عذرخواهی کنونی فرانسیس بسیار فراتر از عذرخواهی قبلی اوست
سرانجام پاپ فرانسیس رهبر کلیسای کاتولیک مسیحی روم به دلیل سیاست "فاجعهبار" مدارس شبانهروز اجباری بومیان در کانادا عذرخواهی کرد.
در همین حین جملات وی طوری بودند که نشان میدادند او همه تقصیرها را به گردن نگرفته است زیرا معتقد است کلیسای مسیحیگرا میبایست مبرا باشد و مبرا بماند.
پاپ از بومیان کانادا، از چه عذرخواهی کرد و از چه عذرخواهی نکرد؟ همه حواشی که باید بدانید
پاپ فرانسیس روز دوشنبه یک عذرخواهی تاریخی را "برای همکاری کلیسای کاتولیک با سیاستهای فاجعهبار {دولت} کانادا در مورد مدارس شبانهروزی بومیان"، در خاک کانادا اعلان کرد و گفت که "همسانسازی اجباری و زورکی بومیان در جامعه مسیحی، فرهنگ آنها را نابود کرده، خانوادهها را از بین برده و نسلهای به حاشیه رانده است". فرانسیس در حالی این جملات را بر زبان میآورد که با تشویق بازماندگان این مدارس و اعضای جامعه بومیان که در یک مدرسه شبانهروزی سابق در جنوب "ادمونتون" در استان آلبرتا جمع شده بودند، گفت: "من عمیقا متاسفم". او خطمشی مدارس را "خطای فاجعهبار" خواند که با "انجیل ناسازگار" بود و افزود که تحقیقات و شفای بیشتر لازم است" و چنین ادامه داد: "من متواضعانه برای شری که بسیاری از مسیحیان علیه مردم بومی مرتکب شدهاند، طلب بخشش میکنم". وی در این مراسم دست یک زن بومی را نیز با احترام بوسید و در ملاقات قبلی بومیان در واتیکان نیز پای یک بومی را شسته بود.
پاپ در اولین رویداد از مسافرت یک هفتهای خود، که به "زیارت توبهآمیز" مشهور شده به سرزمینهای بومیان در سه منطقه کانادا سفر میکند، به یک مدرسه شبانهروزی میرود، در یک گورستان دعا میکند و با بومیان ملاقات مینماید. امروز اولین عذرخواهی رسمی را که مدتهاست بومیان به دنبال آن بود، در مکانهای تشریفاتی "پاووا" ارائه کرد. چهار نفر پاپ را با ویلچر تا محلی در نزدیکی مدرسه مسکونی سابق "ارمینسکین بومیان" همراهی کردند و پس از سخنرانی عذرخواهانه وی، بومیان به او یک "کلاه پَردار" اهدا کردند که او را به رهبر افتخاری جامعه تبدیل میکرد. کلیسای کاتولیک مسیحی روم، آخرین ارگانیست که از بومیان عذرخواهی میکند، در این میان چندین کلیسای دیگر در چند ده سال گذشته عذرخواهی کردهاند.
فرانسیس گفت که مدارس نسلها را به حاشیه رانده، زبانهای بومی را سرکوب کرده، منجر به آزار جسمی، کلامی، روانی و روحی شده و "بهطور غیر قابل حذفی بر روابط بین والدین و فرزندان، پدربزرگ و مادربزرگ و نوهها تأثیر گذاشته است". او خواستار تحقیقات بیشتر، با اشاره احتمالی به درخواستهای مکرر بومیان برای دسترسی به سوابقشان در کلیساها، و پروندههای پرسنلی کشیشها و راهبهها برای شناسایی عاملان سوءاستفاده شد. این سخنان فرانسیس فراتر از عذرخواهی قبلی اوست. در حالیکه کلیسا به دلیل سوء استفادهها، تجاوزات و جنایات مرگبار مرتکب شده توسط مبلغان مذهبی خود به شدت تحت فشار است؛ پاپ در این سخنان اما عوض پذیرش مسئولیت سیستماتیک مبلغانش، همکاری کلیسا با سیاست همسانسازی فاجعه بار کانادا را برعهده گرفت. کمیسیون "حقیقت و آشتی" که میان بومیان و دولت کانادا برپاست، این همکاری بین دو نهاد دولت و کلیسا را حداقل یک "نسلکشی فرهنگی" میداند.
