دیان بوگدانویچ (Bogdanovic Dejan) متخصص در مطالعات ایرانی و ادبیات فارسی، از اهالی فرانسه ولی متولد در یوگوسلاوی است. لیسانس ادبیات عرب را از دانشگاه بلگراد گرفت و لیسانس ادبیات فارسی را از دانشکده زبان‌های شرقی پاریس دریافت نمود. برای تحصیلات دکترای زبان و ادبیات فارسی به تهران رفت و از دانشگاه تهران به اخذ دکترای ادبیات فارسی نائل آمد. از جمله استادان او مرحومان سعید نفیسی، دکتر محمد معین و دکتر ذبیح‌الله صفا را می‌توان نام برد. بوگدانویچ مدرس دانشکده زبان‌های شرقی پاریس بوده و سر‌پرستی بخش ادبیات فارسی و تمدن ایرانی در کتابخانه همان دانشکده را عهده‌دار بوده است. وی در زمینه تاثیر ادبیات ایران در آسیای صغیر و بالکان و به ویژه در یوگوسلاوی، ریشه داستان‌های منسوب به ملا‌نصرالدین، قصه‌های شرقی و تصوف و داستان‌های ایرانی و عرب تحقیقاتی انجام داده و سخنرانی‌هائی در رادیو فرانسه ایراد کرده است (1).
از این خاورشناس معاصر ُکتب و مقالاتی درباره مطالعات ایرانی او منتشر شده است که فهرست کوتاهی از آنها را مطالعه می‌فرمائید:
2- آئین لوگومبل، بازمانده کیش مانی در بالکان چاپ شده در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ش 13 ص158-173. آذر 1345.
3- ادبیات فارسی در یوگوسلاوی چاپ شده در فصلنامه راهنمای کتاب ش5 صص293-990. این مطلب رساله پایان نامه دکترای ایشان در سال 1344 بوده است.
لوسین بووا (Bouvat Lucien) خاورشناس در مطالعات ایرانی و اسلامی (1872- 1942). وی که متولد فرانسه بود، از دانشکده زبان‌های شرقی پاریس فارغ‌التحصیل گردید و زبان‌های فارسی و عربی و ترکی را آموخت و در زمینه تاریخ و ادبیات شرقی تحقیقاتی انجام داد. سال‌ها مدیر انجمن آسیائی پتریس و مدیر مجله جهان اسلام بود و مقاله‌های ارزشمندی در آن مجله نوشته و عضو مجمع عربی علمی دمشق هم بوده است (2).
مرحوم ابوالقاسم سحاب نخستین مؤلفی از ایران است که شرح حال خاورشناسان را به نگارش درآورده است.. وی در مورد این خاورشناس مطالب کوتاهی دارد و می‌نویسد: لوسین بووا خاورشناس تاریخ سلطنت مغول را تحت مطالعه درآورده و کتابی به نام "سلطنت مغول" نگاشته که این کتاب ضمن مجلداتی ترتیب یافته و دوره تاریخ عمومی جلد هشتم آن است که مسیو کاویناک (M, cavignac) نشر داده بعلاوه او تاریخ تیمور لنگ و جانشینان تیمور را هم نگاشته و از نهضت تیموری و پیشرفت ادبیات فارسی و تُرکی و ترقی علم حقوق و توحید و سایر علوم ضمن کتاب خود به مورد نگارش آورده (3).
در دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا درباره لوسین بووا اینگونه آمده که لوسین بووا (1876- 1942) دانشمند شرق‌شناس فرانسوی است که مطالعات اسلامی خود را در زمینه سلسله فرمانروایان و جوامع اسلامی متمرکز نمود. این تحقیقات و مطالعات شامل تیمور گورکانی معروف به تیمور لنگ، خاندان برمکی وزرای معروف ایرانی _ دوره خلفای عباسی _ و مطالعات مربوط به مذهب احمدیه معروف به قادیانی‌ها است. او عضو کتابخانه انجمن آسیائی پاریس و در نشر مجله عمومی مسلمانان (Revue du Monde musulman) که در مراکش چاپ و منتشر می‌شد هم نقش داشت. این مجله را پروفسور آلفرد شاتلیه (1955- -1929) استاد کلژدوفرانس در 1904 میلادی بنیان‌گذاری کرده بود. اثر بسیار مشهور او کتاب (سلطنت مغول) است که مجلد هشتم از سلسله کتب تاریخ عمومی است که مرحوم ایوژن کاویناک تدوین کرده بود. این مجلد شامل تاریخ سلطنت خاندان تیمور لنگ و پسرش شاهرخ و الغ بیگ و بابر موسس خاندان سلطنتی تیموریان هند (1526-1857) و فرمانروایان خوارزم و خان خیوه می‌باشد که تا 1920 بر سرقدرت بودند.(4).
در پشت جلد کتاب برمکیان ترجمه عبدالحسین میکده آمده که لوسین بووا پس از اخذ از مدرسه السنه شرقیه دیپلم گرفت در سال 1899 با معرفی باربیه دومنار به عضویت انجمن آسیائی در‌آمد و سالیان دراز کتابدار این انجمن بود. وی نخستین کتابش "تاریخ برمکیان" بود که بر اثر طبع آن از تقدیر رسمی "مدرسه فنی مطالعات وتحقیقات عالیه" فرانسه بر‌خوردار گردید. بووا در اواخر عمر به سبب فلج پا و لکنت زبان ناگزیر به انزوا گرائید و تمام اوقات خود را به تحقیق و مطالعه اختصاص داد (5).
نگاهی گذرا بر نوشته‌های لوسین بووا:
1- محاکمة ا‌للغتین از امیر علی‌شیر نوائی چاپ 1902 که درباره مقایسه دو زبان فارسی وترکی جغتائی است و میر علی‌شیر در هر دو زبان تالیفات ارزمندی دارد از شعر و نثر.
2- سرگذشت مر‌د خسیس، حکایت یوسف شاه (ستارگان فریب خورده) نوشته میرزا فتحعلی آخوندزاده نویسنده و منتقد ادبی معروف دوران مشروطیت ایرانی، مقیم قفقاز است که لوسین بوا از زبان آذری (ترکی مخلوط به فارسی ایرانی) به زبان فرانسوی ترجمه کرده است چاپ 1904 پاریس.
3- هنر اسلامی (با همکاری) چاپ 1905.
4- مسیو ژوردان گیاه‌شناس پاریسی در قره باغ و درویش مستعلی شاه جادو‌گر، اثر میرزا فتحعلی آخوندزاده (ترجمه به زبان فرانسوی) چاپ پاریس 1906.
5- مدرسه دار‌الفنون تهران چاپ 1906.
6- درباره نهضت‌های فکری در ایران چاپ 1906.
7- درباره نامهای جغرافیائی ایرانی چاپ 1906.
8- بانک ملی ایران چاپ 1907.
9- قلمرو جغرافیائی و زبانی ترکی جغتائی چاپ 1907.
10- مدارس ایران چاپ 1907.
11- در ایران چاپ 1911.
12- حکمرانان ولایات در ایران چاپ 1907.
13- داستان‌های ایرانی چاپ 1907
14- نظام پارلمانی در ایران چاپ 1907.
15- متون فارسی درباره فرقه حروفیه چاپ 1907.
16- عنوان روزنامه‌های فارسی زبان چاپ 1907.
17- ایران، وضعیت ایران چاپ 1909 (با همکاری)
18- ایران: یادداشت‌هائی چند درباره انقلاب مشروطه چاپ 1909.
19- شیعیان و سنی‌ها (ترجمه) چاپ 1910.
20- زن ایرانی چاپ 1910.
21- ایران و افغانستان چاپ 1911.
22- برمکیان بنا بر روایات تاریخ‌نویسان عرب و ایرانی چاپ 1912 که توسط عبدالحسین میکده با همان عنوان به زبان فارسی ترجمه شده است و جزءانتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب در سال 1352 در گروه سلسله ایران‌شناسی در تهران چاپ شده است.
23- سفری به افغانستان چاپ 1912.
