در یک بررسی اجمالی در رابطه با ریشه صوفی‌گری و درویش‌گرایی و با استناد به دیدگاه‌های افرادی همچون ابوریحان بیرونی و محمد غزالی به این نتیجه می‌رسیم که صوفی از واژه یونانی صوفیا که به معنی پنهانی و پوشیده است اقتباس شده و در زبان فارسی معادل کلمه تصوف است. بطور کلی در هر یک از ادیان موضوعات عرفانی و گرایشات تصوف وجود دارد، اما میزان شدت و ضعف آن متفاوت است. از لحاظ لغوی صوف به معنی پشم یا پارچه پشمین است اهل تصوف به علت پوشیدن چنین جامه‌هایی بدین نام معروف شده‌اند.
عقاید درباره منشاء پیدایش و گرایش‌های فکری این افراد مختلف است. بعضی از پژوهشگران غربی و به ویژه سوسیالیستی تصوف را پدیده‌ای جدا از اسلام و متاثر از عقاید و افکار فلسفی و مذهبی غیر اسلامی می‌دانند، ولی برخی دیگر مانند ماسینیون و نیکلسون تصوف را فرایندی نشات گرفته از اسلام می‌پندارند. پاره‌ای از اندیشمندان اساس این تفکر را به زرتشتیان و مانویان منتسب می‌کنند و گروهی دیگر آن را برگرفته از عرفان مسیحیت و یا فلسفه نو افلاطونی می‌دانند.
در این رابطه نیکلسون در مورد پیدایش تصوف به عوامل نو افلاطونی اشاره دارد و تعالیم اسلامی و تفسیر خاص صوفیان از اصل توحید و وحدت وجود را در آن موثر می‌داند.
ماسینیون را عقیده بر آن است که تصوف از زمان‌های قدیم در سرزمین‌های اسلامی وجود داشته و اصولاً، این پندار نتیجه تکامل درونی انسان با عقاید اسلامی است. حسن بصری که از متصوفان قرن اولیه اسلامی است، اصول اولیه تصوف را در ترویج نفی تجمل و ثروت در زندگی دنیوی و پرداختن به زهد و کوشش در درک خداوند و عشق به او و مخلوقات او می‌داند.
از قرن دوم هجری به بعد، تصوف در جهان اسلام گسترش یافت و مراحل جدیدی از مسیر تکاملی آن آغاز گردید. در روند این گستردگی طرائق‌، مضامین و مراحل مختلفی در جغرافیای بزرگ اسلامی به وجود آمد و فرق مختلف و گرایش‌های گوناگونی ایجاد شد. طریقت‌های تصوف در ایران به شاخه‌ها، دسته‌ها و اعتقادات مختلفی در قالب مذاهب سنی و شیعی به وجود آمده که اهم آنها به شرح زیر است:
1-قادریه، که به وسیله شیخ یحیی‌الدین عبدالقادر گیلانی در قرن ششم هجری بنیاد گذاشته شد. وی ملقب به غوث‌الثقلین، شیخ کل و قطب‌الاعظم بود. پیروان عبدالقادر گیلانی در ایران در گذشته بیشتر بودند ولی در دوران صفویه به علت سنی (حنبلی) بودن، مجبور به ترک ایران شدند. طریقت قادریه منشا طرائق سهروردیه،چشتیه و نعمت الهیه می‌باشد.
