احمد آتش (Ahmet, Atesh) در سال 1917 میلادی در شهر آغجه‌کوی (Agcakoy) ترکیه به دنیا چشم گشود. پس از موفقیت در تحصیلات اولیه در سال 1935 م. در مدرسه عالی استانبول و همزمان دانشگاه زبان و ادبیات ترکی دانشکده ادبیات استانبول به تحصیل پرداخت و در رشته واژه‌شناسی عربی و فارسی و فرانسه به پژوهش مشغول شد و از پایان نامه‌اش که در همین موضوع و سند با نامه‌های گوناگون بود در سال 1943 دفاع کرد. سپس زیر نظر هلموت ریتر آلمانی (Helmut Ritter) آلمانی پایان‌نامه دکتری‌اش را در مورد شرح حال و آثار (نابغه ذبیانی) گذرانید و به درجه دکتری دست یافت. هنگامی که آموزش همگانی زبان‌های عربی و فارسی از برنامه مدارس متوسطه و دوره عالی ترکیه حذف شده بود، او برای ایجاد کرسی تدریس این در‌س‌ها و استقلال آنها البته با همکاری "ریتر" تلاش کرد و در مورد گسترش و رسمیت انستیتوی شرق‌شناسی بسیار کوشید و خودش به سمت دانشیاری برگزیده شد. پس از باز‌گشت "ریتر" به آلمان از سال 1949 کرسی استادی ادبیات عربی و فارسی و شرق‌شناسی و همچنین مسئولیت انستیتوی شرق‌شناسی به عهده او واگذار شد. درسال 1953 درجه استادی گرفت و تا پایان عمرش در سال 1966 در همان سمت باقی ماند. "آتش" در کنگره‌های گوناگون شرق‌شناسی، از جمله در 1948 در بیست و یکمین کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان در "پاریس"و در 1952 در هزاره ابن‌سینا در"بغداد" و دو سال بعد در همان هزاره در تهران و در بیست و سومین کنگره شرق‌شناسان در "کمبریج"شرکت کرد. او در سال 1956 م. نخستین مجله انستیتوی شرق‌شناسی را با عنوان (مجموعه‌های شرقی)" Mecmusi Sarkiyat" منتشر کرد. در سال 1960در بیست وپنجمین کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان در مسکو و در سال 1962 در مراسم یاد‌بود نهصدمین سال در‌گذشت خواجه عبدالله انصاری در افغانستان شرکت و سال بعد سفر شش ماهه‌ای به اروپا کرد و در 1966/1345 برای شرکت در جلسات بحث وگفتگو درباره تدوین تاریخ مفصل ایران به تهران آمد. وی همچنین مدیریت انتخابی هیات تحریریه اسلام انسیکلوپدیاسی (دائرة المعارف اسلامی) و عضویت کمیته اداری انجمن جهانی پژوهش‌های شرق‌شناسی که خود از بنیان‌گذاران آن بود را به عهده داشت. همچنین عضویت بنیاد تحقیقات فرهنگی ترک و مجمع زبان‌شناسی ترک و نیز سرپرستی بخش اسلامی کتابخانه دانشگاه استانبول را برای مدتی به عهده گرفت. نزدیک چهل مقاله به زبان ترکی در اسلام انسیکلوپدیاسی نگاشته است که از بین آنها مقالات "میرزا عبدالقادر"، "ابوالعلاء معری"، "انوری"، "خاقانی"، "حسن وحسین بن علی بن‌ابیطالب (ع)"، "ابن مقفع"، "قطران"، "قشیری"، "لیلی ومجنون"،"مسعود سعد سلمان"،"منوچهری"،"ابن عربی" و "نظامی" را می‌توان نام برد. احمد آتش در 25 اکتبر 1966 در‌گذشت و در گورستان مرکز افندی به خاک سپرده شد.(1).
