همانطور که همه شاهدیم حدود ۱۸ ماه از شروع بحران همه‌گیری کرونا می‌گذرد و دنیا لحظات سخت و نفس‌گیری را پشت سر گذاشته و هنوز هم با آن دسته پنجه نرم می‌کند. این همه‌گیری علاوه بر ضایعات جانی برای میلیون‌ها نفر، پیامدهای اجتماعی اقتصادی و روانی و فرهنگی را هم در برداشته است. با یک نگاه مختصر متوجه می‌شویم که دولت‌ها عملکردهای متفاوتی را از خود برای مدیریت این بحران جهانی داشته و نتایجی مختلفی را هم گرفته‌اند، ولی در این میان یک واقعیت بر همگان روشن است: دولتمردانی که از علم فاصله داشته‌اند نتایجی بسیار بدی گرفته‌اند، آنهایی که ابتدا به انکار پرداختند و یا اینکه آنرا را یک نوع توطئه تفسیر کردندنتایج بسیار بدی کسب کرده و خسارت‌های زیاد جانی و مالی به کشور خود وارد آوردند، از جمله برزیل و آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ،که سر دسته رهبرانی بودند که علم و دانش در آن جایگاهی نداشت. در عوض کشور ویتنام با داشتن جمعیت ۹۰ میلیونی و مساحت پایین، حدود یک سوم مساحت استان انتاریو، با آمار ابتلای کمتر از ۳ هزار نفر و مرگ ومیر ۳۵ نفری، و یا سنگاپور و کره جنوبی با جمعیتی با تراکم بالا موفق شدند عملکرد بسیار خوبی داشته باشند. ما در این مطلب می‌خواهیم بررسی کنیم که عملکردهای متفاوت دولت‌ها به چه شکلی به چه نتایجی رسیده است.
جمعیت و بیماری
در اپریل سال گذشته تصمیم گرفتم که در مقاله‌ای ساده و با کمک یک مدل ریاضی، استاندارد گسترش یک همه‌گیری را بررسی کنم و نقش تعطیلی و بستن شهر را روی همه‌گیری بسنجیم که به فرمول‌های زیر رسیدیم:
- N کل جمعیت
- S جمعیتی که قابلیت گرفتن بیماری را دارد
- I جمعیتی که بیمار است
- R جمعیت بهبودیافته یا فوت شده
بسته نگه داشتن جامعه یا LOCKDOWN
μ پارامتر بسته نگه داشتن جامعه
θ پارامتر فاصله‌گذاری اجتماعی و اعمال محدودیت‌های رفتاری و محافظتی شخصی
هرکدام از این پارامترها عدی مثبت و کمتر از یک می‌باشند بطوریکه:
از ۵ آوریل ۲۰۲۱ ، ویتنام ۲۶۳۱ مورد کوید-۱۹ را با ۳۵ مورد مرگ تایید کرده،که ۲,۳۸۳ بیمار را نیز بهبود یافته گزارش می‌کند (۱).
ویتنام همانطور که گفتیم موفق‌ترین کشور پُرجمعیت درکنترل این بیماری بوده، حال به بررسی سیاست‌های اعمال شده آنها می‌پردازیم: این کشور برای جلوگیری از گسترش کرونا، از ۲۲ مارس ۲۰۲۰ ورود کلیه خارجی‌ها را تا اطلاع ثانوی متوقف کرده است و حتی دیپلمات‌ها را نیز با سختگیرانه‌ترین متدهای قرنطینه اجازه ورود می‌دهد. دکتر "تاد پولاک" از مشاوران دانشگاه "هاروارد" برای پیشرفت بهداشت در ویتنام در هانوی می‌گوید: "هنگامی که شما با نوعی بیماری واگیردار جدید ناشناخته روبرو هستید ، بهتر است بیش از حد تعارف واکنش نشان دهید (۲)".
وقتی اولین مورد ابتلا به کرونا در ویتنام در تاریخ ۲۳ ژانویه شناسایی شد، از همان روز اعمال قوانین رهگیری بیماری و غربالگری اعمال گشت و استفاده از ماسک از ۱۶ مارچ ۲۰۲۰ اجباری شد (۳).
