تاسیسات ساختمان - 49
در مقاله این هفته تلاش می‌کنم با هم مفهوم دما و آسایش را مرور کنیم اگر چه آسایش انسان به عوامل مختلفی بستگی دارد ولی با کمی جمع‌بندی به عوامل اصلی و کلیدی می‌پردازم تا هم حوصله شما سر نرود و هم دست آخر به یک نتیجه عملی و به درد بخور برسیم.
یکی از عوامل موثر بر زندگی، سلامتی و آسایش انسان، شرایط جوی و اقلیمی است. انسان از بدو پیدایش خود بطور مستقیم و غیر‌مستقیم متاثر از این شرایط بوده است و به نوبه خود بر اقلیم هم موثر واقع شده است. این تاثیرگذاری برای انسان اولیه خیلی کمتر بوده است و لیکن تاثیرگذاری انسان امروزی با پیشرفت فناوری، افزایش بی‌رویه جمعیت و بهره‌برداری نامناسب از محیط زیست به مراتب بیشتر شده و او زندگی خود و سایر موجودات کره زمین را مشکل و با مسایل پیچیده‌ای مواجه ساخته است. با توجه به تفاوت قابل ملاحظه افراد با یکدیگر، احساس آنها از یک وضعیت جوی یا اقلیمی می‌تواند متفاوت باشد. از این رو نه می‌توان هیچ اقلیمی را کاملاً نامطلوب دانست و نه یک اقلیم را برای همه نوع فعالیت بدنی و یا برای سلامتی و رفاه همه افراد کاملاً مطلوب محسوب داشت.
مثلاً بعضی از افراد ساکن در یک محل، یک روز معین را ممکن است ملایم و مطلوب‌، بعضی‌ها گرم و نامطلوب و بعضی‌ها هم خنک و نامطلوب احساس نمایند. جدا از ویژگی‌های فردی، نوع پوشاک و سابقه زیست اقلیمی افراد در احساس آنها از شرایط جوی کاملاً تاثیر‌گذار می‌باشد. بطورکلی عواملی که برای انسان شرایط مطلوب یا نامطلوب ایجاد می‌کند شامل: دمای‌ هوای اطراف، درجه حرارت تابشی از سطوح اطراف، رطوبت هوا، حرکت هوا می‌باشند. روی هم ‌رفته می‌توان اینطور بیان کرد که تقریباً تمامی عناصر جوی بر احساس و آسایش انسان‌ها موثر بوده ولی تاثیر بعضی از آنها کاملاً مشخص و برجسته و تاثیر بعضی از آنها خفیف و گاهاً ناپیداست ولی بیشترین تاثیر را عناصر دما، رطوبت، باد و تابش دارند.
نظر به اینکه تاثیر هر یک از چهار عنصر فوق‌الذکر در کنار یکدیگر معنی و مفهوم پیدا می‌کنند، بایستی تاثیر توامان آنها را مد نظر قرار داد‌. به عنوان مثال تابش در کنار دمای پایین مطلوب ولی در کنار دمای بالا نامطلوب و آزار دهنده می‌شود. ساختار متفاوت شهری و نوع فعالیت متفاوت در آن در مقایسه با مناطق روستایی باعث آلودگی هوا و تغییرات قابل ملاحظه در مقادیر عناصر جوی می‌شود. از میان عناصر جوی می‌توان به تغییرات تابش کلی رسیده به سطح زمین اشاره کرد که کاملاً متاثر از میزان تیرگی جو است. اغلب مردم احساس خود را از هوا با بیان اینکه گرم یا سرد است نشان می‌دهند.
 
تاثیر دما بر آسایش
مانند همه پستانداران، انسان مواد غذایی را برای تولید انرژی می‌سوزاند و باید گرمای اضافی را از بدن خود خارج کند. این کار با تبخیر و به سه حالت انتقال حرارت محسوس: هدایت، همرفت و تشعشع انجام می‌شود. برای اینکه فردی سالم بماند،حرارت بدن نباید خیلی سریع یا بیش از حد آهسته خارج شود و دمای بدن باید در یک محدوده باریکی حفظ شود. گرچه دامنه گسترده‌ای از دماها تاکنون اندازه‌گیری و ثبت شده است ولی دامنه مطلوب برای انسان دامنه‌ای باریک و نزدیک به انتهای گرم می‌باشد. نظر به اینکه آسایش انسان در ارتباط با حفظ دمای مرکزی بدن که حدود 37 درجه سانتیگراد قرار می‌گیرد علاوه بر میزان دما، زمان حضور انسان در آن شرایط حرارتی نیز مهم است.
به عنوان مثال تاثیر سرما در چند ساعت حضور در محیطی با دمای 5- درجه سانتیگراد به مراتب بیشتر از تاثیر چند دقیقه حضور در محیطی با دمای 10 - درجه سانتیگراد می‌باشد.