دانشنامه انگلیسی زبان "ایرانیکا"(Iranica) چاپ دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده آمریکا در مقاله‌ای به قلم تحسین یازیچی خاورشناس اهل ترکیه شرحی از احوال وآثار احمد آتش را چاپ کرده که به بخشی از آن مقاله نگاهی داریم. یازیچی نوشته است که: احمد آتش، خاورشناس ترکیه و متخصص در ادبیات فارسی در (آقجه کوی) نزدیک شهرک (بیرجیک) در جنوب شرقی ترکیه 1911 تولد یافته (در منابع دیگر تولد احمد آتش 1917 قید گردیده) و در 20 ماه اکتبر 1966 در گذشته است (باز هم در روز فوت این خاورشناس دانشنامه ایرانیکا با دیگر منابع اختلاف وجود دارد. آقای تحسین یازیچی فوت او را در 20 اکتبر 1966 نوشته و در منابع دیگر 25 اکتبر آمده است). نام پدرش مصطفی آتش‌زاده بوده، احمد جوان تحصیلات ابتدائی و متوسطه خود را در شهرهای مختلف گذرانید. در 1935 در کالج تربیت معلم استانبول وارد گردید و همزمان در دانشگاه استانبول در رشته زبان و ادبیات ترکی دانشکده ادبیات نام‌نویسی کرد ودر ضمن تحصیل در همین دانشکده ادبیات بودکه به رشته فقه‌اللغة زبان‌های عربی و فارسی اشتیاق پیدا کرد. او شاگرد اول و ممتاز پروفسور هلموت ریتر آلمانی بود و طی سال‌های تحصیل در نزد او به شیوه تحصیلات اروپائی آشنا گردید. پس از فراغت از تحصیل در سال 1939 به معاونت پروفسور ریتر برگزیده شد و سال بعد به سمت دبیر کمیته دائرةالمعارف ترکی زبان اسلام انتخاب گردید که تا زمان فوتش در این سمت باقی ماند. در سال1949 که پروفسور هلموت ریتر از ترکیه عازم آلمان شد در بنیاد شرق‌شناسی ترکیه جانشین وی گردید. علی‌رغم علاقه اولیه او به زبان عربی بیشتر تحقیقات او درباره زبان پارسی انجام گرفت و در همان زمینه‌ای که پروفسور هلموت ریتر او را آموزش داده بود ادامه کار داد. اولین کار خاورشناس احمد آتش کتاب دستور زبان فارسی در دو جلد بود (Farsca Grammeri) که در سال‌های 1942-1945 در استانبول طبع گردید. این کتاب با همکاری دانشمند افغانی به نام (عبدالوهاب طرزی) به نگارش در آمده بود. در این مقاله از دائرةالمعارف ایرانیکا به شرح آثار و تحقیقات دیگر احمد آتش پرداخته چون تکرار مطالب مذکور در بالا بود دیگر در این جا تکرار نگردید.(2)
نظری اجما‌لی به حاصل تحقیقات احمد آتش:
1- دستور زبان فارسی (با همکاری) چاپ 1945 استانبول.
2- ترجمان البلاغة، کهن‌ترین اثر فارسی نو درباره فنون بلاغت، چاپ 1948.
3- سند‌باد نامه، اثر محمد‌بن علی ظهیری (نقد و نشر) چاپ 1948. محمد تقی ملک الشعرای بهاردر مجله یغما س2 ش9.6.9 این مقاله احمد آتش را نقد کرده و احمد آتش نیز در مجله دانش ش10-11 به این انتقاد پاسخ داده است.
4- نسخه‌های مهم فارسی و عربی کتابخانه عمومی قسطمونی چاپ 1952 که عبدالرسول خیام‌پور این اثر را به فارسی ترجمه کرده و در مجله دانشکده ادبیات تبریز ش 7.صص191تا 198 د 274تا 287 چاپ کرده است.
5- رساله فی‌ماهیة‌العشق اثر ابن‌سینا (تصحیح مترجمه به زبان ترکی با همکاری) چاپ 1953 استانبول.
6- رسائل ابن‌سینا چاپ 1953 از انتشارات انجمن تاریخ ترک، آنکارا.
