمان به سبک بناهای ایران باستان به همت وسرپرستی آندره گدار انجام گرفت و اشیاء "اداره عتیقات" ونیز"موزه ملی"به این ساختمان منتقل شد و"گُدار" با همکاری چند ایرانی معروف مانند مرتضی خان ممتاز الملک ومحمد رحیم ادیب عمید الملک اداره آنرا بر عهده گرفتند "گُدار"سالهای متمادی رئیس موزه ایران باستان بود. از همکاران ایرانی "گُدار"در ساخت این بنا باید از "حاج عباس علی معمارباشی" واستاد "مراد تبریزی" نام برد.(2).
مرحوم ابوالقاسم سحاب درباره آندره گُدارنوشته است: او "آندره ُگدار" ازسال 1307تا 1312شمسی بموجب قرارداد رسمی مدیریت موزه معارف را داشته و از اول فروردین 1313(1934) مجددا برای پنج سال دیگر به سمت مدیری اداره عتیقات وموزه و کتابخانه وزارت معارف استخدامشده و مشغول به کار استو باعنوان مدیر کل موزه باستان شناسی انجام وظیفه مینماید , گُدار شرحی راجع به"گنبد قابوس" و گزارش تاریخی آن نوشته که در جراید ومجلات مرکزی به طبع رسیده و نیز مجله‌ای بنام "راهنمای تاریخی ایران"در سال 1313 نشر داده که اصل آن بزبان فرانسه است و آقای رشید یاسمی آنرا به فارسی ترجمه نموده، مجله مزبور مشتمل برمطاب سودمند از بعضی آثار و ابنیه تاریخی ایران است و مجموعه‌ای هم بنام"آثار ایران باستان" انتشار میدهد".(3). وی علاوه بر تصدی امور موزه واستادی دانشکده هنرهای زیبا در کار حفاری واکتشافات باستان شناسی هم شرکت داشت من جمله مدتی در حفاری باستان شناسی شوش مشغول بوده است (4).دکتر صادق ملک شهمیرزادی باستان شناس ایرانی توضیحی در باره "آندره گُدار" دارد که می‌خوانیم :پس از رسمیت یافتن "اداره عتیقات"به منزله یک سازمان قانونی، آقای آندره گُدار که از آغازسال1308 رسمابه خدمت دولت ایران استخدام شده بود، در این اداره مشغول انجام وظیفه گردید . دامنه فعالیت آقای گُدار بسیار گسترده بود و شامل تقریبا کلیه زمینه ها در رابطه با باستان شناسی اعم از قسمت عملی و آموزشی میشد. (5).آقای گدار ُدر سال 1312 شمسی طرح ساختمان موزه ایران باستان را آغاز کرد ودر سال 1315اشیائ"موزه ملی " از عمارت مسعودیه (ساختمان فعلی وزارت آموزش و پرورش )به این ساختمان انتقال داده شد. دکتر ملک شهمیرزادی در توضحات مقاله خود می افزاید "گُدار که گویا معمار بلدیه پاریس بوده در زمان امیر امان الله خان (امیر وقت افغانستان )به کابل رفته و مشاور دربار امان الله خان برای کارهای عمرانی او در باغ نعمان بود که برای خدمت در عتیقات به ایران آمده، معلم فرانسه امان الله خان را که یک ایرانی رشتی بوده و به خدمت امان الله خان در آمده بود و بعد از سقوط امیر (امان الله خان)به ایران باز گشته بود برای مترجمی خود برگزید" .(به نقل از استاد محیط طباطبائی.(6).
در دانشنامه ایرانیکا (Iranica) چاپ آمریکا به سرپرستی دکتر احسان یار شاطر در باره آندره گُدارآمده است: آندره ُگدار مهندس معمار و باستان شناس و مورخ مشهور فرانسوی در سال 1881 در شهر شامون(Chaumont ) فرانسه تولد یافت و درسال 1965 در شهر پاریس در گذشت. در مدرسه وهنرستان"بوآ" پاریس به تحصیل در معماری وباستان شناسی اسلامی پرداخت . وی از ابتدای جوانی با ارنست هرتسفلد دوستی داشت. درسال 1910 به خاورمیانه آمد ودر سامرا ی عراق به حفاری پرداخت و درسال 1912 با همراهی هانری ویوله(Henri Viollet )به تحقیقات معماری اسلامی پرداخت. پس از جنگ اول جهانی با همسرش یدا گدار(Yedda Reuily 1889-1976)که نقاشی آثار مکشوفه اورا انجام میداد به افغانستان عزیمت کردند وتا 1922 در بامیان افغانستان به کشف آثار باستانی پرداختند. درسال 1928 از او خوسته شد که به گروه باستان شناسی فرانسه در ایران بپیوندد و این اقامت تا 1953 طول کشید. در اوائل ورود او به ایران ایجاد ساختمان موزه ایران باستان به او سپرده شد. که در طرح ایوان ورودی آن از ایوان کسری واقع در تیسفون اقتباس گردید. وی مسئولیت تعمیرات وبازسازی مسجد جمعه و مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله اصفهان را هم بعهده داشت. وی درسال 1942 موقعی که فرانسه به اشغال آلمان هیتلری در آمده بود. گدار به فراسه رفت و با دولت موقت ژنرال دوگل که در لندن مقیم بود همکاری نمود و هم بدستور آن دولت به ایران برگشت که این بار در سال1960 از ایران رفت و کتاب هنر ایران را تالیف نمود ودرسال 1965 در پاریس در گذشت.(7).
