درسدن، مارک (Dresden , Mark J.). متخصص در مطالعات ایرانی و زبان‌های باستانی، از اهالی آمریکا. تولدش در شهر آمستردام (هلند) بوده، در سال 1933 موفق به دریافت لیسانس مطالعات هند و ایرانی از دانشگاه آمستردام گردید، در سال 1937 درجه فوق‌لیسانس مطالعات کلاسیک را از همان دانشگاه گرفت و در سال 1941 موفق به دریافت دکتری در مطالعات هند و ایرانی از دانشگاه اوترشت شد. در ضمن در سالهای 1937 و1938 در مدرسه مطالعات عالیه فرانسه و در سال 1948و 1949 در دانشگاه کمبریج، مطالعات و تحقیقات تکمیلی انجام داد.
دوران تدریس او: این خاورشناس آمریکائی در سالهای 1938 و 1939و 1945تا 1949 مدرس ادبیات کلاسیک در دانشگاه آمستردام بود، سپس به آمریکا رفت و از 1960 به بعد استادی مطالعات ایرانی در دانشگاه پنسیلوانیا در ایالت فیلادلفیا و استادی مهمان در دانشگاه میشیگان را به عهده گرفت. درتابستان سال 1963 استاد مهمان در دانشگاه جُرج‌تاون در واشنگتن شد و بقیه سال 1963 و سالهای4 196 تا 1965 و تابستان 1966 و1970 به سمت استاد در دانشگاه کلمبیا در ایالت نیویورک خدمت می‌کرد. وی در ضمن سالهای تحصیل و تدریس چندین بورس تحصیلی هم به این شرح دریافت نمود: در سال 1954 تا 1955 بورسیه بنیاد گوگنهایم و 1960تا 1961 بورسیه تحقیقات فول برایت در هند. 1965تا 1966 بورسیه شورای آمریکائی انجمنهای فرهیختگان شرق نزدیک به او اهداءشد. در سال1970 کتاب نامه‌نویس بخش زبان‌شناسی ایرانی در کتاب‌شناسی بین‌المللی زبان جدید انجمن آمریکا بود. مجدداً در سال 1971تا 1972 موفق به اخذ بورسیه تحقیقات فول‌برایت در ایران گردید و بعد از آن طی سالهای 1972 و1973 به عضویت بنیان‌گذاران انجمن مطالعات خاور‌میانه در‌آمد و به معاونت انستیتوی آمریکائی مطالعات ایرانی در تهران برگزیده شد و در سالهای 1973تا 1974 ریاست انجمن شرق‌شناسائی آمریکا را به عهده داشت. وی از سال 1973 عضو کمیته فیلم‌های آموزشی فول‌برایت برای دوره لیسانس مطالعات ایرانی در انستیتوی بین‌المللی نیویورک را هم داشت و پس از آن به عضویت همان انستیتو برای دوره فوق‌لیسانس در شورای بین‌المللی مبادله پژوهشگر در واشنگتن در‌آمد تا اینکه در سال 1978 عضویت میز گرد موقوفه ملی علوم انسانی در واشنگتن را احراز نمود. وی در عین حال عضویت انجمن واژه‌شناسی انگلستان و انجمن آسیائی فرانسه راهم داشت (1).
ترجمه فارسی مدخل درسدن مارک جان در دانشنامه انگلیسی زبان ایرانیکا (Iranica) چاپ آمریکا به طور مختصر چنین است: مارک جان درسدن ایران‌شناس هلندی‌تبار آمریکائی از یک خانواده برجسته اهل موسیقی متولد شد و در دانشگاه آمستردام مطالعات کلاسیک و هندشناسی را تحصیل کرد و مدرک کارشناسی را در سال 1937 دریافت کرد و در همان سال بود که تحت نظر امیل بنونیست در مدرسه مطالعات عالی پاریس مطالعات ایرانی را آموخت. در فاصله سالهای 1945 تا 1949 بود که او علاقه تحقیقی و تحصیلی خود را از هندشناسی به ایرانشناسی متوجه نمود و این تغییر علاقه از رشته هندشناسی به ایرانشناسی تحت تاثیر پروفسور جی. اچ. کرامر (J . H Kramer ) بوده است. در سالهای 1947تا 1949 هر سال تابستان در دانشگاه کمبریج تحصیل می‌کرد و بورسیه دولت هلند بود و استادانش در این سال‌ها اچ . دبلیو بیلی (H.W Baily ) و دبلیو. ب هنینگ (W.B.Henning) بوده‌اند. در همین دوران بود که با پروفسور دبلیو نورمان براون (W Norman Brown) دیداری داشت و هم او بود که درسدن را به دانشگاه پنسیلوانیا در فیلادلفیا ی آمریکا دعوت کرد. این خاورشناس یعنی پروفسور نرمان براون خودش مطالعات ایرانی را در دانشگاه پنسیلوانیا در سال 1949 تاسیس کرده بود و درسدن از سال 1949 تا زمان باز‌نشستگی‌اش درسال 1977 استادی آن رشته را به عهده داشت. عمده تحقیقات درسدن در آمریکا در زمینه زبان‌ها و ادبیات ُختنی و ُسغدی بود. درسدن زبان و ادبیات سُغدی را در تاریخ ایران کامبریج هم نوشته است و از دیگر کارهای مهم ایرانشناسی او چاپ مهمترین نسخه خطی کتاب دینکرد می‌باشد. این کتاب دینکرد از مهمترین و دشوارترین متن‌های پهلوی مشهور به دانشنامه دین زردشتی است. درسدن کاملترین نسخه قدیمی این متن معروف به نسخه (B) را که در موسسه شرق‌شناسی کاما در بمبئی نگاهداری می‌شود به همراه دیباچه و مقدمه‌ای در شرح ویژگی‌های نسخه و نیز جدول تطبیق دو ویراست دیگر این اثر را در سال 1966 در ویسبادن منتشر کرد. (3).
در سایت دانشگاه پنسیلوانیا به نام Kislak Center for Special Collections, Rare Books and Manuscripts مطالبی درباره این خاورشناس آمریکائی هلندی‌تبار آمده که به مطالب برجسته آن اشاره می‌کنم. مارک جان درسدن (1911-1986)یک ایران هلندی- آمریکائی بود که که درباره هندشناسی تحقیق می‌کرد. او زبان پارسی باستان و پارسی میانه زبان ایرانیان را از سال 1949 تا1977 که باز‌نشسته شد در دانشگاه پنسیلوانیا تدریس می‌کرد. تحقیقات درسدن درباره زبان خُتنی، پارسی و دیگر متون زبان‌های ایرانی در حد زیاد و گسترده منتشر شده است. این مجموعه از پژوهش‌ها از تاریخ 1930تا 1994 چاپ گردیده و در دسترس سایر محققان است. درسدن پس از تحصیلات مقدماتی و آموختن هندشناسی و زبان‌های لاتین و رومی در آمستردام در سال 1947 تا 1949 به مثابه یک دانشجوی مورد حمایت دولت هلند در دانشگاه کمبریج به تحصیل پرداخت و در همان دانشگاه با دبلیو نورمن براون (W .Norman Brown) آشنا شد و نورمن او را به به عنوان استاد ایرانشناسی به دانشگاه پنسیلوانیا معرفی نمود و درسدن هم ازسال 1949 تا 1977 به تدریس در همان رشته ودر همان دانشگاه پنسیلوانیا مشغول گردید. ومجموعه نگاهداری شده در دانشگاه پنسیلوانیا از نوشته و اسناد شخصی و نامه‌های استادان دانشگاه‌ها و ایران‌شناسان و شاگردان او و مجموعه کتاب‌ها و نوشته‌های او است. از جمله کسانی که با درسدن مکاتبه داشته‌اند می‌توان از دکتر پ.ک انکلساریا (Dr. P K.Anklesaria )، اچ دبلیو بیلی (H.W. Bailey)، دبلیو نورمن براون (W. Norman ,Brown)، برنارد گایگر (Bernard Geiger)، وارطان گریگوریان (Vartan Gregorian)، دبلیو ب. هنینگ (W.B.Henning)، ام اف کانگا (M.F.Kanga)، شجاع‌الدین شفا و احسان یار‌شاطر نام برد که همگی از ایران‌شناسان برجسته جهان هستند. در این مجموعه بعضی از پروژه‌های منتشر نشده و کتاب‌های چاپ شده درسدن و یاداشت‌های درباره زبان ختنی( On Working Dictionary of the Khotanese Language) نسخه حطی دینکرد (Note On ,B. Manuscript of the Denkart) و یاداشت‌ها درباره مطالعات هند و ایرانی ( Indo –Iranian Notes) و دست نوشت‌های دیگر آثار ایرانشناسی درسدن هم وجود دارد (4).