پاپ از چه عذرخواهی نکرد؟
در حالی که پاپ مقصر بودن کلیسا در همکاری با دولت کانادا را پذیرفت، او همچنین تصریح کرد که مبلغان کاتولیک صرفا با سیاست دولت همکاری کرده و آن را اجرا کردهاند، که او آن را "ذهنیت استعماری حکومتها" نامید. قابل توجه است که او در وهله اول به خود احکامی که پاپها در قرن پانزدهم، زمانیکه حکومت را در اروپا در دست داشتند و با پشتوانه مذهب خود استعمار میکردند و برای قدرتهای استعماری اروپایی نیز احکام لازمه را صادر میکردند اشاره نکرد.
"جرمی برگن"، کارشناس عذرخواهی کلیسا و استاد مطالعات دینی و الهیات در کالج دانشگاه "کنراد گربل" در شهر "واترلو" در استان انتاریو میگوید که فرانسیس به صراحت اعلام کرد که برای اقدامات "اعضای کلیسا" درخواست بخشش کرده، اما نه برای کلیسا، زیرا ایده اصلی کلیسا اینست که کلیسا بعنوان بدنه اصلی مسیحیت، بیگناه است و بیگناه میماند. برگن میافزاید: "بنابراین وقتی کاتولیکها کارهای بد انجام میدهند، {حتی اگر مبلغ مسیحی باشند} واقعا به نمایندگی از کلیسا عمل نمیکنند".
ظلم بزرگ به بومیان
بیش از ۱۵۰,۰۰۰ کودک بومی در کانادا از قرن نوزدهم تا دهه ۱۹۷۰ مجبور به تحصیل اجباری در مدارس مسیحی با قانون و نیز بودجه دولت کانادا شدند تا آنها را از نفوذ خانه و فرهنگ بومیان برهانند. هدف، مسیحی کردن و جذب آنها در جامعه اصلی بود که دولتهای قبلی کانادا آن را برتر میدانستند. در این میان تخمین زده میشود که بین ۴,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ کودک کشته یا ناپدید شدهاند و بسیاری از آنها دیگر فرهنگ، زبان و پدر و مادر خود را نمیشناسند.
دولت کانادا چه میکند؟
اتاوا اعتراف کرده است که آزار جسمی و جنسی در مدارس بیداد میکرد و دانشآموزان به دلیل صحبت به زبان مادری خود مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. "جاستین ترودو" نخستوزیر کانادا پیشتر از نقش دولت کانادا در تعیین این قانون، اجرا و تهیه هزینههای آن عذرخواهی کرده و آنرا نسلکشی نامیده است. ترودو که سال گذشته به دلیل "سیاستهای فوقالعاده مضر دولت" عذرخواهی کرده، به همراه سایر مقامات دولتی، بطور رسمی در این مراسم شرکت کردند.
رهبران بومی این میراث سوء استفاده و انزوا از خانواده را به عنوان علت اصلی همهگیری اعتیاد به الکل و مواد مخدر بومیان در کانادا میدانند. بومیان دو سال قبل با وکلای خود پرونده نسلکشی در سازمان ملل را به راه انداختهاند.
چرا پاپ سرانجام عذرخواهی کرد؟
در حالیکه سالهاست کلیسای کاتولیک مسیحی روم از عذرخواهی سر باز میزد، کشف صدها محل دفن احتمالی در سال گذشته در چندین محل از مدارس شبانهروزی سابق توجه بینالمللی را به این مدارس کانادا و همتایان آنها در ایالات متحده جلب کرد. این افشاگریها فرانسیس را بر آن داشت تا از درخواست کمیسیون حقیقت برای عذرخواهی در خاک کانادا تبعیت کند. هیئتهای مذهبی کاتولیک ۶۶ مدرسه از ۱۳۹ مدرسه مسکونی کشور را اداره میکردند. پاپ در ابتدای امسال در سفر بومیان به واتیکان، اولین عذرخواهی را انجام داد و وعده داد که برای عذرخواهی رسمی به کانادا خواهد آمد که اکنون به این وعده خود جامع عمل پوشانیده است.
واکنش بومیان چیست؟
دیروز، اظهارات پاپ با احساسات متناقضی از سوی بومیان مواجه شد، برخی از جمعیت هنگام صحبتهای فرانسیس گریه میکردند، در حالی که برخی دیگر کف زدند، عدهای سکوت کردند، گروهی نیز با دقت به سخنان او که به زبان لاتین با ترجمه انگلیسی ارائه میشد به دقت گوش میدادند، و گروه بزرگی نیز ترجیح دادند که اصلا شرکت نکنند.
"ایولین کورکماز" یکی از بازماندگان این مدارس گفت: "۵۰ سال منتظر این عذرخواهی بودم و بالاخره امروز آن را شنیدم". او افزود، با این حال، امیدوار است که پاپ یک "برنامه کاری" برای آینده و برای آشتی با بومیان معرفی کند از جمله انتشار پروندههای کلیسا در مورد کودکانی که در مدارس جان خود را از دست دادهاند، و نیز فجایای تجاوزات مبلغان مسیحی را.
بسیاری از جمعیت بومیان شرکت کننده در این مراسم لباسهای سنتی، از جمله دامنهای روبانی رنگارنگ و جلیقههایی با نقوش بومی به تن داشتند. دیگران پیراهنهای نارنجی پوشیدند که به نمادی از بازماندگان مدارس تبدیل شده و نوشته "زندگی همه کودکان اهمیت دارد" و داستان زنی را به یاد میآورند که پیراهن نارنجی محبوبش، هدیهای از مادربزرگش، در یکی از همین مدارس مصادره شد و به اجبار با یک یونیفرم جایگزین گشت.
غرامت
به عنوان بخشی از حل و فصل دعوی حقوقی شامل دولت کانادا و کلیساها از یک طرف با کلیسا از طرف دیگر، دولت کانادا قرار است مبلغ ۱۵ بیلیون دلار غرامت به بومیان، مبلغ ۴۰ بیلیون دلار غرامت به بازماندگان این مدارس که تقریبا ۹۰,۰۰۰ نفر هستند را پرداخت کند. بومیان کانادا سالانه بطور متوسط ۳۴,۱۲۵ دلار حقوق از دولت میگیرند. کلیسای کاتولیک کانادا میگوید که اسقفنشینها و انجمنهای مذهبی آن بیش از ۵۰ میلیون دلار کمک نقدی و غیرنقدی ارائه کردهاند و امیدوار است طی پنج سال آینده ۳۰ میلیون دلار دیگر به آن اضافه شود.
در همین حین جملات وی طوری بودند که نشان میدادند او همه تقصیرها را به گردن نگرفته است زیرا معتقد است کلیسای مسیحیگرا میبایست مبرا باشد و مبرا بماند.
پاپ از بومیان کانادا، از چه عذرخواهی کرد و از چه عذرخواهی نکرد؟ همه حواشی که باید بدانید
پاپ فرانسیس روز دوشنبه یک عذرخواهی تاریخی را "برای همکاری کلیسای کاتولیک با سیاستهای فاجعهبار {دولت} کانادا در مورد مدارس شبانهروزی بومیان"، در خاک کانادا اعلان کرد و گفت که "همسانسازی اجباری و زورکی بومیان در جامعه مسیحی، فرهنگ آنها را نابود کرده، خانوادهها را از بین برده و نسلهای به حاشیه رانده است". فرانسیس در حالی این جملات را بر زبان میآورد که با تشویق بازماندگان این مدارس و اعضای جامعه بومیان که در یک مدرسه شبانهروزی سابق در جنوب "ادمونتون" در استان آلبرتا جمع شده بودند، گفت: "من عمیقا متاسفم". او خطمشی مدارس را "خطای فاجعهبار" خواند که با "انجیل ناسازگار" بود و افزود که تحقیقات و شفای بیشتر لازم است" و چنین ادامه داد: "من متواضعانه برای شری که بسیاری از مسیحیان علیه مردم بومی مرتکب شدهاند، طلب بخشش میکنم". وی در این مراسم دست یک زن بومی را نیز با احترام بوسید و در ملاقات قبلی بومیان در واتیکان نیز پای یک بومی را شسته بود.
