یک دارو یا روش خاص ممکن است تا اثر بلند مدتی داشته باشد که تنها گذر زمان آن را ثابت میکند
بطور خلاصه اختلال طیف اتیسم در حوزههای تکلم، روابط اجتماعی و رفتار فرد خلل ایجاد میکند. همانطور که گفته شد هنوز علت قطعی و درمان قطعی برای این اختلال کشف نشده است.
در عین حال مداخلات درمانی و راه حلهای متفاوتی پیشنهاد و اجرا شده است.
لازم به ذکر است برای استفاده از هر نوع درمان اعم از داروها، جراحیها، رژیمها و خلاصه هر نوع روش درمانی ابتدا باید تحقیقات و مطالعات علمی کافی صورت بگیرد. براساس نتایج این تحقیقات که در جامعههای آماری متفاوت صورت میگیرد و دادههای زیادی که از این مطالعات به دست میآید یک فرضیه و روش تبدیل به تئوری و درمان میشود. برای مثال برای استفاده از داروها یا انجام جراحیها بعد از مطالعات زیاد و تحقیقات روی حیوانات آزمایشگاهی، محققان شروع به کار روی انسانها میکنند. نکته ی مهم این است که یک دارو یا روش خاص ممکن است تا اثر بلند مدتی داشته باشد که تنها گذر زمان آن را ثابت میکند. در زیر با تعدادی از این روش ها و مداخلات درمانی آشنا میشویم:
تحلیل رفتار کارکردی
در مورد اتیسم، تا امروز تنها روشی که براساس مدارک و تحقیقات علمی، مثبت و تاثیر گذار بوده است مداخله درمانی
براساس اصول رفتارگرایی است که با نام تحلیل رفتار کاربردی به کار برده می شود. Applied behaviour analysis
این روش در واقع شامل استراتژیهایی است که هدف آنها افزایش رفتار مناسب و کاهش رفتار نامناسب در موقعیت های متفاوت و زندگی روزمره افراد است. این استراتژی ها براساس اصول رفتاری هستند که نه تنها در مورد افراد اتیستیک بلکه در مورد همه افراد کاربرد دارند مانند استفاده از تشویق برای ایجاد انگیزه، تقسیم یک کار به مراحل کوچکتر، حذف تشویق برای کاهش رفتار نامناسب (چیزی که در اصول رفتارگرایی تنبیه نامیده می شود.. و نباید با تنبیه جسمی یا آزار فرد آن را اشتباه گرفت) و غیره.
نکته مهم در مورد استفاده از این مداخله، شخصی سازی آن است. هیچ برنامه ای برای دو کودک نباید یکسان باشد. درمانگر باید بعد از مصاحبه ( با والدین، مربی مهد یا معلم مدرسه)، مشاهده چند جلسهای کودک، انجام تستهای ارزیابی و جمعآوری دادههای اولیه یک برنامه مخصوص آن کودک براساس نیازها و نقاط قوت و ضعف او بنویسد. این برنامه شامل رفتار نامناسب، تعریف دقیق آن، علت انتخاب این رفتار، رفتار جایگزین آن و استراتژی هایی برای رسیدن به رفتار جایگزین باشد. در همهی جلسات، جمع آوری داده نباید فراموش شود، زیرا این دادهها به درمانگر کمک میکند بعد از چند جلسه، روند درمان را پیگیری کند. اگر دادهها در راستای پیشرفت کودک به دست بیایند به معنای موثر بودن روش انتخابی است، اگر رفتار نامناسب کودک تغییر نکند یا بدتر شود درمانگر باید به فکر تغییر روش درمانی باشد. البته همه ی اینها به شدت اتیسم، درک کودک، تواناییها و قابلیتهای کودک، عوامل محیطی، همکاری خانواده و قطعا قابلیت درمانگر برمیگردد.
در آمریکای شمالی افرادی که مدرک مربوط به این روش را دارند می توانند آن را انجام دهند. بورد تخصصی تحلیل رفتار کاربردی بعد از گذراندن واحدهای تخصصی و عملی فراوان مدرکی به افراد می دهد که آنها میتوانند از این مداخله برای کار با افراد اتیستیک استفاده کنند.
BCBA- board Certificate Behaviour Analyst
رژیم های غذایی
اگرچه که تحقیقات زیادی در رابطه با رژیم های غذایی متنوعی صورت گرفته است ولی هنوز تاثیر قطعی این رژیمها روی همه افراد اتیستیک ثابت نشده است. خانوادههای زیادی این رژیم ها را استفاده کردند و متاسفانه هر کدام نتایج متفاوتی را دیدهاند. برای بعضی کودکان این رژیمها باعث کاهش پرخاشگری و خواب بهتر و آرامش شده است و برای دیگران باعث مشکلات گوارشی و یبوست. برای بسیاری تغییر چندانی رخ نداده است. به این علت است که هنوز این نوع رژیم ها به عنوان راهکار قطعی و علمی مطرح نشدهاند. برای مثال می توان به حذف گلوتن، حذف کازئین، حذف لبنیات، و غیره اشاره کرد. رایجترین رژیمها حذف گلوتن است. گلوتن پروتئينی است که در گندم، جو و چاودار یافت میشود. این ماده باعث کش آمدن خمير و ترد شدن فرآورده نهایی میشود. منابع گلوتندار مانند ادویه ها، رنگ ها و مزه های مصنوعی، سوسیس و کالباس، چیپس سیب زمینی و همهی موادی که آرد و گندم دارند مانند کیک ها و نانها. امروزه درسوپرمارکت ها انواع مختلفی از مواد بدون گلوتن را میتوان یافت. گلوتن در برخی افراد باعث التهاب اعضای گوارشی و مشکلات این چنینی میشود.
داروها:
هنوز محققان و دانشمندان هیچ داروی خاصی برای درمان اتیسم پیدا نکردهاند. اگرچه بیش از نیمی از کودکان اتیستیک، مشکلات عدیدهی دیگری مانند مشکلات خواب، اشتها، پرخاشگری، خود آزاری، وسواس، تشنج و غیره دارند. برخی پزشکان برای برخی از این مشکلات ممکن است داروهایی تجویز کنند. برای مثال ملاتونین که هورمون خواب است میتواند برای کمک به خواب این کودکان مصرف شود. "ریسپریدون" که داروی ضدجنون و برای درمان اسکیزوفرنی و دوقطبی است نیز گاهی برای آشفتگیها و اظطراب این کودکان تجویز میشود.
روشهای دیگر:
هیچ کدام از این روشها مبنا و اساس علمی ندارند و صرفا برای اطلاعات خوانندگان است. لازم به توضیح است که نداشتن مبنای علمی الزاما به معنای اشتباه بودن یا مضر بودن روش نیست. بلکه هنوز شواهد و مدارک علمی کافی برای اثبات تاثیر آنها ارائه نشده است. روشهایی مانند:
دلفین تراپی، همئوپاتی، حجامت، استفاده از شیر شتر، اسب دوانی، اکسیژن تراپی، چلیشن تراپی ( فرآیند برداشتن فلزات سنگین از بدن مانند سرب و جیوه)
هفته بعد به توضیح بیشتر روش تحلیل رفتار کاربردی و استراتژی های آن میپردازیم.
Sheida Manavi شیدا معنوی لیسانس روان شناسی بالینی از دانشگاه علامه تهران دانشجوی رشته اتیسم و علم رفتار Telegram.me/ABAutism |
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو