بلوخمان، هنری فردیناند: (Blochmann U Henry Ferdinand)"1838-1878" متخصص در شناخت نسخ خطی فارسی، زبان‌شناسی این خاورشناس از اهالی انگلستان است که در شهر درسدن آلمان در روز 8 ژانویه 1838 به دنیا آمد. پس از طی تحصیلات ابتدائی و متوسطه در آلمان ابتدا در دانشگاه‌های درسدن، لایپزیک آلمان و سپس در دانشگاه پاریس در‌س خواند ولی لیسانس خود را در سال 1861 از دانشگاه کلکته در هندوستان گرفت. وی در سال 1858 به ارتش انگلیس پیوست تا به هندوستان اعزام گردد. در هندوستان خدمت سپاهی‌گری را رها کرد و شغل مترجمی را بر‌گزید. وی در سال 1860 استادیار زبان اردو و فارسی و در سال 1865 رئیس مدرسه کلکته گردید و تا پایان عمر ریاست مدرسه کلکته و منشی بخش زبان‌شناسی انجمن آسیائی بنگال را به عهده داشت. این خاورشناس در سن چهل سالگی در سیزدهم ژوئیه 1878 در‌گذشت (1).
1- اوزان فارسی، اثر سیفی عروضی و رساله‌ای درباره قافیه اثر عبدالرحمن جامی (تصحیح)"The Persian Meters by Saifi and A Treatise on Persian Rhyme by Jami " چاپ 1867 در کلکته. این کتاب با عنوان و مشخصات زیر به زبان فارسی ترجمه و چاپ شده است "عروض سیفی و قافیه جامی به اهتمام محمد فشارکی استاد دانشگاه اصفهان چاپ دانشگاه تهران 1372.
2- رساله‌ای درباره رباعی با عنوان رساله ترانه، اثر احمد علی‌بن شجاعت علی مولوی آغا (مقدمه، یادداشت‌ها) َAhmad Ali Ibn Shujaat- Ali Maulawi Agha A Treatise on the Rubai) چاپ 1867 کلکته.
6- درباره فرهنگ‌نویسی فارسی (Contributions to Persian Lexicography ) چاپ 1869.
7- ملاحظاتی درباره نوشته‌های موزون سکه‌های هندی و ایرانی (Observations on metrical Inscriptions Found on Indian and Persian Coins) چاپ 1869.
8- ملاحظاتی درباره نسخه خطی فارسی خردنامه اسکندری، اثر جامی (Observations on the Persian MS of Jami,s Khirad-Namah i- Sikandari ) چاپ 1869.
9-یادداشتی درباره نسخه خطی فارسی مرآت القدس، زندگانی مسیح (Note on A Persian M S Entitled Mira-Quds A title of Christ) چاپ 1870.
10- یادداشت‌ها درباره کتبیه‌های عربی وفارسی (Notes on the Arabic and Persian Inscriptions ) چاپ 1871.
11- ملاحظاتی درباره یک نسخه خطی فارسی درباره دوازده حواری، اثر جرم خاویر Observation on A Persian MS on the Lives of Twelve Apostles by Jerome Xavier چاپ 1971.
12- آئین اکبری اثر ابوالفضل علامی تصحیح متن فارسی، ترجمه با همکاری چاپ 1872(The Ain- Akbari by Abul-Fazl- Allami).
13- عروض شعر‌های فارسی بر پایه سرود‌ه‌های سیفی عروضی و جامی و دیگران (The Prosody of the Persians According to Saifi, Jami and other Writers ) چاپ 1872 کلکته.
14- هفت آسمان یاتاریخ مثنوی‌های فارسی، اثر مولوی آغا احمد علی امد اصفهانی (زندگی نامه مؤلف) ( HaftAsman or History of the Masnavi of the Persian .With a Biographical notice of The author) چاپ تهران 1965.
15- نمایش یک نسخه خطی فارسی با دستخط شاه جهان (Exhibition of A Persian MS with Shah-Jahan Autograph ) چاپ 1874.
16- مطالعات و ترجمه کتیبه‌های عربی و فارسی دهلی، روهتاس و سهاسرام (Readings and Translation of Arabic and Persian Inscriptions from Dilhi)چاپ 1876.
17- یادداشت‌ها درباره سراج‌الدوله و شهر مرشد آباد.
آوژن بورنف (Eugene, Burnouf) فرانسوی که در 8 اوت سال 1801 در شهر پاریس به دنیا آمد. در سال 1822 در اکول دوشارتر و سال بعد یعنی 1823 تا 1824 در مدرسه حقوق به تحصیل پرداخت و زبان پالی (از زبان‌های هندی) و زبان و ادبیات اوستائی را فرا گرفت. از شاگردان آنوان لئونارد و شزی بود. اوستا را مطابق اصول زبان‌شناسی مطالعه کرد و به مقایسه و تطبیق دو زبان سانسکریت و اوستائی پرداخت و همچنین بر پایه تطبیق فقه‌اللغة این دو زبان ترجمه‌های آنکتیل دوپرون را نقد و بررسی کرد. پژوهش‌ها و کوشش‌های او موجب درست خوانده شدن واژگان اوستائی و احیای زبان زند گردید. وی در زمینه زبان پالی و آئین بودا هم تحقیقاتی انجام داده است. از 1832 در کولژ دوفرانس زبان سانسکریت در‌س می‌گفت و عضو آکادمی‌کتیبه‌های انستیتو دوفرانس هم بود. وی در 28 مارس 1852 در پاریس در‌گذشت.(2).
هوشنگ اتحاد این خاورشناس را چنین معرفی می‌کند: اوژن بورنوف زبان شناس، خاورشناس، ایران‌شناس فرانسوی، پدرش ژان لوئی بورنوف عالم فقه‌اللغة فرانسوی است. اوژن بورنوف از بنیانگذاران مطالعات زند و اوستا در اروپا به شمار می‌رود. او نخستین کسی است که اوستا را برمبنای صحیح علمی قرارداد. بعلاو ه استاد زبان سانسکریت در کلژ دو فرانس هم بود و چند کتاب نیز از زبان سانسکریت به زبان فرانسه ترجمه نمود. ایشان موفق شدند با مقایسه دو زبان سانسکریت و اوستا دستور زبان و اشتقاق کلمات اوستا را از روی سانسکریت کشف کند. بورنوف پس از کشف صرف و نحو اوستا به مطالعه و بررسی ترجمه آنکتیل دو پرون پرداخت وخطا‌های زیادی در ترجمه وی مشاهده کرد. گرچه بورنوف هنگام ترجمه‌های آنکتیل، از یسنای ترجمه پهلوی به سانسکریت نریوسنگ (یکی از موبدان دانشمند پارسی) که عقیده وی از ترجمه آنکتیل دوپرون مطمئن‌تر بود استفاده نمود. ولی قسمت اعظم انتقادات وی بر نوشته‌های آنکتیل دوپرون از روی تطبیق فقه‌اللغة در زبان صورت گرفت. بورنوف از 1833 تا 1835 از روی ترجمه سانسکریت یسنای نریوسنگ تفسیری بر یسنا نوشت و در سال 1844تا 1846 ترجمه وتفسیر یسنا موسوم به (هوم یشت) پرداخت و پس از آن ترجمه ساده وندیداد را انجام داد و در 51 سالگی یعنی روز 28 ماه مه 1852 در‌گذشت. ترجمه صحیح از دو باب یسنا از روی اصول زبان‌شناسی و صرف ونحو از آثار برجسته او در زمینه اوستا‌شناسی است. این خاورشناس پس از ترجمه و تحقیق و بررسی اوستا به آموختن خط میخی پرداخت و یادداشتی درباره دوکتیبه میخی مکشوف در همدان نوشت.(3)
هوشنگ اتحاد در جای دیگری بورنوف را از بنیانگذاران و کاشفین الفبای خط میخی می‌داند که در قرن نوزدهم میلادی دنیا را از تاریخ قوم آریائی و ایران هخامنشی آگاه ساخت (4).