پاپ در اولین رویداد از مسافرت یک هفتهای خود، که به "زیارت توبهآمیز" مشهور شده به سرزمینهای بومیان در سه منطقه کانادا سفر میکند، به یک مدرسه شبانهروزی میرود، در یک گورستان دعا میکند و با بومیان ملاقات مینماید. امروز اولین عذرخواهی رسمی را که مدتهاست بومیان به دنبال آن بود، در مکانهای تشریفاتی "پاووا" ارائه کرد. چهار نفر پاپ را با ویلچر تا محلی در نزدیکی مدرسه مسکونی سابق "ارمینسکین بومیان" همراهی کردند و پس از سخنرانی عذرخواهانه وی، بومیان به او یک "کلاه پَردار" اهدا کردند که او را به رهبر افتخاری جامعه تبدیل میکرد. کلیسای کاتولیک مسیحی روم، آخرین ارگانیست که از بومیان عذرخواهی میکند، در این میان چندین کلیسای دیگر در چند ده سال گذشته عذرخواهی کردهاند.
فرانسیس گفت که مدارس نسلها را به حاشیه رانده، زبانهای بومی را سرکوب کرده، منجر به آزار جسمی، کلامی، روانی و روحی شده و "بهطور غیر قابل حذفی بر روابط بین والدین و فرزندان، پدربزرگ و مادربزرگ و نوهها تأثیر گذاشته است". او خواستار تحقیقات بیشتر، با اشاره احتمالی به درخواستهای مکرر بومیان برای دسترسی به سوابقشان در کلیساها، و پروندههای پرسنلی کشیشها و راهبهها برای شناسایی عاملان سوءاستفاده شد. این سخنان فرانسیس فراتر از عذرخواهی قبلی اوست. در حالیکه کلیسا به دلیل سوء استفادهها، تجاوزات و جنایات مرگبار مرتکب شده توسط مبلغان مذهبی خود به شدت تحت فشار است؛ پاپ در این سخنان اما عوض پذیرش مسئولیت سیستماتیک مبلغانش، همکاری کلیسا با سیاست همسانسازی فاجعه بار کانادا را برعهده گرفت. کمیسیون "حقیقت و آشتی" که میان بومیان و دولت کانادا برپاست، این همکاری بین دو نهاد دولت و کلیسا را حداقل یک "نسلکشی فرهنگی" میداند.
پاپ از چه عذرخواهی نکرد؟
در حالی که پاپ مقصر بودن کلیسا در همکاری با دولت کانادا را پذیرفت، او همچنین تصریح کرد که مبلغان کاتولیک صرفا با سیاست دولت همکاری کرده و آن را اجرا کردهاند، که او آن را "ذهنیت استعماری حکومتها" نامید. قابل توجه است که او در وهله اول به خود احکامی که پاپها در قرن پانزدهم، زمانیکه حکومت را در اروپا در دست داشتند و با پشتوانه مذهب خود استعمار میکردند و برای قدرتهای استعماری اروپایی نیز احکام لازمه را صادر میکردند اشاره نکرد.
"جرمی برگن"، کارشناس عذرخواهی کلیسا و استاد مطالعات دینی و الهیات در کالج دانشگاه "کنراد گربل" در شهر "واترلو" در استان انتاریو میگوید که فرانسیس به صراحت اعلام کرد که برای اقدامات "اعضای کلیسا" درخواست بخشش کرده، اما نه برای کلیسا، زیرا ایده اصلی کلیسا اینست که کلیسا بعنوان بدنه اصلی مسیحیت، بیگناه است و بیگناه میماند. برگن میافزاید: "بنابراین وقتی کاتولیکها کارهای بد انجام میدهند، {حتی اگر مبلغ مسیحی باشند} واقعا به نمایندگی از کلیسا عمل نمیکنند".
ظلم بزرگ به بومیان
بیش از ۱۵۰,۰۰۰ کودک بومی در کانادا از قرن نوزدهم تا دهه ۱۹۷۰ مجبور به تحصیل اجباری در مدارس مسیحی با قانون و نیز بودجه دولت کانادا شدند تا آنها را از نفوذ خانه و فرهنگ بومیان برهانند. هدف، مسیحی کردن و جذب آنها در جامعه اصلی بود که دولتهای قبلی کانادا آن را برتر میدانستند. در این میان تخمین زده میشود که بین ۴,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ کودک کشته یا ناپدید شدهاند و بسیاری از آنها دیگر فرهنگ، زبان و پدر و مادر خود را نمیشناسند.
