پدیده مهاجرت یک دگرگونی بزرگ در زندگی فردی و گروهی است. این دگرگونی شامل تمام جنبه‌های زندگی می‌شود. از این رو مهاجرت با تغییر فرهنگی و رفتاری همراه است، زیرا افراد از جایی که به آن خو گرفته و شخصیت‌شان را شکل داده است مهاجرت نموده و وارد فضای دیگری می‌شوند که از لحاظ ساختار فرهنگی، اجتماعی و رفتاری با محیط قبلی تفاوت‌های فراوانی دارد. این دگرگونی بزرگ که بر اثر مهاجرت بوجود می‌آید، کلیه عوامل و آثار زندگی را تحت تغییر و تحول و ارزیابی مجدد قرار می‌دهد. یکی از عوامل بسیار مهم در فرایند مهاجرت "هویت و بحران هویت" است. هویت افراد به میزان زیادی به احساس‌ همبستگی به آب و خاک و میراث گذشتگانشان ارتباط دارد. در حقیقت هویت به مانند تصاویر ذهنی از خویشتن برای معرفی خود بر اساس گذشته است. هویت هر فرد جوابی است به این سوال که:
"من کیستم؟"

شاید تصور شود که پدیده هویت بیشتر به مهاجران نسل اول برمی‌گردد ولی باید توجه داشت که نسل دوم مهاجران اگر چه زبان را خوب یاد می‌گیرند و مشکل ارتباط ندارند ولی همیشه این نکته آنها را تحت فشار قرار می‌دهد که اطرافیان به ایشان با دید یک خارجی نگاه می‌کنند. این نسل پس از آن‌که دوره نوجوانی را طی کردند، معمولاً در سن نزدیک به 20 سالگی از خارجی بودن خود بیشتر آگاه می‌گردند و هویت ایرانی داشتن برایشان مهم می‌شود. در این موقع است که اکثر آنها به ملیت سابق والدین‌شان علاقمند شده و حتی ممکن‌ است شروع به یادگیری زبان، فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی کنند.

یکی از مسائلی که این نسل دوم مهاجران علاقه دارند از آن اطلاع داشته باشند، مسائل تاریخی و گذشته کشور پدری‌شان ایران است. در این زمان آنها به والدین و آشنایان و معلمان خود مراجعه می‌کنند و خواستار آن می‌گردند که از گذشته تاریخی کشورشان مطالب و مواردی را برای آنها بازگو کنند. در این مراجعه چنانچه والدین که دنبال کار و زندگی و تنظیم وضعیت اقتصادی خانواده هستند، نتوانند خواسته‌های آنها را برآورده کنند و یا اینکه خودشان در این زمینه اطلاع درستی نداشته باشند، نسل دوم مهاجران دچار تضاد و بحران هویت شدیدی می‌گردند که جبران آن اگر غیر‌ممکن نباشد، بسیار مشکل است.

بنابراین بر اساس درک این مشکل فرهنگی از لحاظ شناخت هویت تاریخی و گذشته سرزمین پدریمان ایران عزیز، مصمم هستم سلسله مطالبی را تحت عنوان "نگاهی به تاریخ ایران-برای مهاجران" با بیانی ساده و قابل درک، برای نسل‌های مختلف مهاجران در شماره‌های آتی این نشریه درج نمایم، تا به یکی از رسالت‌های راستین و واقعی خود که همان جواب به هویت گذشته خودمان و کشورمان است، عمل کرده باشم. امید است این مطالب مورد استفاده کلیه خوانندگان گرامی بویژه نوجوانان و جوانان عزیز ایرانی قرار گیرد.
مطالب مورد نظر را با این سوال آغاز می‌کنم که:"تاریخ چیست؟" تاریخ از لحاظ معنی به اطلاعاتی گفته می‌شود که در رابطه با گذشته باشد. در فرهنگ فارسی روانشاد دکتر معین درباره تاریخ آمده است:"تاریخ سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر است که به ترتیب ازمنه تنظیم شده باشد." ولی واژه تاریخ از کلمه یونانی HISTORIA گرفته شده و از لحاظ ریشه شناسی با کلمه انگلیسی STORY مرتبط است. مورخان برای نوشتن تاریخ از منابع مختلفی همچون سوابق نوشته یا چاپ شده، مصاحبه (تاریخ شفاهی) و تحلیل یافته‌های باستان شناسی استفاده می‌کنند. استفاده از تمامی روش‌های ذکر شده موجب ‌کامل‌تر شدن نگارش تاریخ می‌گردد‌.

کشور عزیز ما ایران، سرزمین پهناوری است که محل تشکیل اولین تمدن‌های بشری می‌باشد و سالیان دراز پیشرو دیگر تمدن‌ها بوده است که در جاهای دیگر دنیا بوجود آمده‌اند. پیشینه تمدن ایرانی دست کم به ده هزار سال پیش می‌رسد که 2500 سال آن پس از تشکیل بزرگترین امپراتوری ایران در جهان است. مردمی که در سرزمین ایران سکونت گزیدند، در طول مدتی بیش از شصت قرن(6000 سال) اندیشه‌ها، افکار و فنونی را پدید آوردند که موجب بقای انسانها و بالا رفتن منزلت و مقام بشریت گردیده است. کشاورزی، فلز‌کاری، مبانی اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی و دینی، پیدایش خط و نوشتن، پیدایش و کاربرد اعداد، دانش ریاضی و ستاره شناسی از سرزمین آریایی‌‌ها یعنی از ایران سرچشمه گرفته و موجب بوجود آمدن تمدن‌های مختلف در سرتا‌سر جامعه‌های بشری گردیده است.
با این پیشینه پُر بار، ایرانیان امروز بویژه نوجوانان و جوانان عزیز می‌بایست نه تنها به تاریخ گذشته سرزمین پدری خود افتخار کنند بلکه لازم است در جهت حفظ و نگهداری این هویت ارزشمند تاریخی برای سپردن به دست نسل‌های آینده نهایت کوشش و سعی خود را به کار گیرند، زیرا پاسداری از میراث نیاکان جزو وظایف ملی و میهنی هر قوم و ملتی است که می‌خواهند تداوم بخش دستاوردهای گذشتگان خود باشند.