2- اسطوره‌شناسی ایران باستان (Mythology of Ancient Iran) چاپ شیکاگو 1961.
3- مقاله‌هایی درباره تاریخ و دین ایرانی (Articles on Persian History and Religion ) چاپ نیویورک 1962.
4- یادداشت درباره شعر خُتنی (Note on Khotanese Poetry ) چاپ نیو هاون انجمن شرق‌شناسی آمریکا در سال1962.
5- یادداشت درباره نسخه خطی دینکرد ( Note on the b Manuscript of the Denkart) چاپ بمبئی 1966.
6- متن پهلوی دینکرد (Denkart. A Pahlavi Text ) چاپ بمبئی .ویسبادن 1966.
7- نسخ خطی پهلوی (Pahlavi Manuscripts ) چاپ بمبئی 1967.
8- اخلاق زردشتی (Zoroastrian Ethics )چاپ .1967.
9- بررسی تاریخ مطالعات ایرانی ( the History of Iranian Studies ُSurvey of ) چاپ بریل لیدن. 10- یادداشت‌های هند و ایرانی ( Indo- Iranian Notes) چاپ لندن 1970. زبان ایرانی میانه (این مقاله با عنوان و مشخصات زیر به فارسی ترجمه و چاپ شده است: زبان‌های ایرانی میانه ترجمه احمد تفضلی، مجله بررسی‌های تاریخی س9 ش6 تهران 1353 ص1-52.
11- درباره فرهنگ واژگان خُتنی (On Working Dictionary of the Khotanese Language). چاپ 1974.
12- نسخ خطی خُتنی فهرست دستی اولیه (Khotanese Manuscripts A provisional Handlist ) چاپ 1976.
13- کتاب‌شناسی مختصر سُغدی (Bibilographia Soghiana Concisa) چاپ در نشریه J E O L ش 8.
14- در‌آمدی بر مطالعه تاریخی و تطبیقی زبان‌های ایرانی (Introduction to the Historical and Comprative Study of Iranian languages ).
15- در‌آمدی بر ایران (Introduction to Iran) چاپ در نشریه ـ َJ R As.
16- زبان و ادبیات ُسغدی (Soghdian Language and literature) چاپ شده در دوره تاریخ ایران کمبریج.
17- تحقیقی درباره تاریخ مطالعات ایرانشناسی چاپ شده در راهنمای خاورشناسی.
منابع وماخذ:
1- گروه مؤلفان و مترجمان، فرهنگ خاورشناسان ج 4 ص 60 چاپ تهران 1388و محمد رستمی ایران‌شناسان و ادبیات فارسی ص660 چاپ تهران 1390 هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- دانشنامه جهان اسلام چاپ تهران مدخل "درسدن یان مارک". سایت دانشنامه جهان اسلام.
3- دانشنامه انگلیسی زبان ایرانیکا (Iranica) جلد 7ص551-552 مدخل "درسدن یان مارک".
4- دانشگاه پنسیلوانیا سایت کیسلاک (Kislak Center for Special Collections, Rare Books and Manuscripts ). مقاله به قلم کلین بالدریج (Kelin Baldridge). دانشگاه پنسیلوانیا بخش زبان‌ها و تمدن آسیائی.
 |