دانشنامه آزاد ویکی پدیا انگلیسی (Wiki Pedia) در مقاله‌ای که بزبان انگلیسی دارد، اشاره‌ای به برخی از اقدامات آندره گُداردارد که کوتاه شده آن اینست که وی در طرح محوطه دانشگاه تهران و کشفیات وحفریات در باره هنر برنزهای معروف به (برنزها یامفرغ‌های لرستان) و اکتشافات در تخت‌جمشید و بناهای تاریخی اصفهان نقش بسزائی داشته و با همکاری ماکسیم سیرو (Maxime Siroux)طرح ساختمان کتابخانه ملی ایران ومقبره حافظ در شیراز را تهیه کرده است ودر جنگ دوم جهانی که فرانسه به تسلط آلمان در آمد و (ویشی ) حکومت دست نشانده آلمان را در پاریس تشکیل داد . با آن حکومت دست نشانده مخالف بود ودرسال 1942 از طرف کمیته فرانسه آزاد مامور ایران گردید وهمسر او برنامه‌های رادیوئی کمیته فرانسه آزاد را در رادیو تهران تهیه واجرا می‌کرد. خود آندره گُدار در 21 ژانویه 1881 در یکی از شهرهای فارنسه متولد ودر تاریخ31 جولای 1965 در پاریس در گذشت. (8).
هوشنگ اتحاد در کتاب پژوهشگران معاصر در شرح حال علی اصغر حکمت وزیر معارف (فرهنگ و آموزش و پرورش ) آن زمان یادی از آندره گدار نموده ونوشته اند: آندره گدار (1881-1965م ). معمار وباستان شناس فرانسوی در 1928 برای اداره امور شهرسازی بغداد به آنجا رفت. در مصر، سوریه، افغانستان و هند کارکرد. اما کارهای مهم وی در ایران صورت گرفت، زیرا در همان سال بود که دولت ایران، برای تصدی علمی موزه ایران باستان وی را استخدام کرد او از 1307تا1312ش مدیریت موزه معارف را برعهده داشت و از فروردین 1313 مجددا پنج سال دیگر در سمت مدیر عتیقات و موزه وکتابخانه معارف استخدام شده بود . گدار موسس موزه باستان شناسی کشور ایران بود . نقشه این موزه را خود ایشان کشید که براساس ابنیه باستانی بنا شد وسالها ریاست آنرا بر عهده داشت . موزه هنرهای زیبای تهران را نیز گداربنیاد نهاد ودر ابتدای کارآنجارا سرپرستی هم کرد، به این ترتیباز جمله خدمات وی در ایران مینوان از بنایموزه ایران باستان و تنظیم آن، فهرست کردن گنجینه های هنری کشور، استخراج آثار باستانی و ترمیم آثار تاریخی نام برد. خدمات گدار در زمینه معرفی آثار ایرانی از طریق نشر کتاب ومجله نیز موثر وحائز اهمیت است از جمله می توان از مجله "راهنمای تاریخی ایران"نام برد که درسال 1313بزبان فرانسه به نشر آن پرداخت و مشتمل بر مطالبی سودمند در باره آثار و ابنیه تاریخی ایران است. غلامرضا رشید یاسمی نیز آنرا به فارسی ترجمه کرد (9). آندره گدار دوستی عمیقی با علی اصغر حکمت داشت و یک بار همراه او در سال 1314برای شرکت در سومین کنگره نمایشگاه صنایع مستظرفه ایران که در لنینگراد تشکیل میشد به شوروی رفت (10) و نیز همراه علی اصغر حکمت در دوره وزارت او برای سرکشی کارهای مربوط به حوزه اختیار وزارت فرهنگ به شهرهای مختلف ایران مسافرت می‌نمود (11).