24- نظام اداری در ایران چاپ 1913.
25- دو سند منتشر نشده درباره "بهزاد" با همکاری چاپ 1914.
26- آمار نشریات اسلامی در شوروی چاپ 1914.
27- مقاله‌ای درباره مناسبات ایران و اروپا از ازمنه قدیم تا آغاز سده نوزدهم چاپ 1921.
28- خلیج فارس چاپ 1920-1921-
29- ملاحظاتی درباره سیاست خارجی افغانستان از 1919. چاپ 1921.
30- کمون پاریس وشرق (بلشویسم و اسلام) چاپ 1922.
31- مقاله‌ای درباره تمدن تیموریان چاپ 1928 که این مقاله به عنوان (تمدن تیموریان) توسط باقر امیرخانی به فارسی در‌آمده و در مجله دانشکده ادبیات تبریز ش 16 -65-80 چاپ شده است و بعد‌ها هم به صورت کتاب مستقل با ترجمه محمود بهروزی از طرف نشر آزادی در سال 1389 در تهران چاپ گردیده است.
32- امپراطوری مغول چاپ پاریس 1927.نامهای ایرانی در اسپانیا و پرتقال چاپ 1935.
33- فرق ماهیت وجنس از نظر ابن سینا (نقد وبررسی) چاپ 1938.
34 - قاموس زبان فلسفی ابن سینا (نقد و بررسی)چاپ 1938.
35- نادرشاه (نقد وبررسی) based mainly upon contemporary sources by Lockhart with a forward by sir E Denison Ross Nadir Shah , A critical study ) چاپ 1938 لندن.
36- شعر فارسی چاپ پاریس.
37- احمدیت قادیانی (Les Ahmadiyya de Qadian چاپ 1928 در مجله آسیائی (Journal asiatique) جلد 2 صص159-181.
38- ایران 1- انقلاب 2- ایران وترکیه 3- ایرانیان در دانشکده پزشکی پاریس.4- شرکت‌های خارجی در ایران چاپ 1909.
39- بازرگانی و کشاورزی در ایران شمالی به روایت رابینو و لا فونت چاپ 1913. و بسیلری کتب و مقالات درباره اسلام و ایران که ذکرش موجب طولانی شدن مقال است.
در خاتمه این مقاله بجا است که نگاهی اجمالی به معروفترین کتاب بووا در ایران یعنی برمکیان داشته باشیم. مترجم کتاب مرحوم عبدالحسین میکده در سال 1334 در مقدمه خود می‌نویسد: بووا معتقد است بقای ملل مربوط به تجلیات فکری و لیاقت معنوی و قدرت اخلاقی آنها مربوط است، بطور مثال قبائل بی‌تمدن و فرهنگ مغول که به زور شمشیر ایران را تصرف نمودند ولی ایران معنوی تسخیر نگردید و دیری نگذشت که همان زورمندان بی‌فرهنگ تسلیم مغلوبین متمدن خود گشتند و زمام امور از دست غاصبین بیرون آمد. خاندان برمکان از آن زمره هستند که با تکیه بر نیروی فکر و نبوغ ذاتی خود در مرکز خلافت بنی‌عباس تکیه بر مسند وزارت زده و زمام امور را در دست توانا و نیرومند خود گرفتند. (5).
منابع وماخذ این مقاله:
1- گروه مؤلفان ومترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد دوم ص442 چاپ تهران 1382و محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی ص272 چاپ تهران 1390 هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
2- گروه مؤلفان و مترجمان فرهنگ خاورشناسان جلد دوم ص. 468.
3- ابوالقاسم سحاب فرهنگ خاورشناسان ص67 چاپ 1317 تهران از انتشارات شرکت طبع کتاب.
4- دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا (Wikipedia) انگلیسی مقاله لوسین بووا ( Bouvat Lucein).
5- عبدالحسین میکده: ترجمه فارسی کتاب برمکیان تالیف لوسین بووا، مقدمه مترجم ص 11-12 و پشت جلد کتاب مرقوم چاپ تهران 1352 از انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 |
