روزنامه ایران چاپ تهران درباره این خاور‌شناس ایران‌شناس به نکات جالبی اشاره می‌نماید که خلاصه آنرا در اینجا به اطلاع خوانندگان می‌رسانم. روزنامه ایران آنلاین نوشته است: پیتر ایوری متولد 15 ماه مه 1923 و در‌گذشته در 6 اکتبر 2008 ایران‌شناس انگلیسی است که در زمان خدمت در نیروی زمینی بریتانیا در هند با زبان فارسی آشنا شد. سپس در شرکت نفت ایران و انگلیس استخدام گردید و در آبادان مسئولیت آموزش زبان فارسی به انگلیسی‌ها را به عهده داشت. ایوری بعد از ملی شدن صنعت نفت در ایران در استخدام شرکت ملی نفت ایران باقی ماند و از این طریق با زبان و ادبیات فارسی بیشتر آشنا شد. وی در طول عمر خود آثار زیادی در حوزه ایرانشناسی انتشار داده است. نخستین اثر او ترجمه مشترکی است از برخی رباعیات خیام و سی غزل از حافظ که با کمک جان هیث استابس (John Heath Stubbs) شاعر انگلیسی ترجمه کرده و نخستین چاپ آن در سال 1979منتشر شده است و آخرین آن ترجمه کامل دیوان حافظ به زبان انگلیسی است که در سال 2006 منتشر گردیده است. کتاب "گزیده غزلیات حافظ شیرازی" وی در ایران نیز انتشار یافته است. در خاطرات ابوالحسن ابتهاج از قراردا‌د با شرکت انگلیسی "جان مولم" برای ساختن شبکه راه‌های ایران اشاره شده که صورت مذاکرات جلسات را "پیتر ایوری" که آن وقت مشاور شرکت "جان مولم" بود به تفصیل تنظیم می‌کرد و یک نسخه از آن را برای سازمان برنامه می‌فرستاد.
همچنین کتاب "تاریخ معاصر ایران" که در سه فصل به تشکیل سلسله قاجار از تاسیس تا انقراض، تشکیل سلسله پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332 و تاریخ ایران از کودتای 28مرداد 1332 تا اصلاحات ارضی می‌پردازد از تألیفات اوست.
نگاهی به آثار بر‌گزیده ایوری به خصوص در زمینه ایران شناسی:
1- پیشرفت در شعر فارسی معاصر، مجله جهان اسلام (The Muslim World)1955-1334ش.
2- سی غزل از حافظ (ترجمه با همکاری) چاپ لندن 1952.
6- یادداشتی درباره فرهنگ ایران و خارجیان. چاپ 1958که این مقاله هم با عنوان "یادداشتی درباره فرهنگ ایران وخارجیان" به زبان فارسی ترجمه و در مجله "مردم‌شناسی"2.1-7 انتشار یافته است.
7- تحقیقی درباره علل وقوع دومین جنگ ایران وروس از 1826تا 1828 چاپ 1971.
8- Persia On A Cross of Silver با همکاری جی‌بی‌سیمونز(J.B. Simmons )چاپ 1974.
9- رباعیات عمر خیام (ترجمه با همکاری) چاپ 1979.
10- بررسی عوامل حمله چنگیز‌خان به ماوراءالنهر چاپ شده در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ج 7. ش 1 1338صص36-50.
11- فیتز جرالد و حکیم عمر خیام، ترجمه هوشنگ پیر نظر، مجله سخن دوره دهم ش 4. تهران 1338صص359-371.
12- نقدی بر سیاست‌نامه یا سیرالملوک، تصحیح، هیوبرت دارک، راهنمای کتاب ش 3.1339 صص382-384.
13- عقیده‌ای درباره براون، راهنمای کتاب ش5 تهران 1341صص568-569.
14- تاریخ ایران به روایت دانشگاه کامبریج (جلد هفتم)چاپ 1968-1993.
15- منطق‌الطیر اثر عطار نیشابوری ترجمه به انگلیسی چاپ 1998.
16- تاریخ فرهنگ ایران از شش هزار سال قبل از میلاد تا 1979.زیرچاپ.