هوای خیلی گرم یا خیلی سرد سبب بروز ناراحتی‌های جسمی و روانی می‌شود و کارایی را مختل می‌کند. کار کردن در محیط خیلی گرم سبب خستگی، سردرد و کرختی بدن می‌شود. محیط سرد نیز باعث کاهش حساسیت و گزگز انگشتان می‌گردد. در دماهای فوق‌العاده زیاد دفع زیاد آب و نمک بدن و بروز اختلالات فیزیولوژیکی باعث مرگ و در دماهای فوق‌العاده پائین انجماد سریع موجب مرگ می‌شود. اثرات مستقیم سرما حتی در سرماهای کم می‌تواند به صورت بیهوشی در اثر کاهش دمای بدن بروز نماید. دمای هوای اتاق و رطوبت آن در سلامت و احساس شادابی و نشاط ما بسیار تاثیرگذار است. ‌زندگی یا کار در محیطی با رطوبت زیر ۳۰ درصد می‌تواند سبب خشکی پوست، سوزش چشم‌ و ناراحتی‌های تنفسی ‌شود. زندگی یا کار در محیطی با رطوبت بالا نیز می‌تواند باعث رشد انواع قارچ‌ها در محیط ‌شود و احتمال ابتلایمان را به انواع آلرژی افزایش ‌دهد. ‌بنابراین تنظیم دما و رطوبت محیط کار و منزل اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. دمای 20 تا 23 درجه سانتی‌گراد معادل 68 تا 73 درجه فارانهایت‌ و رطوبت نسبی 35 تا 45 درصد برای فصل زمستان توصيه می‌شود. این موضوع حائز اهمیت است که با کاهش دما به اندازه 1 درجه سانتی‌گراد شما می‌توانید بین 6 تا 10 درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید.
یک دمای مناسب به ویژگی‌های فردی هرکس هم بستگی دارد. به هر حال بالاترین دمایی که برای اتاق مناسب دانسته شده‌است، 24 درجه سانتی‌گراد بوده‌است. به میزان 2 درجه سانتی‌گراد بسته به نمناکی هوای محیط و پوشش هرکس، دماهای پیشنهادی در تابستان و زمستان می‌تواند متفاوت باشد. برای نمونه دمای پیشنهادی برای تابستان میان 23 درجه سانتی‌گراد تا 26 درجه سانتی‌گراد است، در حالی که برای زمستان 20 درجه سانتی‌گراد تا 23 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. البته گفته می‌شود که برای پیشگیری از برخی بیماری‌ها بهتر است دمای اتاق زیر 22 درجه سانتی‌گراد نگه داشته شود. در پژوهش‌های علمی، دمای اتاق را میان ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد با میانگین  23 درجه سانتی‌گراد برابر با ۷۳ درجه فارنهایت در نظر می‌گیرند.
در ادامه به سوال رایجی که اکثر افراد در ذهنشان نقش بسته می‌پردازم:
 
مناسب‌ترین دما برای اتاق خواب چند درجه است؟
در نظر داشته باشید اعداد و ارقام بر اساس متابولیسم و سوخت و ساز بدن یک مرد 40 ساله با وزن 70 کیلوگرم تنظیم شده است. خانم‌ها عموما میزان متابولیسم کمتری دارند. بدن آنها گرمای کمتر نسبت به مردان تولید می‌کند. بنابراین دمایی که در آن مردان احساس مناسبی دارند ممکن است برای خانم‌ها سرد باشد. اما مشکل اصلی در هنگام خواب است. چه دمایی برای خواب شبانه بهتر است؟ بنا به گفته متخصصان، بهترین دما 18 درجه سانتی‌گراد است.
اما چرا آنقدر دمای پایین؟ برای اینکه دمای بدن در هنگام خواب کم می‌شود. اما نزدیک به بیدار شدن دوباره شروع به بالا رفتن می‌کند. با کاهش دمای محیط به بدنتان این اجازه را داده‌اید که بهتر کار خود را انجام دهد.
دمای بالا می‌تواند با وظایف طبیعی بدن تداخل کرده و سبب آزردگی در خواب شود. پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که دمای بین 18 تا 21 درجه سانتی‌گراد را امتحان کنند. ممکن است برای فردی 21 درجه بهتر باشد و برای فرد دیگر 18. این تعیین دما بیشتر به میزیان سوخت و ساز بدن ارتباط دارد. ممکن است فردی سوخت و ساز بالایی داشته باشد و دمای بدن او هم طی خواب بیشتر از فرد دیگر باشد.
با این توضیحات کوتاه به پایان این مطلب می‌رسیم‌ امیدوارم که اطلاعات خلاصه شده مورد استفاده قرار گیرد در پایان مانند همیشه در صورت داشتن سوالات تاسیساتی می‌توانید با من تماس بگیرید.
ایام خوش