7- هجده بیت از مثنوی چاپ 1953.
8- رساله الاکسیر اثر ابن‌سینا (تصحیح و مقدمه به ترکی) چاپ 1953 استانبول.
9- تاریخ آخرین تحریر شاهنامه فردوسی طوسی و هجویه او علیه سلطان محمود چاپ 1954. این مقاله تحت عنوان (تاریخ نظم شاهنامه و هجونامه‌ای که فردوسی برای محمود غزنوی ساخته) به قلم توفیق سبحانی در شماره 5 مجله سیمرغ در سال 1357 صص62تا 69 ترجمه ونشر یافته است.
10- احصاءالعلوم، تالیف فارابی (ترجمه به زبان ترکی) چاپ 1955 استانبول.
11- جامع‌التواریخ اثر رشید‌الدین فضل‌الله (نقد و نشر) چاپ از انجمن تاریخ ترک، چاپ 1957 آنکارا که مجتبی مینوی تهرانی مقاله‌ای با عنوان "درباب نقد جامع‌التواریخ" درباره این مقاله نوشته و در مجله دانشکده ادبیات تهران س8 ش3ص58تا 92 انتشار یافته است.
12- راحت‌الصدور و آیت‌السرور نوشته راوندی (ترجمه به ترکی)دو جلد چاپ 1967 آنکارا.
13- مجموعه‌ای از نامه‌های خاقانی شروانی (منشآت خاقانی)چاپ 1960 مسکو.
14- شهریار و حیدر بابایه سلام چاپ 1964 آنکارا.
15- فرخی چه زمانی به چُغانیان رفت. مجله دانشکده ادبیات تهران س7ش2 سال 1339صص1-12.
16- "سنائی" مجله ادب ش3سال24 صص42-62 تهران 1355.
17- فهرستی از منظومه‌های فارسی در کتابخانه‌های استانبول و ایاصوفیه و نور عثمانیه و فاتح و اسعد افندی (نقد ونشر ).
18- تعدادی مقاله در ادبیات ایران و مطالعات اسلامی و ترکی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
19- تعدادی کنفرانس و سخنرانی در موضوعات ادبی و شعر فارسی و نسخ خطی.
20- ورقه و گلشاه منظومه کهن ایرانی چاپ 1961.
21- سیف‌الدین محمد فرغانی چاپ 1959.
الویس اشپرنگر(Aloys Sprenger). انگلیسی اطریشی تبار در 3 سپتامبر 1813 میلادی در تیرول (Tyrol) واقع در کشور اطریش به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی از سال 1832 تا 1836 در "وین" در رشته طب و زبان‌های شرقی به تحصیل مشغول شد و پس از فراغت از تحصیل در همان سال به انگلستان رفت و دو سال بعد به تابعیت دولت انگلیس در‌آمد. در سال 1841 با دفاع از پایان نامه‌ای تحت عنوان طب اسلامی درجه دکتری از دانشگاه"لیدن" در‌یافت نمود و چون به زبان عربی تسلط داشت در تهیه رساله پایان‌نامه خود ازکتب خطی عربی بهره گرفت. در ضمن مطالعات اسلامی خود زبان فارسی را هم به خوبی فرا‌گرفته بود. اشپرنگر در سال 1843 م. به شرکت هند شرقی در هندوستان پیوست و در سال بعد رئیس کالج اسلامی در دهلی شد و درسال 1848 در سمت دبیر انجمن آسیائی بنگال به کار پرداخت. از سال 1851تا 1854 م. رئیس مدرسه کلکته بود و در هنگام اقامت در هندوستان، مجله هفتگی اردو زبان را منتشر می‌کرد و مترجم زبان فارسی هم بود. این خاورشناس در سال 1854 م. به عراق، شام، مصر، مسقط و چند کشور عربی دیگر مسافرت کرد و در سال 1857 م. از سمت خود در هندوستان کناره گرفت و در باز‌گشت به اروپا گنجینه گرانبهائی از نسخه‌های خطی را که از کشورهای عربی به چنگ آورده بود، در اختیار کتابخانه سلطنتی برلین قرار داد و از سال 1858 تا 1881 م. استاد زبان‌های شرقی در دانشگاه "برن" بود و در سال 1881 به "ها‌ید‌لبرگ" رفت و در آنجا مدتی به تدریس پرداخت و سپس تا پایان عمر به تالیف و ترجمه مشغول بود. این خاورشناس به بیست و پنج زبان آشنائی داشته است. وی در سال 1893 میلادی در ها‌ید‌لبرگ در‌گذشت. (3).