17- مقاله "ترجمه انگلیسی سفرنامه حاج سیاح به فرنگ" که به وسیله خانم مینو مشیری به فارسی ترجمه شده و در مجله"بخارا" شماره 6 خرداد 1378 در تهران چاپ گردیده است.
18- "متن گفتگوی پیتر ایوری با احسان نراقی درباره الهام گرفتن ادوارد فیتز جرالد از عمر خیام و ترجمه رباعیات او" که در" سایت رادیو فردا صورت گرفته و در تاریخ دوم خرداد 1397 منتشر شده است.
ژان‌پیر دومناش (Jean Pierre de Menasce) اهل فرانسه، در چهارم دسامبر 1902 میلادی در شهر اسکندریه مصر در یک خانواده یهودی مذهب دیده به جهان گشود اما اصلا فرانسوی بود. تحصیلات مقدماتی را در مدرسه فرانسوی اسکندریه به پایان برد و در 22 سالگی به دین مسیحیت گروید. لیسانس فلسفه را در پاریس گرفت و سپس در دانشگاه "اکسفورد" لندن مدرک کارشناسی در فلسفه و علوم سیاسی و اقتصادی را دریافت نمود. پس از آن در پاریس به تحصیل زبان سُریانی پرداخت. در سال 1930 م. به "فرقه مسیحی دومینیکن" پیوست و در سال 1935 کشیش این فرقه شد. وی در همان اوقات در "مدرسه مطالعات عالیه پاریس" (ٍEcole partique des Hauts Etudes=EPHE) زیر نظر پروفسور "بنونیست" (E,. Benveniste) به مطالعات ایرانی پرداخت و از سال 1938تا 1948 م. به مدت ده سال سمت استادی تاریخ ادیان را در دانشگاه "فرایسبورگ" سوئیس و از سال 1949تا 1970 م. استادی "مذاهب ایران باستان" را به عهده داشت که درهمین سال 1970 باز نشسته شد.
دومناش از سال 1951 تا 1952 م. عضو موقتی انیستیتوی مطالعات پیشرفته دانشگاه "پرینستون آمریکا" بود. او نخستین تحقیق خودرا در زمینه ایرانشناسی در سال 1938م. نوشت. عنوان این مقاله چنین بود:"درباره متن سُریانی نشر نشده‌ای مربوط به مذهب مغان" (َAutour d,un texte Syriague Linedit sur la Religion des Mages)1938 و این مقاله در نشریه مطالعات شرقی بخش ایرانیان چاپ گردید.
مهمترین اثر دومناش کتاب "گزارش گُمان‌شکن" است. او همچنین چند کتاب و حدود صد مقاله و نقد کتاب نوشت و منتشر کرد. ازجمله در زمینه اسطوره‌شناسی "افسانه هاروت وماروت" را منتشر کرد. در سال 1948 مقاله "ترفیع مقام بهرام" و در سال 1962 میلادی اولین مقاله‌اش را درباره "زبان پهلوی" منتشر ساخت و درسال 1968 میلادی مقاله‌ای تحت عنوان " اصل مزدسنائی یک اسطوره مانوی" را ترجمه کرد. او به مطالعه کتیبه‌های پهلوی و نوشته‌های روی سکه‌ها و پاپیروس‌ها و سفالینه‌ها توجه و علاقه داشت و روی آنها کار می‌کرد. دومناش در سال 1973 در‌گذشت.(3).
