وزن اضافی یا چاقی به طور چشمگیری خطر ابتلا به بیماری‌هائی مانند بیماری قلبی، دیابت و برخی از سرطان‌ها را افزایش می‌دهد، در حالی که کلمات"چاقی" و "اضافه وزن" به طور مترادف استفاده می‌شوند، تفاوت زیادی بین این دو هم در تعریف علمی و هم خطر و ریسک آنها وجود دارد.
 "اضافه وزن" به عنوان وزن بدن بالاتر از وزن قابل قبول و استاندارد در مقایسه با قد شخص می‌باشد، ولی این تعریف ناقص است چون هیچگونه توجهی به توده عضلانی و نیز میزان چربی بدن ندارد. مثلاً یک ورزشکار بدنساز توده عضلانی بالا و چربی کمتری دارد در حالیکه در این تعریف‌ وزن او نسبت به قد او بالا نشان می‌دهد.
پس چطور می‌توان فهمید که چاق هستیم یا نه؟ چندین روش وجود داردکه برای تعیین اضافه وزن، چاقی و سطح سلامت و خطرات چاقی استفاده می‌شود. اینها شامل شاخص توده بدن، درصد چربی بدن و اندازه دور کمر است.
 
شاخص توده بدن  (BMI)
ابزار رایج برای تعیین وزن شاخص توده بدنی است،که قد و وزن را با یک استاندارد مقایسه می‌کند. برای محاسبه شاخص توده بدن خود، وزن به کیلوگرم تقسیم به مجذور قد به متر مربع یا به عبارتی کیلوگرم‌ بر متر مربع
شاخص توده بدن کمتر از 18.5 کم وزن است.
شاخص توده بدن18.5 - 24.9 وزن طبیعی است.
شاخص توده بدنی 29.9-25  دارای اضافه وزن است.
شاخص توده بدن 39.9 – 30 چاق است.
شاخص توده بدن 40.0 یا بالاتر چاق بیمار یا چاقی مرضی محسوب می‌شود.
نقص شاخص توده بدن این است به ترکیب بدن یا تفاوت‌های جنسیتی توجه نمی‌کند زیرا زنان دارای میزان بالاتری از چربی در بدن هستند. ولی مطالعات نشان می‌دهد که صرفنظر از این شاخص خوبی برای تعیین خطرات چاقی برای ما می‌باشد.
 
ترکیب بدنی
دانستن ترکیب بدن شاخص بسیار دقیقی برای اضافه وزن و چاقی است زیرا آن نشان‌دهنده میزان چربی بدن در برابر کل توده بدن که شامل اعضاء، استخوان‌ها و عضلات می‌باشد. بنابر‌این به طور دقیق‌تر میزان چربی بدن و خطرات چاقی را می‌شود محاسبه کرد.
ترکیب بدن را می‌توان به روش‌های مختلف تعیین کرد مثل:
- امپدانس (مقاومت) بیوالکتریک(Bioelectric impedance)
دستگاهی‌ است که برای اندازه‌گیری عبور سیگنال‌های الکتریکی در هنگام عبور از توده چربی و بدون چربی بدن استفاده می‌شود. بافت چربی، مقاومت بیشتری نسبت به عبور جریان از خود نشان می‌دهد. این روش بسیار روش خوبی است.اگرچه صد ‌در ‌صد نیست.
- سنجش جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA)
با اندازه‌گیری دو انرژی اشعه ایکس بر روی بافت چربی، عضله و مواد معدنی استخوان صورت می‌گیرد. این روش بسیار دقیق است اما گران و وقت‌گیر است.
‌- فناوری مادون قرمز نزدیک (Near  infrared technology)
نور مادون قرمز را بر روی پوست ناحیه بازو می‌تابانند و چربی نور را جذب می‌کند در حالی که بافت‌های دیگر نور را منعکس می‌کند. سپس میزان نورمنعکس شده توسط یک سنسور اندازه‌گیری شده به کامپیوتر منتقل و پردازش می‌شود. این روش بسیار دقیق است اما کمی گرانتر از دو روش فوق است.
- اندازه‌گیری ضخامت چین پوستی (Skin-fold calipers)
ضخامت چربی زیر جلدی را در مکان‌های مختلف‌ اندازه‌گیری می‌کند. اندازه‌های به دست آمده را در معادلات خاص قرار داده و میزان چربی بدن را محاسبه می‌کنند. برآورد درصد چربی این روش بسیار دقیق نیست و وابسته به مهارت‌ها و قضاوت شخص آزمون‌کننده می‌باشد.
 
میزان نرمال وغیر‌طبیعی چربی بدن زنان و مردان در جدول زیر قابل مشاهده است:

وضعیت	زنان	مردان
طبیعی	20-15 درصد	20-10 درصد
دارای اضافه وزن	29.9-25.1 درصد	24.4 -20.1 درصد
چاق	بیش از 30درصد	بیش از 25 درصد

دور کمر (Waist Circumference)
درست همانقدر که میزان چاقی با میزان‌ و ریسک سلامتی ارتباط دارد، محل تجمع چربی در بدن هم اهمیت دارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که یک بدن شبیه سیب که شکم بزرگی دارد بیشتر در خطر ابتلا به دیابت نوع 2، کلسترول بالا، فشار خون بالا‌، بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی، و مرگ زودرس می‌باشد. در واقع با سنجش دور کمر بهتر از شاخص توده بدن (بی‌ام‌آی) می‌توان ریسک سلامتی و خطر را پیش‌بینی کرد.
 
محدود خطربه صورت زیر می‌باشد:
برای مردان
افزایش خطر: کمر بیش از 38 اینچ (97 سانتیمتر)
افزایش شدید خطر: کمر بیش از 40 اینچ (102 سانتی متر)
 
برای خانم‌ها
افزایش خطر: کمر بیش از 32 اینچ (81 سانتی متر)
افزایش شدید خطر: کمر بیش از 35 اینچ (89 سانتیمتر)
 
مردان اغلب از ناحیه کمر چاق می‌شوند و تجمع بافت‌ چربی در آن منطقه بیشتر است، در حالیکه تجمع بافت چربی در زنان بیشتر در اطراف باسن و لگن می‌باشد در نتیجه به آنها شکل گلابی می‌دهد. بعلاوه این تجمع چربی خطر کمتری نسبت به تجمع آن در کمر وشکم دارد.
تحقیقات نشان داده که چربی شکم، اطراف اندام‌های داخلی ما، موجب ترشح موادی می‌شود که موجب التهاب و مقاومت به انسولین می‌گردد. بنابراین خطر ابتلا به‌ بیماری‌های قلبی، دیابت و سایر بیماری‌های ذکر شده در بالا را افزایش می‌دهد.

استعداد بدن به تجمع چربی در قسمت‌های میانی بدن به عوامل متعددی مثل ژنتیک و انتخاب شیوه زندگی بستگی دارد. بعلاوه فعالیت فیزیکی، اجتناب از دخانیات و نیز مصرف غذاهای دارای چربی اشباع نشده بیشتر و اجتناب از غذاهای دارای چربی اشباع شده، احتمال چاقی شکم را کم می‌کند. بنا‌براین ابتلا به بسیاری بیماری‌های قابل پیشگیری را کاهش می‌دهد.