مطلب قابل توجه در مورد این خاورشناس این است که گزارش‌های شرح حال‌نویسان چنان حکایت می‌کند این شخص که تحصیلات دانشگاهی او رشته طب بوده چرا بزرگترین اسلام‌شناس زمان خود شده و چرا ترک تابعیت کرده و طولی نکشیده که به خدمت شرکت هند شرقی وارد شده و به هندوستان اعزام شده و در آنجا به دستگاه پادشاه(اوده) رخنه کرده و تنوع آثار او که شامل تحقیقات عمیق در اسلام‌شناسی شاخه تشیع و را‌هنمای راه‌های ارتباطی و مواصلاتی شرق (بخوانید ایران و افغانستان و عراق و حجاز و سوریه و فلسطین و مصر و آسیای مرکزی) بوده است. اینها او را فردی مرموز با ماموریت‌های پنهانی نشان می‌دهد. توجه کنیم که انگلیس‌ها برای شرکت در امور داخلی کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی موقوفاتی جعل کرده و وجوهی از طریق این موقوفات که به موقوفات (اوده) مشهور شده به علمای دینی تشیع در عراق (کربلا ونجف) کمک مالی می‌کرده و از قدرت این علماء در راه تامین منافع خود از نظر سیاسی و الغاء شبهه دینی و ایجاد افکار انحرافی وحتی حمایت پنهانی از سردمداران این نهضت‌های بودار در جهت تفرقه دینی و مذهبی در ایران و هندوستان و عراق و خاک عثمانی و غیره است و این محدوده زمانی وقت مناسبی برای پیدایش اشخاص مرموز و ناشناخته چون سید جواد کربلائی و شیخ احمد احسائی و سید کاظم رشتی وسید بصیر هندی و درویش قهراله و صائن هندی وملا‌علی بسطامی و ملاحسین بشرویه‌ای و احمد قادیانی و حتی سید جمال‌الدین افغانی بوده است که منطقه فعالیت همه این اشخاص در ایران و عراق و ترکیه و هندوستان بوده است و ما را در اصالت و فعالیت امثال این خاورشناسان اسلام‌شناس همانند گولدزیهر و اشپرنگر و وامبری مجارستانی و... دچار شک وابهام می‌نماید. (4). و دور از احتمال نیست که خود این شرق‌شناسان خود فروخته در لباس یکی از این اشخاص مرموز نقش‌آفرینی نکرده باشند. والله اعلم به حقایق الامور.
نگاهی کوتاه بر کارهای اشپرنگر:
1- مبادی طب عرب در دوره خلافت (پایان‌نامه دکتری) چاپ 1840- به زبان آلمانی.
2- مروج‌الذهب، تالیف مسعودی ترجمه به انگلیسی از زبان عربی چاپ 1841 لندن.
3- اصطلاحیات الصوفیه تالیف عبدالرزاق کاشانی چاپ 1845 کلکته، انجمن آسیائی بنگال.
4- گلستان سعدی (چاپ واعراب‌گذاری متن فارسی) چاپ 1851 از انتشارات کالج فورت ویلیام، کاکتیه.
5- خردنامه اسکندری یا اسکندرنامه بحری تالیف نظامی گنجوی (تصحیح با همکاری)چاپ کلکته 1851و 1869 از انتشارات آنجمن آسیائی بنگال.