آقای هوشنگ اتحاد ضمن شرح حال صادق هدایت که با دومناش ارتباط دوستی داشت، مقاله مفصلی درباره دومناش دارد که از نوشته‌های شاگرد دومناش مرحوم احمد تفضلی نقل کرده است. او افزون بر شرح حال و تاریخچه زندگی دومناش نوشته است که: ژان‌پیر دومناش 01902-1973 خاور‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی، یکی از آرزوهایش این بود که ایران را ببیند، آرزوئی که هرگز به آن نرسید. مکنزی (Mackenzie) ایران‌شناس انگلیسی روزی هنگامی که سخن از سجایای اخلاقی دومناش بود گفت: "او بیش از آن حد خوب است که بتوان او را ایران‌شناس نامید"! سخن مکنزی بسیار پر معنا است، زیرا بیشتر ایرانشناسان با یکدیگر بر سر ستیزند، گرچه جدال‌هایشان بیشتر بر سر مسائل علمی است. پیر دومناش مردی خوش‌خلق و اهل معاشرت بود و به این سبب دوستان او بسیار بودند. از هر دستی، از نویسنده و خاور‌شناس گرفته تا سیاستمدار و پزشک و مهندس و تاجر، با بسیار‌ی از ایرانیان معاشرت و دوستی و مکاتبه داشت. از جمله با محمد معین، مجتبی مینوی، پرویز ناتل خانلری و احسان یار‌شاطر. از شاگردان او می‌توان به افراد معروفی اشاره کرد، مانند ماریژان موله و خانم شومون که خاور‌شناس متخصص تاریخ ارمنستان و اوائل دوره ساسانی بود و همچنین ژینیو که دومناش بود و او را از رشته سُریانی به رشته ایرانشناسی کشانید و بعدا جانشین علمی دومناش گردید و از ایرانیان هم تنی چند از شاگردان او بودند، از جمله شادروان دکتر محمد جواد مشکور، دکتر بهرام فره‌وشی، دکتر علی اشرف صادقی و خانم دکتر ژاله آموزگار. دومناش از انتشار کتاب‌های بنیاد فرهنگ ایران مخصوصا نسخه‌های خطی و واژه‌نامه‌ها و تحقیقات زبان پهلوی بسیار شاد‌مان بود و می‌گفت این‌گونه کتاب‌ها پیش از این در ایران به روش علمی بررسی و منتشر نمی‌شد. خود وی به مباحث فلسفی زبان پهلوی علاقه خاصی داشت و در این مورد درسال 1945 کتاب "گزارش گمان‌شکن" را در شهر فرایبورگ آلمان منتشر نمود. این کتاب که سبب شهرت او شد، متنی است به زبان پهلوی که امروزه بخش اعظم آن به تحریر پازند در دست است. پیش از او این کتاب در سال 1885 توسط خاورشناسی انگلیسی به نام "وست" (west) در سری کتاب‌های مقدس شرق به زبان انگلیسی ترجمه و انتشار داده شده بود. بخشی از این کتاب هم توسط نویسنده معروف ایران، صادق هدایت به فارسی ترجمه و بارها چاپ گردیده است. او در اواخر عمر دچار سکته مغزی شد یکبار در سال 1957 و برای بار دوم در سال 1967 و در اثر این دو سکته، قدرت تکلم خودرا از دست داد.
نگاهی به آثارمهم دومناش:
1- گزارش گمان‌شکن چاپ 1945.
2- افسانه هاروت و ماروت چاپ 1947.
3- دایرةالمعارف مزد یسنی چاپ 1958.
4 -گزارش جیهانی از دین مزد یسنی چاپ 1954 در کتاب جشن‌نامه نیبرگ.
5- فلسفه عربی (اسلامی)چاپ 1948 حاوی نام کتب عمده فلاسفه اسلامی و ترجمه‌ها و تحقیقات مربوط به آن در زبان‌های اروپائی به زبان آلمانی.
6- اصل مزدیسنائی یک اسطوره مانوی ترجمه یک فصل از کتاب پهلوی "دادستان د‌ینیک" چاپ 1968.
7- تحقیقات درباره پاپیروس‌های پهلوی چاپ 1953.
8-"کتیبه قبر" مکشوفه در استانبول چاپ 1967.
9-درباره متن سریانی نشر نشده‌ای مربوط به مذهب مغان چاپ 1938 منتشره در نشریه مطالعات شرقی بخش ایرانیان.
10- ترفیع مقام بهرام چاپ 1948.
11- زبان پهلوی چاپ 1962.
منابع وماخذ:
1- محمد علی رستمی: ایرانشناسان و ادبیات فارسی ص221/222. چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- ایران آنلاین سایت اینتر‌نتی: روزنامه ایران، مقاله پیتر ایوری مورخ 18/7/1396.
3- ماخذ شماره 1 ص268/269.
4- هوشنگ اتحاد: پژ‌وهشگران معاصر ایران جلد 10 ص166-170؛ از انتشارات فرهنگ معاصر.
 |