2- رفاعیه، این فرقه توسط سید احمد رفاعی از اهالی بصره در قرن ششم هجری تاسیس شد و در ایران و آسیا گسترش پیدا کرد.
3- طیفوریه که موسس آن بایزید طیفور بسطامی بود. آنان نسب خود را به امامان شیعی می‌رساندند.
4- سهروردیه، طریقتی سنی مذهب است که توسط عبداله سهروردی ایجاد گردید و آنان خود را به امام اول شیعیان منتسب می‌کردند. این طریقت سماع را جایز نمی‌دانستند.
5- شاذلیه، توسط شاذلی مغربی در قرن هفتم قمری تاسیس شد و در ایران هم پیروانی پیدا کرد.
6- مولویه، این طریقت توسط جلال‌الدین مولوی بلخی که سنی مذهب بود بنا نهاده شد و هم اکنون نیز طرفداران زیادی دارد که اغلب در ترکیه زندگی می‌کنند و مرکز اصلی آنها شهر قونیه است. سماع در نزدیک این طریقت مورد قبول است.
7- کبرویه، که موسس آن نجم‌الدین کبرای خوارزمی است و در ایران و آسیای مرکزی طرفدارانی دارد.
8- چشتیه، توسط معین‌الدین چشتی در قرن هفتم در افغانستان و هندوستان به وجود آمد.
9- نقشبندیه، که به وسیله بهاالدین محمد نقشبندی از مردم بخارا بنا نهاده شد. این طریقت از طیفوریه منشعب شده و در دوره تیموریان نقش تعیین‌کننده در دربار و حرکت‌های تاریخی و سیاسی داشت.
10- نعمت الهیه، که توسط سید نعمت‌الله کرمانی (شاه نعمت‌الله ولی)در قرن هشتم در ماهان کرمان ایجاد گردید. در زمان تیموریان این طریقت در ایران و هندوستان توسعه یافت‌ و هم اکنون نیز پیروان زیادی دارد. این طریقت انشعاب های مختلفی دارد که نور بخشیه، گنابادیه و صفایه از آن جمله‌اند.
11- جلالیه، با موسس آن به نام شیخ جلال‌الدین بخاری که در ایران، هندوستان و آسیای میانه پیرو دارد.
12-بکتا‌شیه- طریقی سنی مذهب با گرایش به حاجی بکتاش است که در قرن هشتم هجری در ترکیه به وجود آمد.
13- طریقت شیعی صفویه،که توسط شیخ صفی‌الدین اردبیلی به وجود آمد و سلسله صفویه را در ایران بنیان نهاد.
همانطوریکه مشاهده گردید،طریقت‌های صوفیگری و درویش‌گرایی از دیر‌باز تاکنون به صورت‌های مختلف و با گرایش‌های گوناگون در ایران و کشورهای دیگر به وجود آمده و هر یک به فراخور حال خود پیروانی پیدا کرده است‌. از خصوصیات بارز اغلب این طریقت‌ها، نفوذ در توده مردم و پیدا کردن پیروان زیادتر بود. تشخیص اینکه کدام یک از این روش‌ها بر دیگری برتری دارد و کدام حق است و کدام باطل، کاری است بس مشکل. به قول حافظ رند آزاد‌اندیش:
جنگ هفتاد ودو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند.