آندره گدار با بسیاری از رجال ودولت مردان دوره پهلوی و نویسندگان و هنرمندان مانند سید محمدتقی مصطفوی کاشانی باستان شناس و علی رصغر حکمت وزیر فرهنگ و صادق هدایت نویسنده پیشرو ایران(12) و غلامرضا رشید یاسمی, محمدتقی بهار ملک الشعراء و سعید نفیسی آشنائی ومراوده داشته است.
آندره ُگدار: معمار وشرق شناس و باستان شناس فرانسوی (Andre Godard)متولد در فرانسه در سال 1881 ومتوفی در1965 در فرانسه میباشد. ایشان در سال 1307 بدعوت دولت ایران به ایران آمد و ریاست اداره عتیقیات (موزه وباستانشاسی )را بعهده گرفت ودر زمان وزارت فرهنگ علی اصغر حکمت در سال 1313 ساختمان موزه ایران باستان در تهران باو واگذار گردید. وی پس از تهیه نقشه ساختمان موزه را آغاز کرد ودر سال 1316 آنرا تمام نمود. تزئینات داخلی و قفسه بندی و ویترین گذاری و چیدن آثار باستانی تا دوسال بدرازا کشید ودر سال 1318ش رسما افتتاح گردید. آندره‌گُدار با همکاری همسرش یدا گدار این موزه ونیز ساختمان حافظیه را درسال 1316 درشیراز بنا نمود و مدرسه ای هم بنام مدرسه ایرانشهر در شهر یزد از آثار اوست ومدت 25 سال در ایران اقامت داشت و بنیان گذار دانشکده هنرهای زیبا ی دانشگاه تهران هم میباشد ومدتی ریاست واستادی دانشکده مرقوم را بعهده داشت. وی در سال 1965 در سن 84 سالگی در فرانسه در گذشت . از آثار استاد گدار چهار جلد کتاب "باستان شناسی ایران" در تهران چاپ شده است. وی در شناسائی وثبت آثار فرهنگی ایران هم کوشش می‌کرد (1)دکتر مریم میراحمدی نوشته اند ساختمان و تاسیس موزه "ایران باستان" پس از اکتشافات متعدد در سالهای 1313-14 هجری شمسی 1934 میلادی پس از تصویب قانون "حفظ آثار ملی"در آبان سال 1309 شمسی اقدام مهمی برای جمع آوری و نگاهداری اشیاء مکشوفه و آثار باستان شناسی ایران معمول گردید. این ساختمان به سبک بناهای ایران باستان به همت وسرپرستی آندره گدار انجام گرفت و اشیاء "اداره عتیقات" ونیز"موزه ملی"به این ساختمان منتقل شد و"گُدار" با همکاری چند ایرانی معروف مانند مرتضی خان ممتاز الملک ومحمد رحیم ادیب عمید الملک اداره آنرا بر عهده گرفتند "گُدار"سالهای متمادی رئیس موزه ایران باستان بود. از همکاران ایرانی "گُدار"در ساخت این بنا باید از "حاج عباس علی معمارباشی" واستاد "مراد تبریزی" نام برد.(2).