6- فهرستی از نسخ خطی عربی- فارسی و هندوستانی موجود در کتابخانه‌های شاه اوده (گردآوری)چاپ 1854 کلکته.
7- اکتشاف اصطلاحات‌الفنون و‌العلوم تالیف محمد علی تهانوی (چاپ مجدد)چاپ 1869 کلکته.
8- راه‌های مراسلاتی و مسافرتی مشرق‌زمین چاپ 1864 برن.
9- ترجمه بلعمی از تاریخ طبری و تاریخ پیامبران غزالی (محل چاپ و تاریخ چاپ در منبع نیامده).
10- شرحی بر برخی از رونوشت‌های عربی با عنوان رسائل اخوان‌الصفا از انتشارات مجله انجمن آسیائی بنگال.
11- تا 31 تعداد 21 جلد کتاب مختلف اسلامی و مذهب تشیع و رجال و کتاب‌شناسی همگی چاپ انجمن آسیائی بنگال از تاریخ 1848 تا 1880 که با همکاری وی تصحیح و چاپ شده‌اند (منبع کتاب فرهنگ خاورشناسان جلد اول ص320تا 322.)
منابع وماخذ:
1- گروه مؤالفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد اول صص30-31 چاپ تهران 1376و محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی صص536-538 چاپ تهران 1390هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و تحقیقات فرهنگی.
2- دانشنامه انگلیسی زبان ایرانیکا (Iranica) تحسین یازیچی مقاله، احمد آتش.
3- محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی صص 597-598.
4- برای اطلاع از فتنه‌انگیزی‌های انگلیسیان در مقطع زمانی یادشده می‌توان به چند کتاب مفید مانند روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19 مجلدات هشتگانه تالیف مرحوم محمود محمود و دست پنهان سیاست انگلیس در ایران تالیف مرحوم‌خان ملک ساسانی و کتاب درس‌هائی از اسلام از گولدزیهر ترجمه منزوی و سیاحت درویشی دروغین در آسیای میانه تالیف ارمنیوس وامبری و ترفند پیغمبر‌سازان و دساتیر آسمانی نوشته علی اصغر مصطفوی، کتاب حقوق بگیران انگلیس در ایران و فراماسونری در ایران سه جلدی هر دو کتاب نوشته مرحوم اسماعیل رائین و... مراجعه گردد.
دانشنامه انگلیسی زبان "ایرانیکا"(Iranica) چاپ دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده آمریکا در مقاله‌ای به قلم تحسین یازیچی خاورشناس اهل ترکیه شرحی از احوال وآثار احمد آتش را چاپ کرده که به بخشی از آن مقاله نگاهی داریم. یازیچی نوشته است که: احمد آتش، خاورشناس ترکیه و متخصص در ادبیات فارسی در (آقجه کوی) نزدیک شهرک (بیرجیک) در جنوب شرقی ترکیه 1911 تولد یافته (در منابع دیگر تولد احمد آتش 1917 قید گردیده) و در 20 ماه اکتبر 1966 در گذشته است (باز هم در روز فوت این خاورشناس دانشنامه ایرانیکا با دیگر منابع اختلاف وجود دارد. آقای تحسین یازیچی فوت او را در 20 اکتبر 1966 نوشته و در منابع دیگر 25 اکتبر آمده است). نام پدرش مصطفی آتش‌زاده بوده، احمد جوان تحصیلات ابتدائی و متوسطه خود را در شهرهای مختلف گذرانید. در 1935 در کالج تربیت معلم استانبول وارد گردید و همزمان در دانشگاه استانبول در رشته زبان و ادبیات ترکی دانشکده ادبیات نام‌نویسی کرد ودر ضمن تحصیل در همین دانشکده ادبیات بودکه به رشته فقه‌اللغة زبان‌های عربی و فارسی اشتیاق پیدا کرد. او شاگرد اول و ممتاز پروفسور هلموت ریتر آلمانی بود و طی سال‌های تحصیل در نزد او به شیوه