دولت کانادا چه میکند؟
اتاوا اعتراف کرده است که آزار جسمی و جنسی در مدارس بیداد میکرد و دانشآموزان به دلیل صحبت به زبان مادری خود مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. "جاستین ترودو" نخستوزیر کانادا پیشتر از نقش دولت کانادا در تعیین این قانون، اجرا و تهیه هزینههای آن عذرخواهی کرده و آنرا نسلکشی نامیده است. ترودو که سال گذشته به دلیل "سیاستهای فوقالعاده مضر دولت" عذرخواهی کرده، به همراه سایر مقامات دولتی، بطور رسمی در این مراسم شرکت کردند.
رهبران بومی این میراث سوء استفاده و انزوا از خانواده را به عنوان علت اصلی همهگیری اعتیاد به الکل و مواد مخدر بومیان در کانادا میدانند. بومیان دو سال قبل با وکلای خود پرونده نسلکشی در سازمان ملل را به راه انداختهاند.
چرا پاپ سرانجام عذرخواهی کرد؟
در حالیکه سالهاست کلیسای کاتولیک مسیحی روم از عذرخواهی سر باز میزد، کشف صدها محل دفن احتمالی در سال گذشته در چندین محل از مدارس شبانهروزی سابق توجه بینالمللی را به این مدارس کانادا و همتایان آنها در ایالات متحده جلب کرد. این افشاگریها فرانسیس را بر آن داشت تا از درخواست کمیسیون حقیقت برای عذرخواهی در خاک کانادا تبعیت کند. هیئتهای مذهبی کاتولیک ۶۶ مدرسه از ۱۳۹ مدرسه مسکونی کشور را اداره میکردند. پاپ در ابتدای امسال در سفر بومیان به واتیکان، اولین عذرخواهی را انجام داد و وعده داد که برای عذرخواهی رسمی به کانادا خواهد آمد که اکنون به این وعده خود جامع عمل پوشانیده است.
واکنش بومیان چیست؟
دیروز، اظهارات پاپ با احساسات متناقضی از سوی بومیان مواجه شد، برخی از جمعیت هنگام صحبتهای فرانسیس گریه میکردند، در حالی که برخی دیگر کف زدند، عدهای سکوت کردند، گروهی نیز با دقت به سخنان او که به زبان لاتین با ترجمه انگلیسی ارائه میشد به دقت گوش میدادند، و گروه بزرگی نیز ترجیح دادند که اصلا شرکت نکنند.
"ایولین کورکماز" یکی از بازماندگان این مدارس گفت: "۵۰ سال منتظر این عذرخواهی بودم و بالاخره امروز آن را شنیدم". او افزود، با این حال، امیدوار است که پاپ یک "برنامه کاری" برای آینده و برای آشتی با بومیان معرفی کند از جمله انتشار پروندههای کلیسا در مورد کودکانی که در مدارس جان خود را از دست دادهاند، و نیز فجایای تجاوزات مبلغان مسیحی را.
بسیاری از جمعیت بومیان شرکت کننده در این مراسم لباسهای سنتی، از جمله دامنهای روبانی رنگارنگ و جلیقههایی با نقوش بومی به تن داشتند. دیگران پیراهنهای نارنجی پوشیدند که به نمادی از بازماندگان مدارس تبدیل شده و نوشته "زندگی همه کودکان اهمیت دارد" و داستان زنی را به یاد میآورند که پیراهن نارنجی محبوبش، هدیهای از مادربزرگش، در یکی از همین مدارس مصادره شد و به اجبار با یک یونیفرم جایگزین گشت.
غرامت
به عنوان بخشی از حل و فصل دعوی حقوقی شامل دولت کانادا و کلیساها از یک طرف با کلیسا از طرف دیگر، دولت کانادا قرار است مبلغ ۱۵ بیلیون دلار غرامت به بومیان، مبلغ ۴۰ بیلیون دلار غرامت به بازماندگان این مدارس که تقریبا ۹۰,۰۰۰ نفر هستند را پرداخت کند. بومیان کانادا سالانه بطور متوسط ۳۴,۱۲۵ دلار حقوق از دولت میگیرند. کلیسای کاتولیک کانادا میگوید که اسقفنشینها و انجمنهای مذهبی آن بیش از ۵۰ میلیون دلار کمک نقدی و غیرنقدی ارائه کردهاند و امیدوار است طی پنج سال آینده ۳۰ میلیون دلار دیگر به آن اضافه شود.