مرحوم ابوالقاسم سحاب درباره آندره گُدارنوشته است: او "آندره ُگدار" ازسال 1307تا 1312شمسی بموجب قرارداد رسمی مدیریت موزه معارف را داشته و از اول فروردین 1313(1934) مجددا برای پنج سال دیگر به سمت مدیری اداره عتیقات وموزه و کتابخانه وزارت معارف استخدامشده و مشغول به کار استو باعنوان مدیر کل موزه باستان شناسی انجام وظیفه مینماید , گُدار شرحی راجع به"گنبد قابوس" و گزارش تاریخی آن نوشته که در جراید ومجلات مرکزی به طبع رسیده و نیز مجله‌ای بنام "راهنمای تاریخی ایران"در سال 1313 نشر داده که اصل آن بزبان فرانسه است و آقای رشید یاسمی آنرا به فارسی ترجمه نموده، مجله مزبور مشتمل برمطاب سودمند از بعضی آثار و ابنیه تاریخی ایران است و مجموعه‌ای هم بنام"آثار ایران باستان" انتشار میدهد".(3). وی علاوه بر تصدی امور موزه واستادی دانشکده هنرهای زیبا در کار حفاری واکتشافات باستان شناسی هم شرکت داشت من جمله مدتی در حفاری باستان شناسی شوش مشغول بوده است (4).دکتر صادق ملک شهمیرزادی باستان شناس ایرانی توضیحی در باره "آندره گُدار" دارد که می‌خوانیم :پس از رسمیت یافتن "اداره عتیقات"به منزله یک سازمان قانونی، آقای آندره گُدار که از آغازسال1308 رسمابه خدمت دولت ایران استخدام شده بود، در این اداره مشغول انجام وظیفه گردید . دامنه فعالیت آقای گُدار بسیار گسترده بود و شامل تقریبا کلیه زمینه ها در رابطه با باستان شناسی اعم از قسمت عملی و آموزشی میشد. (5).آقای گدار ُدر سال 1312 شمسی طرح ساختمان موزه ایران باستان را آغاز کرد ودر سال 1315اشیائ"موزه ملی " از عمارت مسعودیه (ساختمان فعلی وزارت آموزش و پرورش )به این ساختمان انتقال داده شد. دکتر ملک شهمیرزادی در توضحات مقاله خود می افزاید "گُدار که گویا معمار بلدیه پاریس بوده در زمان امیر امان الله خان (امیر وقت افغانستان )به کابل رفته و مشاور دربار امان الله خان برای کارهای عمرانی او در باغ نعمان بود که برای خدمت در عتیقات به ایران آمده، معلم فرانسه امان الله خان را که یک ایرانی رشتی بوده و به خدمت امان الله خان در آمده بود و بعد از سقوط امیر (امان الله خان)به ایران باز گشته بود برای مترجمی خود برگزید" .(به نقل از استاد محیط طباطبائی.(6).
در دانشنامه ایرانیکا (Iranica) چاپ آمریکا به سرپرستی دکتر احسان یار شاطر در باره آندره گُدارآمده است: آندره ُگدار مهندس معمار و باستان شناس و مورخ مشهور فرانسوی در سال 1881 در شهر شامون(Chaumont ) فرانسه تولد یافت و درسال 1965 در شهر پاریس در گذشت. در مدرسه وهنرستان"بوآ" پاریس به تحصیل در معماری وباستان شناسی اسلامی پرداخت . وی از ابتدای جوانی با ارنست هرتسفلد دوستی داشت. درسال 1910 به خاورمیانه آمد ودر سامرا ی عراق به حفاری پرداخت و درسال 1912 با همراهی هانری ویوله(Henri Viollet )به تحقیقات معماری اسلامی پرداخت. پس از جنگ اول جهانی با همسرش یدا گدار(Yedda Reuily 1889-1976)که نقاشی آثار مکشوفه اورا انجام میداد به افغانستان عزیمت کردند وتا 1922 در بامیان افغانستان به کشف آثار باستانی پرداختند. درسال 1928 از او خوسته شد که به گروه باستان شناسی فرانسه در ایران بپیوندد و این اقامت تا 1953 طول کشید. در اوائل ورود او به ایران ایجاد ساختمان موزه ایران باستان به او سپرده شد. که در طرح ایوان ورودی آن از ایوان کسری واقع در تیسفون اقتباس گردید. وی مسئولیت تعمیرات وبازسازی مسجد جمعه و مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله اصفهان را هم بعهده داشت. وی درسال 1942 موقعی که فرانسه به اشغال آلمان هیتلری در آمده بود. گدار به فراسه رفت و با دولت موقت ژنرال دوگل که در لندن مقیم بود همکاری نمود و هم بدستور آن دولت به ایران برگشت که این بار در سال1960 از ایران رفت و کتاب هنر ایران را تالیف نمود ودرسال 1965 در پاریس در گذشت.(7).
دانشنامه آزاد ویکی پدیا انگلیسی (Wiki Pedia) در مقاله‌ای که بزبان انگلیسی دارد، اشاره‌ای به برخی از اقدامات آندره گُداردارد که کوتاه شده آن اینست که وی در طرح محوطه دانشگاه تهران و کشفیات وحفریات در باره هنر برنزهای معروف به (برنزها یامفرغ‌های لرستان) و اکتشافات در تخت‌جمشید و بناهای تاریخی اصفهان نقش بسزائی داشته و با همکاری ماکسیم سیرو (Maxime Siroux)طرح ساختمان کتابخانه ملی ایران ومقبره حافظ در شیراز را تهیه کرده است ودر جنگ دوم جهانی که فرانسه به تسلط آلمان در آمد و (ویشی ) حکومت دست نشانده آلمان را در پاریس تشکیل داد . با آن حکومت دست نشانده مخالف بود ودرسال 1942 از طرف کمیته فرانسه آزاد مامور ایران گردید وهمسر او برنامه‌های رادیوئی کمیته فرانسه آزاد را در رادیو تهران تهیه واجرا می‌کرد. خود آندره گُدار در 21 ژانویه 1881 در یکی از شهرهای فارنسه متولد ودر تاریخ31 جولای 1965 در پاریس در گذشت. (8).