خانم دکتر مریم میر‌احمدی هم در کتاب خود یادی از کوشش‌های این خاورشناس اوستا‌شناس نموده ونوشته است: بورنوف سانسکریت‌شناس فرانسوی (1852-1801) با تسلطی که به زبان سانسکریت داشت نسخه اوستائی آنکتیل دوپرون را با ترجمه سانسکریت "نریوسنگ" دانشمند پارسی از اوستا به سانسکریت مقایسه کرد و آنچه را که در ترجمه دوپرون نا‌مفهوم باقی مانده بود تصحیح و کامل نمود و آن را درسال 1833میلادی علاوه بر انتشار کتاب تفسیر یسنه (یسنا)، به همراه دستور زبان کاملی از ویژگی‌های اصلی قواعد زبان اوستائی منتشر کرد، این کتاب‌ها بعد‌ها هر کدام در تکامل علم تطبیقی زبان‌های هند و ایرانی نقش مهمی را ایفا کردند (5).
ایشان سهم بسزائی هم در قرائت متون و تفسیر اوستائی و پهلوی داشت (6). و به قول مرحوم ایرج افشار اوژن بورنوف کتاب یسنا را عالمانه شرح کرد.(7).
گزینشی از آثار بورنوف در باره ایران:
1- گزیده‌هائی از تفسیر و ترجمه جدید وندیداد ساده، یکی از کتاب‌های زردشت چاپ سال 1929.
2- وندیداد ساده یکی از کتاب‌های زردشت (تفسیروترجمه) چاپ پاریس 1829-1843.
3- تفسیر یسنا یکی از کتاب‌های دینی پارسیان. چاپ پاریس 1833-1835 دوجلد.
4- ملاحظاتی درباره آن بخش از دستور زبان تطبیقی فرانسیس پوپ که با زبان زند همسان است. چاپ پاریس 1833.
5- ملاحظاتی درباره مشابهت آوائی دو واژه (vahista) و (vasichta)به معنی (بهترین) در زند و سانسکریت و برخی صفات عالی در زبان زند چاپ 1834.
6- تذکره‌هائی درباره دو کتیبه میخی مکشوفه در حوالی همدان که هم اکنون بخشی از اسناد دکتر شولتز است چاپ پاریس 1836.
7- مطالعاتی درباره زبان زند و متون زند چاپ پاریس 1840-1845- 1846.
8- سفر اوژن فلاندن (نقاش) و پاسکا کاست (معمار) به ایران در سال 1840-1841(ویرایش) چاپ 1851 در دوجلد.
9- یادداشتی درباره نسخ خطی زند در لندن و اکسفورد چاپ 1857.
10- گزارشی درباره آثار فقه‌اللغة‌ای بورنوف در ارتباط با زبان زند. چاپ 1835.
11- نوشته‌های کوتاه درباره آثار اوژن بورنوف چاپ 1853 در پاریس و بسیاری کتاب‌ها ومقاله‌ها درباره زبان پالی و دین بودا که جای ذکر آنها در این جا نیست.
منابع و ماخذ این بخش:
1- گروه مؤ‌لفان و مترجمان، فرهنگ خاورشناسان، جلد دوم ص 356چاپ 1382 تهران از انتشارات پژو هشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- همان ماخذ ص 416-418.
3- هوشنگ اتحاد: پزوهشگران معاصر ایران جلد اول ص 61-62 چاپ تهران 1379 از انتشارات فرهنگ معاصر. 4- همان ماخذ ص 14.
5- خانم دکتر مریم میر‌احمدی: تاریخ تحولات ایرانشناسی در دوره باستان ص204 چاپ تهران 1390 از انتشارات کتابخانه طهوری.
6- خانم دکتر مریم میر‌احمدی: تاریخ تحولات ایرانشناسی در دوران اسلامی ص 60 چاپ تهران 1395 از انتشارات طهوری.
7- ایرج افشار: راهنمای تحقیقات ایرانی ص 60 چاپ تهران 1349 از انتشارات مرکز بررسی و معرفی فرهنگ ایران.
 |