شب تیره
این شب تیره ما را سحری نیست که نیست
همرهم جز دل خون چشم تری نیست که نیست
از قضا تیر جفا خست مرا بال و پرم
بی‌پر وبال امید سفری نیست که نیست
بارالها چه شد این قوم که در صوم صلاة
دگر از ناله جانسوز اثری نیست که نیست
باشد از حد به فزون مرکز علم آموزی
شخص شایسته و صاحب‌نظری نیست که نیست
بهر بیماری دل خون بود از دیده روان
چون سرشکم در ناب و گهری نیست که نیست
سرسودایی ما بود پر از شور شباب
آه و افسوس در آن شور و سری نیست که نیست
شده "فریاد" اسیر قفس غربت و غم
همچو او زار و حزین در بدری نیست که نیست
                                                  "نگارنده"
جنید و دزد بغداد
در بغداد دزدی را آویخته بودند. جنید رفت و پای او را بوسه داد. از او سوال کردند که سبب این کار چیست؟ گفت هزار رحمت بر وی باد که در کار خود مرد بوده است و چنان این کار را به کمال رسانیده است که سر در سر آن کار کرده است.

رونمایی از مجموعه شعر کریم زیانی
از مجموعه شعر کریم زیانی شاعر و نویسنده مقیم تورنتو در جمعه شب بیست و سوم فوریه 2018 در سالن مموریال کتابخانه نورت بورک در تورنتو رونمایی به عمل آمد. در این مراسم که با شرکت قابل توجه افراد برگزار گردید تعدادی از هنرمندان و نوازندگان شهر قطعاتی برگرفته از اشعار این شاعر را اجرا کردند.
کریم زیانی انتشار مجموعه شعر خود را مرهون کوشش‌ها و پیگیری‌های لی‌لی نبوی همسرش و نصرالله درخشانی مدیر انتشارات پگاه اعلام کرد و از تمامی شرکت‌کنندگان در این مراسم تشکر و قدردانی نمود.
مجموعه شعر "تا بر جانان" شامل آثاری از مراحل مختلف زندگی و تغییر و تحولات ذهنی این شاعر است بطوریکه وی در جوانی به سرودن اشعار اجتماعی و عاشقانه پرداخته است و از میانسالی به بعد با گرایش و دل‌سپردگی به طریقت نعمت‌اللهی و دکتر جواد نوربخش‌، زمینه‌های شعریش اغلب به صوفی‌گری و عرفانی گرایش پیدا کرده است. کریم دارای شخصیتی آرام، پرمحبت و دوست داشتنی است. صفای دل،ظرفیت درون و خلوص نیت در زندگی و اشعار این شاعر موج می‌زند. سال‌های سال گفته‌ها و سخنان او که از رادیو ایران در تورنتو پخش می‌شد برای مهاجران و غربت‌نشینان مرهمی بر زخم‌های مهاجرت و دوری از وطن بود. با هم دفتر شعر تا بر جانان را می‌گشاییم و صفحاتی از آن را زمزمه می‌کنیم.
مسافر پرسید:
                     تا آزادی چقدر راه است؟
شنید:
هزار میدان شهادت!
باز پرسید:
                شهادت چه می‌طلبد؟
هزار حلاج، مرد!
حلاج چه حال است؟
هزار دل عاشقی!
ره توشه چه باید؟
هزار جان ،طلب
مسافر زیر لب:
          هزار جان طلب.
          هزار دل عاشقی.
         هزار حلاج مرد.
        هزار میدان، شهادت
وباز پرسید:
        و چون رسیدی؟
پیر گفت:
        و اگر رسیدی ،
       آزاد شدی!
زیانی که "راهی" تخلص می‌کند، پیرو پیر طریقت و "راهی" وادی حقیقت است.جان مشتاق و دل عاشق او همواره در پرواز است "تا به بر جانان‌" برسد. روح تعالی‌جوی وی همیشه به سوی کمال مطلوب و حقیقت مقصود در حرکت است و از سختی‌های راه و پستی و بلندی‌های مسیر ناله و شکایت نمی‌کند. او این عالم را محضر الهی می‌داند و با چشم حقیقت‌بین خود، وجود حق را در همه‌ی جلوه‌های هستی مشاهده می‌کند‌:
ما خدا را در گلستان دیده‌ایم                                        در کویر و در بیابان دیده‌ایم
تو خدا را در شبستان دیده‌ای                                       ما خدا را در نیستان دیده‌ایم
در کنیسه،در کلیسا،صومعه                                           در دل گبر و مسلمان دیده‌ایم
تا به چشم او دمی بینا شدیم                                        آشکارا،راز پنهان دیده‌ایم
از بهارش،جان صفا بخشیده‌ایم                                     جلوه اش را در زمستان دیده‌ایم
در جهان بی‌کران ذره‌ها                                            در شگفتی‌های کیهان دیده‌ایم
در نوازش‌های جانبخش نسیم                                      در خروش باد و طوفان دیده‌ایم
در بلور شبنم پاک سحر                                              در لطافت‌های باران دیده‌ایم

برای استفاده از اندیشه‌های زیبا و سحر کلام پرنیانی کریم باید به مجموعه شعر"تا بر جانان"مراجعه کرد و از آن لذت برد. ضمن آرزوی تداوم پر‌بار فعالیت‌های این انسان خوب و شاعر نازک خیالی‌ها با شعر دیگری از او این مقاله را پایان می‌دهم:

بی عشق این جهان به چه کار آید                                  بی‌مهر آسمان به چه کار آید
خورشید عشق گر نفشاند نور                                        خورشید آسمان به چه کار آید
افتاده را اگر که نگیرد دست                                         دستان پرتوان به چه کار آید
گر مرهمی به زخم کسی ننهید                                     این دست مهربان به چه کار آید

"راهی"چو پای رفتن تو لنگ است                                از عشق، گفتمان به چه کار آید