چنین سیاستی هیچ وقت در ابتدای همه‌گیری از طرف کانادا پیگیری و اعمال نشد. اجرای قرنطینه در منزل شخصی شاید به شکل ۱۰۰ درصد جوابگو نباشد زیرا شخص با افراد خانواده در ارتباط بوده و همین باعث کم اثر شدن اثر قرنطینه می‌شود. کانادا از ۱۷ جون (دو ماه بعد) استفاده از ماسک را ضروری کرد. ویتنام با بسته نگه داشتن کل جامعه از اواخر ژانویه تا اواسط مارچ توانست با اعمال حداکثری محدودیت‌های اجتماعی که در معادله ما هم نامگذاری شده، وقت کافی برای بهتر کردن و فرهنگسازی جامعه برای اجرای دو پارامتر دیگر را داشته باشد. از طرف دیگر متاسفانه این سیاست در کانادا هرگز به شکل کامل پیاده‌سازی نشد و با اجرای شل‌کُن و سفت‌کُن دولت‌های استانی از کارسازی و کنترل واقعی آن هرگز بهره‌ای برده نشد، اگر چه میلیاردها دلار هزینه روی دست کانادایی‌ها گذاشت.
مشکل اساسی بیماری کرونا عدم شفافیت و شناسایی مبتلایان این بیماری است. اگر بیماری کرونا را با سارس و مرس که پیشتر وارد دنیا و کانادا نیز شده بودند مقایسه کنیم، پی خواهیم برد که پایین بودن نرخ مرگ و میر و عدم داشتن علایم باعث گسترش همه‌گیری جهانی کرونا شده است. این موارد باعث سخت‌تر شدن مسله غربالگری و جدی نگرفتن ابتلاها توسط مردم شده است. به عنوان مثال انجام تست تشخیص کرونا در کانادا بسیار زمانبر بوده که خود یکی از مشکلات اصلی گسترش این بیماری بحساب می‌آید. اما ظهور علایم شدید بیماری و سپس تعداد مرگ بالای دو بیماری سارس و مرس، باعث کُند شدن واگیری آنها شده بود زیرا با اعمال قرنطینه‌ای سختگیرانه در کمترین زمان ممکنه، امکان شناسایی، کنترل و پایان همه‌گیری وجود داشت، و این همان کاری بود انجام گرفت.
خلاصه سارس:
پاتوژن: سارسکو
تعداد کل موارد: ۸,۴۳۹، که ۲۱٪ آن در بین کارکنان بهداشت و درمان ایجاد شده است
تعداد کل مرگ: ۸۱۲ نفر
میزان مرگ و میر: ۹.۶ درصد
خلاصه مرس:
پاتوژن: مرس‌‌کو
تعداد کل موارد: ۲,۵۱۹ مورد
تعداد کل مرگ: ۸۶۶ نفر
میزان مرگ و میر: ۳۴.۳ درصد
خلاصه کوید-۱۹ (تا ۹ آوریل ۲۰۲۰):
پاتوژن: سارسکو-۲
تعداد کل موارد: ۱۳۶,۰۰۰,۰۰۰
تعداد کل مرگ ۲,۹۰۰,۰۰۰
میزان مرگ و میر: ۱.۳۸٪ درصد
با توجه به آمار بالا متوجه شدیم در عین حالی که نرخ مرگ و میر کرونا کمتر از بقیه می‌باشد به علت نرخ بسیار بالای شیوع و قدرت انتقال این بیماری، آمار کل کُشته شده‌ها بسیار بیشتر از دو بیماری دیگر بوده لذا کنترل کردن و پایان بخشیدن به آن نیز سخت‌تر خواهد بود.
چاره چیست؟ نقش واکسن اساسی است یا مدیریت گسترش بیماری؟
همان طور که در معادله اول می‌بینیم افراد بعد از مبتلا شدن به بیماری نسبت به آن ایمن می‌شوند و به همین علت لیست افراد مستعد برای بیماری خارج، و به دسته بهبودیافتگان اضافه می‌شوند. با فرض عدم واگیری مجدد آنها، روش دیگر برای کنترل بیشتر بیماری در جامعه و در معادله اول، کم کردن افراد مستعد بیماری با واکسینه کردن آنهاست، همان چیزی که امروزه همه کشورها به آن روی آورده و بدنبال اجرایش می‌باشند. این سیاستی موثر است اما همراه با امکان کم اهمیت شدن پارامتر "کنترل گسترش بیماری" می‌باشد که در نتیجه می‌تواند در زمان باقیمانده، باعث خسارت‌های جانی زیادی شود، و این همان چیزی‌ست که امروزه شاهد آن هستیم. لذا توصیه می‌شود تا زمانیکه حداقل ۶۰ درصد جامعه واکسینه نشده‌اند، نبایستی از اعمال محدودیت‌های اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی به هیچ وجه فاصله گرفت. ما باید مسیر پایانی این فاجعه جهانی را تا می‌توانیم سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کنیم. برای داشتن یه جامعه برتر نیاز اساسی آنست که سیاست‌مداران نزدیکی هر چه بیشتری با مراکز علمی داشته و بودجه‌های اختصاصی و کافی برای گسترش فرهنگ کاربری علم در زندگی و سیاست کنار بگذارند.
منابع:
 |