مقاطع تاریخی:

به منظور بررسی و شناخت بهتر، تاریخ کشورمان را به دوره‌های مختلف طبقه‌‌بندی می‌کنند. ما در این سلسله مطالب آن را به سه دوره طبقه‌بندی می‌کنیم:
*دوره پیش از تاریخ
*دوره ایران باستان
*دوره ایران پس از اسلام

ایران در دوره پیش از تاریخ:
دوره پیش از تاریخ به زمانی گفته می‌شود که انسان هنوز خط را اختراع نکرده بود. از حدود 3600 سال قبل از میلاد مسیح انسان خط را اختراع کرد. دوره پیش از تاریخ را به سه دوره پارینه سنگی(عصر حجر قدیم)، فرا پارینه سنگی، نو سنگی(عصر حجر جدید) تقسیم می‌کنند. آثار باستانی به دست آمده نشان دهنده وجود انسان‌ها و فرهنگ خاص خود در سرزمین ایران در تمامی این دوره‌ها بوده است. دوران پارینه سنگی ایران به سه دوره پارینه سنگی قدیم، میانی و جدید تقسیم می‌شود. فرهنگ مرتبط با دوره پارینه سنگی قدیم ایران و آثار باقی مانده از آن در اطراف رودخانه‌های کشف رود در شرق مشهد، استان گیلان، مهاباد، لرستان و...وجود دارد.
انسان‌های نئاندرتال در این دوره در ایران می‌‌زیستند که بقایای اسکلت آنها در غار بیستون (در کرمانشاه) یافت شده است. ساکنین ایران قبل از آمدن آریایی‌ها را "کلی کاسپین" می‌نامیدند. دریای خزر یا کاسپین یا قزوین از نام آنها گرفته شده است.
کاسپین‌ها کشاورزی می‌کردند، این مردم نخستین کشاورزان جهان بودند و کشاورزی از سرزمین آنها یعنی ایران به خاک‌های رسوبی رودخانه ‌سند و جیحون و سیحون و دجله و فرات رسیده است.
پس از گذار از دوره پارینه سنگی، دوره روستانشینی آغاز می‌شود، کهن‌ترین آثار بدست آمده از این دوره در روستاهای غرب زاگرس و شمال خوزستان است. قدیمی‌ترین مدارک مربوط به اهلی شدن بُز در گنج‌دره نزدیکی کرمانشاه کشف شده که حدود ده هزار سال قدمت دارد. بین هفت تا هشت هزار سال پیش مراکز روستانشینی در چند نقطه ایران در منطقه‌ تمدن جیرفت، تمدن تپه سیلک کاشان و اطراف مرو‌دشت پارس، کشف شده است. شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه شناخته شده در تاریخ ایران و حتی تاریخ بشریت است که آثار به دست آمده از‌ آن، قدمت آن را حدود هفت‌ هزار سال پیش از میلاد نشان می‌دهد.
در طول تاریخ جهان، مهاجرت انسان‌ها و جابه‌جایی دسته جمعی همواره به منظور دستیابی به شرایط بهتر زندگی صورت گرفته است. در دوران‌های گذشته شرایط بهتر زندگی عبارت از آب فراوان و خاک حاصلخیز برای کشاورزی و دامپروری بوده است. دو کوچ بزرگ از این‌گونه مهاجرت‌ها را می‌توان کوچ‌ بزرگ هندیان آریایی از پیرامون کوهستان‌های هندوکش به سرزمین پنجاب و رود سند و دیگری کوچ ایلامیان و سومریان به سرزمین‌های خوزستان و میان رود را نام برد. در این‌‌گونه مهاجرت‌ها، تمدن‌های بزرگ یا گروهی از تمدن‌های جهانی بوجود آمده که ویل دورانت این آثار تمدن را کهن‌ترین آثار تمدن بشر نامیده است.
کهن‌ترین نشانه‌های تمدن انسانی مربوط به 5000 سال قبل از میلاد است که در آن تمدن شهر سوخته سیستان، تمدن ایلام در خوزستان، تمدن جیرفت در کرمان، تمدن تپه حصار در دامغان، تمدن تپه سیلک در کاشان، تمدن اوراتور در آذربایجان، تمدن تپه گیان در نهاوند، تمدن کاسی‌ها در لرستان و تمدن پاژها در کیلان دماوند، قابل ذکراند. از بررسی آثار به جا مانده از این تمدن‌ها می‌توان پی برد که ایرانیان قدیم در هزاره چهار پیش از میلاد از بافندگی و کارکردن با فلزات و استفاده از چرخ کوزه‌گری بهره می‌بردند و ا‌‌یران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استفاده از فلزات پی برده‌اند. به طوری‌که از تعداد نخستین کوره‌های ذوب مس در کرمان مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد مشخص شده است که ساخت سنجاق، درفش، مهر، دستبند و حلقه انگشتری در ایران، در این دوران وجود داشته است. از بررسی‌های بیشتر در این‌باره بدست می‌‌‌‌‌‌‌آید که در اواسط این دوران فلزهای دیگر غیر از مس مانند قلع، طلا و نقره مورد استفاده قرار گرفته است و شاید به همین دلیل است که این دوره را دوره فلز نام نهاده‌اند.