هوشنگ اتحاد در کتاب پژوهشگران معاصر در شرح حال علی اصغر حکمت وزیر معارف (فرهنگ و آموزش و پرورش ) آن زمان یادی از آندره گدار نموده ونوشته اند: آندره گدار (1881-1965م ). معمار وباستان شناس فرانسوی در 1928 برای اداره امور شهرسازی بغداد به آنجا رفت. در مصر، سوریه، افغانستان و هند کارکرد. اما کارهای مهم وی در ایران صورت گرفت، زیرا در همان سال بود که دولت ایران، برای تصدی علمی موزه ایران باستان وی را استخدام کرد او از 1307تا1312ش مدیریت موزه معارف را برعهده داشت و از فروردین 1313 مجددا پنج سال دیگر در سمت مدیر عتیقات و موزه وکتابخانه معارف استخدام شده بود . گدار موسس موزه باستان شناسی کشور ایران بود . نقشه این موزه را خود ایشان کشید که براساس ابنیه باستانی بنا شد وسالها ریاست آنرا بر عهده داشت . موزه هنرهای زیبای تهران را نیز گداربنیاد نهاد ودر ابتدای کارآنجارا سرپرستی هم کرد، به این ترتیباز جمله خدمات وی در ایران مینوان از بنایموزه ایران باستان و تنظیم آن، فهرست کردن گنجینه های هنری کشور، استخراج آثار باستانی و ترمیم آثار تاریخی نام برد. خدمات گدار در زمینه معرفی آثار ایرانی از طریق نشر کتاب ومجله نیز موثر وحائز اهمیت است از جمله می توان از مجله "راهنمای تاریخی ایران"نام برد که درسال 1313بزبان فرانسه به نشر آن پرداخت و مشتمل بر مطالبی سودمند در باره آثار و ابنیه تاریخی ایران است. غلامرضا رشید یاسمی نیز آنرا به فارسی ترجمه کرد (9). آندره گدار دوستی عمیقی با علی اصغر حکمت داشت و یک بار همراه او در سال 1314برای شرکت در سومین کنگره نمایشگاه صنایع مستظرفه ایران که در لنینگراد تشکیل میشد به شوروی رفت (10) و نیز همراه علی اصغر حکمت در دوره وزارت او برای سرکشی کارهای مربوط به حوزه اختیار وزارت فرهنگ به شهرهای مختلف ایران مسافرت می‌نمود (11).
آندره گدار با بسیاری از رجال ودولت مردان دوره پهلوی و نویسندگان و هنرمندان مانند سید محمدتقی مصطفوی کاشانی باستان شناس و علی رصغر حکمت وزیر فرهنگ و صادق هدایت نویسنده پیشرو ایران(12) و غلامرضا رشید یاسمی, محمدتقی بهار ملک الشعراء و سعید نفیسی آشنائی ومراوده داشته است.
پایان بخش 23. ادامه دارد .
منابع وماخذ:
1- ویکی پدیا فارسی:مقاله آندرگدار .2- دکتر مریم میراحمدی: تاریخ تحولات ایران شناسی در دوره اسلامی، چاپ تهران، انتشارات طهوری 1395 ص59. 3- ابوالقاسم، سحاب:فرهنگ خاورشناسان، تهران شرکت طبع کتاب 1317 ص146. 4- محمد رستمی: ایران شناسان وادب فارسی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ 1390 ص497. 5- صادق ملک شهمیرزادی ,بررسی تحولات باستان شناسی در ایران , مجموعه مقالات انجمن واره بررسی مسائل ایران شناسی، بکوشش علی موسوی گرمارودی، دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی، تهران 1369 ص410. 6- همان ماخذ ص422. 7- دانشنامه ایرانیکا (Iranica) مقاله Andre Godard. 8- ویکی پدیا انگلسی (Wiki Pedia ) مقاله (Andre Godard).9-هوشنگ اتحاد: پژوهشگران معاصر جلد دوم انتشارات فرهنگ معاصر تهران 1379 ص549-550. 10- همان ماخذ ص504. 11-همان ماخذ ص499. 12- ناصر پاکدامن: مقاله، به بهانه یک نامه (نامه رژه لسکو شرق شناس فرانسوی در باره صادق هدایت اینترنتی عصر نو).
 |