پوشش کامل اخبار بومیان کانادا را در صفحه ویژه بومیان کانادا در ایران استار، اینجا بخوانید.
بیشتر بخوانید:
- پاپ فردا برای چه به کانادا میآید، کجا میرود، قرار است چه کند و خرجش چقدر میشود؟
- سرانجام پاپ رسما از بومیان کانادا عذرخواهی کرد و گفت از خدا طلب بخشش میکنم
- بومیان کانادا پس از عدم عذرخواهی پاپ، آثار هنری تاریخی دزدیده شده خود را در موزه واتیکان دیدند
- سرانجام پاپ فرانسیس پذیرفت به کانادا سفر و با رهبران بومی دیدار کند
- بازرس کل: نیمی از کل زندانیان زن و یک سوم از کل زندانیان کانادا از بومیان هستند
- اسقف کاتولیک مانیتوبا: بومیان برای پول گرفتن دروغ میگویند؛ شعارنویسان را با گلوله میزنم
- با شکایت ۳۶۰ کودک بومیان، کشیش کبکی متهم به ۲۶ تجاوز ۳.۵ سال زندانی میشود
- کشیشان حتی با ۳۰۰ اتهام جنایت علیه بشریت و کودک آزاری دستگیر نمیشوند؛ کلیسای برجسته یازدهم خاکستر شد
- وکلای کانادایی درباره گور دستجمعی کودکان بومیان سراغ دادگاه کیفری بینالمللی رفتند: کانادا اسناد را معدوم کرده
- سازمان ملل متحد خواستار تحقیق کشتار دانشآموزان بومی کانادا شد؛ بومیان خواستار حذف نام و مجسمه مکدونالد و رایرسون شدند
- زندانبانان جفری اپستین که خودکشی کرد، با اعتراف به جعل با دادگاه معامله کردند تا زندان نروند
- حمله کننده مسلح به اقامتگاه ترودو با ۲۱ اسلحه ۶ سال زندان گرفت
- پایان پرونده غرامت بومیان کانادا با پرداخت بیش از ۳ بیلیون دلاری دولت
- اسقف کاتولیک مانیتوبا: بومیان برای پول گرفتن دروغ میگویند؛ شعارنویسان را با گلوله میزنم
- نسلکشی بومیان در گذشته و حال: جسمانی، فرهنگی، روانی و اقتصادی
- نمونههای دردناک نسلکشی بومیان در کانادای معاصر
اگر شما همکاری گرامی ما هستی، مرسی که این مطلب را خواندی، اما کپی نکن و با تغییر به نام خودت نزن، خودت زحمت بکش!
پروتکل علمی - پزشکی جهانی برای مقابله کلیه ویروسهایی مانند کرونا که انتقالشان از طریق بسته هوایی است:
۱- ماسک ان-۹۵ بزنید، کرونا از ماسکهای معمولی رد میشود. ۲- فیلتر هوای قوی هپا بگذارید. ۳- تا جایی که میتوانید از مردم حذر کنید. ۴- تغذیه خوب و سالم داشته باشید، مقادیر زیاد ویتامین C و D مصرف کنید. ۵- بسیار ورزش کنید. ۶- اگر توانستید حتما واکسن بزنید.
۱- ماسک ان-۹۵ بزنید، کرونا از ماسکهای معمولی رد میشود. ۲- فیلتر هوای قوی هپا بگذارید. ۳- تا جایی که میتوانید از مردم حذر کنید. ۴- تغذیه خوب و سالم داشته باشید، مقادیر زیاد ویتامین C و D مصرف کنید. ۵- بسیار ورزش کنید. ۶- اگر توانستید حتما واکسن بزنید.
Date: سهشنبه, ژوئیه 26, 2022 - 07:45
درباره نویسنده/هنرمند
Arash Moghaddam آرش مقدم مدرک کارشناسی کامپیوتر و تخصص تولید رسانه دیجیتال دارد و مدیریت تولید بیش ۹ رسانه تصویری، چاپی و اینترنتی را بعهده داشته است. |
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو