نقشه جدید سه بعدی کهکشان راه شیری که توسط دانشمندان در جهان در حال تهیه است، کمی کهکشان ما را با گذشته‌اش متفاوت کرده است. آژانس فضایی اروپا، آخرین داده‌های فضاپیمای خود موسوم به "گایا" را منتشر کرد که موقعیت ۱.۸ میلیارد ستاره را در کهکشان راه شیری ما و نیز جهاتی که این ستاره‌ها در حال حرکت هستند نشان می‌دهد. این آخرین مورد از مجموعه اندازه‌گیری‌ها است که تقریباً از یک قرن قبل آغاز شده، زمانی که یک ستاره‌شناس کانادایی اولین حرکت ستاره‌ها در کهکشان راه شیری را کشف و ثبت کرد.
جهان پُر از کهکشان‌های گوناگونی است که مثلا برخی از آنها به صورت مارپیچی زیبا، و یا سایر اشکال عجیب و غریب در تلسکوپ‌ها دیده می‌شوند، اما در این میان یک کهکشان وجود دارد که تصویری از آن نداریم و آن راه شیری خودمان است. دلیلش نیز این است که ما در داخل آن زندگی می‌کنیم و کهکشان خود ما هم خیلی بزرگتر از آنی است که بتوانیم از آن بیرون برویم و ببینیم واقعاً چه شکلی است.
 
تغییر نظر دانشمندان درباره شکل کهکشان راه شیری و آینده آن
وقتی شب‌ها در خیابان بیرون از خانه خود بایستید و اگر سعی کنید شکل شهر خود را با کمک نورهای لامپ‌های اطراف خیابان‌ها و ساختمان‌ها بکشید، مسلما پس از مدتی خواهید گفت که امکان‌ناپذیر است. برای دیدن کل شهر باید از بالای شهر پرواز کرده و از هواپیما به پایین نگاه کنید تا بتوانید شکل واقعی شهر را تشخیص دهید. در مورد کهکشان راه شیری نیز که ما در داخل آن قرار داریم، موضوع به همین منوال است با این تفاوت که متأسفانه، هیچ هواپیمایی یا موشکی وجود ندارد که بتواند به قدری بلند پرواز کند که بتواند منظره‌ای از بالای راه شیری برایمان ارسال کند. اما ستاره‌شناسان راه‌های دیگری برای تعیین شکل و حرکت کهکشان ما یافته‌اند.
در سال ۱۹۱۸ رصدخانه اخترفیزیکی "دومینین" در ویکتوریا واقع در بریتیش کلمبیا که بزرگترین تلسکوپ جهان بود، به قطر ۱.۸۳ متر افتتاح شد. بین سالهای ۱۹۲۸ و ۱۹۳۵، ستاره‌شناس کانادایی "جان استنلی پلاسکت" از تلسکوپ برای اندازه‌گیری حرکت ستاره‌ها در کهکشان راه شیری استفاده کرد. او اولین کسی بود که نشان داد زمین در حدود دو سوم از مرکز کهکشان راه شیری به عرض ۱۰۰,۰۰۰ سال نوری که مانند یک چرخ بزرگ گردنده است و هر ۲۲۰ میلیون سال یکبار دور خود می‌چرخد، قرار دارد.
آری کهکشان ما کهکشانی بزرگ است!
 
شکل جدید کهکشان راه شیری
ابزاری که پلاسکت در کانادا از آن استفاده کرده هنوز هم در حال کار است و سنگ بنای اولیه این تحقیقات می‌باشد. این روزها شما حتی می‌توانید بطور مجازی از آن بازدید کنید. اما ماموریت گایا اندازه‌گیری آخرین و دقیق‌ترین حرکت ستاره‌ها در کهکشان راه شیری است، از جمله مسیر ستاره خودمان خورشید در اطراف مرکز کهکشانی. این سفینه همچنین قرار است مجموعه‌ای از ستارگانی که در بالا و پایین کهکشان دیسکی شکل ما که می‌تواند نتیجه برخورد با کهکشان دیگری در صدها میلیون سال پیش باشد را بررسی کند. اطلاعات جمع‌آوری شده توسط گایا، که به بررسی خود برای چهار سال دیگر نیز ادامه خواهد داد، زمینه‌ساز یک دانش بنیادی اساسیست که مطالعه تکامل کهکشانی و نیروهای نگاه دارنده آنها را برای بشر فراهم خواهد کرد.
در حالی که ۱.۸ میلیارد ستاره در کهکشان راه شیری تعداد واقعا چشمگیری است، اما همین تعداد تقریباً فقط حدود یک درصد از کل ستارگان جهان را تشکیل می‌دهد، بنابراین هنوز ما راهی طولانی برای رسیدن به تصویری کامل از جهان داریم.
به نظر می‌رسد دانستن ماهیت واقعی کهکشان راه شیری چندان در اینجا روی کره زمین موضوع چندان مربوطی به زندگی روزانه ما نباشد و قطعاً تاثیری بر آب و هوای فردا نخواهد داشت؛ اما آنچه که مسلم است اینست که بخشی از جستجوی طولانی ما برای دانستن اینکه چگونه ما اینجا هستیم و به چه سویی می‌رویم، به این نوع تحقیقات وابسته است. قرن‌ها طول کشید تا بشر بتواند شکل و اندازه سیاره زمین را کشف کند، سپس با توسعه فن‌آوری توانست آنرا از فضا ببیند و اکنون با کاوشگران رباتیک و موشکی راهی کشف سیارات دیگر منظومه شمسی‌ست. در طول همه این زمان‌ها ما همچنان در پی یافتن جایگاه خود در کهکشان و جهان بوده‌ایم.
 
کشفی غیر منتظره
آخرین کشف در این زمینه از تجزیه و تحلیل درخشان‌ترین ستاره‌های کهکشان نشان می‌دهد که کهکشان راه شیری و ستارگانش، آنچنان که در متون دانشگاهی و کتاب‌های علوم قبلا آورده شده بود در صفحه مسطح قرار ندارند. اکنون اخترشناسان دانشگاه ورشو در لهستان می‌گویند که بر اثر فعل و انفعالات گذشته کهکشان ما با کهکشانهای مجاور، شکل دیسکی کهکشان ما از یک سمت رو به بالا و از سمت دیگر رو به پایین خمیده شده است.
نقشه سه بعدی جدید که در مجله ساینس منتشر شده تصویر مشهور دیسک مسطحی راه شیری را با اعلان رصد ۲.۵ میلیون ستاره از ۲.۵ میلیارد ستاره در جهان با کمی خمش نشان می‌دهد. طبق گفته دکتر "درتا سکورن" از دانشگاه ورشو این نقشه برداشتی تقریبی از شکل واقعی کهکشان ما است. وی گفت: "ساختار داخلی (به ویژه مرکز کهکشان) و تاریخ راه شیری هنوز برایمان روشن نیست، زیرا اندازه‌گیری فاصله ستارگان از یکدیگر به ویژه در مناطق بیرونی کهکشان ما بسیار دشوار است".
 
چگونگی کشف شکل جدید کهکشان راه شیری
دکتر سکورن و همکارانش برای بدست آوردن تصویر دقیق‌تر، فاصله برخی از درخشان‌ترین ستاره‌های کهکشان راه شیری که ستاره‌های متغیر سفید نامیده می‌شوند را اندازه‌گیری کردند. اینها ستارگان جوان بسیار عظیمی هستند که صدها بلکه هزاران بار درخشان‌تر از خورشید خودمان می‌باشند. برخی از آنها آنقدر روشن هستند که حتی در لبه کهکشان خودمان و با فاصله زیاد نیز مشاهده می‌شوند. بعلاوه، این ستارگان عظیم در فواصل منظم و با آهنگی که با روشنایی آنها ارتباط مستقیم دارد، می‌تپند (نورشان کم و زیاد می‌شود). همین تپش نوری ستاره‌شناسان را قادر می‌سازد تا فاصله آنها را با دقت زیادی محاسبه کنند.
بیشتر ستاره‌ها با آزمایش لنز گرانشی نوری (اگل) در رصدخانه "لاس کمپنس" (لکو) در جنوب کویر "آتاکاما" در شیلی شناسایی شدند. "پرزمک مرز"، یکی از اعضای تیم اگل می‌گوید که نتایج این مشاهده‌ها شگفت‌آور است و می‌افزاید: "نتایج ما نشان می‌دهد كهكشان راه شیری مسطح نیست. دور از مركز كهكشان و لبه‌های آن تاب خورده و در یک سمت کشیده شده به سمت بالا و در یک سمت دیگر کشیده شده به سمت پایین است. این تاب خوردگی ممكن است در اثر فعل و انفعالات گذشته با كهكشانهای گردشی اطراف، گاز بین كهكشان‌ها یا سیاهچاله‌ها و یا حتی ماده تاریک (مواد نامرئی موجود در كهكشانها كه بسیار ناشناخته است) بوجود آمده باشد".
نتایج این تحقیقات لهستانی‌ها از تجزیه و تحلیل ستاره‌های سفید تپنده در مجله نجوم طبیعت توسط اخترشناسان دانشگاه مک کواری در استرالیا و آکادمی علوم چین نیز مورد تایید قرار گرفته است.
 
تغییر نظر درباره سرانجام راه شیری و ما
کهکشان راه شیری ما در مسیر برخورد با نزدیکترین کهکشان همسایه ما بنام "آندرومدا" قرار دارد. آندرومدا با سرعت ۲۵۰,۰۰۰ مایل در ساعت به سمت ما می‌آید که حدود ۲.۵ میلیون سال نوری یا ۴ میلیارد سال دیگر به ما خواهد رسید.
در تصادم راه شیری و آندرومدا که هر دو کهکشان‌های مارپیچی غول پیکر هستند آندرومدا که بیشتر از کهکشان ما جرم دارد، با قدرت بیشترش کهکشان ما را خواهد شکافت و سرانجام این دو کهکشان به هم خواهند پیوست. ستاره‌شناسان قبلاً فکر می‌کردند جرم آندرومدا سه برابر راه شیری باشد و انتظار داشتند که کهکشان ما به راحتی خرد شده و جذب آندرومدا شود اما اکنون تحقیقات جدید نشان می‌دهد که جرم آن حدود ۸۰۰ میلیارد برابر جرم خورشید است و کمتر از آنی‌ست که پیشتر ارزیابی کرده بودیم.
وقتی این دو کهکشان به هم می‌رسند منظره زیبایی ایجاد می‌شود زیرا آنها به آرامی در آسمان بالای ما دور هم پیچ و تاب می‌خورند تا نهایتا با هم ادغام شوند. این نمایشی درخشان و چشمگیر در آسمان شب ایجاد می‌کند. اما در این نمایش زیبا متأسفانه زندگی و حیات در زمین وجود نخواهد داشت زیرا مدتها قبل از آن خورشید ما سوختش تمام شده و تا مدار زهره منبسط شده و گرمای زمین را تا هزاران درجه، یعنی دمای کنونی عطارد بالا برده و حیات را منقرض کرده است.
با گذر این دو کهکشان‌ها از یکدیگر نیروی جاذبه به هم می‌ریزد، برخوردهای عظیم رخ می‌دهد و در نهایت هسته‌های این دو کهکشان با یکدیگر ادغام می‌شوند تا کهکشان عظیم‌تر جدیدی را بیافریند.