تحصیلات اروپائی آشنا گردید. پس از فراغت از تحصیل در سال 1939 به معاونت پروفسور ریتر برگزیده شد و سال بعد به سمت دبیر کمیته دائرةالمعارف ترکی زبان اسلام انتخاب گردید که تا زمان فوتش در این سمت باقی ماند. در سال1949 که پروفسور هلموت ریتر از ترکیه عازم آلمان شد در بنیاد شرق‌شناسی ترکیه جانشین وی گردید. علی‌رغم علاقه اولیه او به زبان عربی بیشتر تحقیقات او درباره زبان پارسی انجام گرفت و در همان زمینه‌ای که پروفسور هلموت ریتر او را آموزش داده بود ادامه کار داد. اولین کار خاورشناس احمد آتش کتاب دستور زبان فارسی در دو جلد بود (Farsca Grammeri) که در سال‌های 1942-1945 در استانبول طبع گردید. این کتاب با همکاری دانشمند افغانی به نام (عبدالوهاب طرزی) به نگارش در آمده بود. در این مقاله از دائرةالمعارف ایرانیکا به شرح آثار و تحقیقات دیگر احمد آتش پرداخته چون تکرار مطالب مذکور در بالا بود دیگر در این جا تکرار نگردید.(2)
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
1- دستور زبان فارسی (با همکاری) چاپ 1945 استانبول.
2- ترجمان البلاغة، کهن‌ترین اثر فارسی نو درباره فنون بلاغت، چاپ 1948.
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
لطفا روی عکس بنر تبلیغاتی کلیک کنید تا برایتان شماره بگیرد
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید تا برای شما شماره بگیرد؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
6- رسائل ابن‌سینا چاپ 1953 از انتشارات انجمن تاریخ ترک، آنکارا.
7- هجده بیت از مثنوی چاپ 1953.
8- رساله الاکسیر اثر ابن‌سینا (تصحیح و مقدمه به ترکی) چاپ 1953 استانبول.
9- تاریخ آخرین تحریر شاهنامه فردوسی طوسی و هجویه او علیه سلطان محمود چاپ 1954. این مقاله تحت عنوان (تاریخ نظم شاهنامه و هجونامه‌ای که فردوسی برای محمود غزنوی ساخته) به قلم توفیق سبحانی در شماره 5 مجله سیمرغ در سال 1357 صص62تا 69 ترجمه ونشر یافته است.
10- احصاءالعلوم، تالیف فارابی (ترجمه به زبان ترکی) چاپ 1955 استانبول.
11- جامع‌التواریخ اثر رشید‌الدین فضل‌الله (نقد و نشر) چاپ از انجمن تاریخ ترک، چاپ 1957 آنکارا که مجتبی مینوی تهرانی مقاله‌ای با عنوان "درباب نقد جامع‌التواریخ" درباره این مقاله نوشته و در مجله دانشکده ادبیات تهران س8 ش3ص58تا 92 انتشار یافته است.
12- راحت‌الصدور و آیت‌السرور نوشته راوندی (ترجمه به ترکی)دو جلد چاپ 1967 آنکارا.
13- مجموعه‌ای از نامه‌های خاقانی شروانی (منشآت خاقانی)چاپ 1960 مسکو.
14- شهریار و حیدر بابایه سلام چاپ 1964 آنکارا.
15- فرخی چه زمانی به چُغانیان رفت. مجله دانشکده ادبیات تهران س7ش2 سال 1339صص1-12.
16- "سنائی" مجله ادب ش3سال24 صص42-62 تهران 1355.
17- فهرستی از منظومه‌های فارسی در کتابخانه‌های استانبول و ایاصوفیه و نور عثمانیه و فاتح و اسعد افندی (نقد ونشر ).
18- تعدادی مقاله در ادبیات ایران و مطالعات اسلامی و ترکی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
19- تعدادی کنفرانس و سخنرانی در موضوعات ادبی و شعر فارسی و نسخ خطی.
20- ورقه و گلشاه منظومه کهن ایرانی چاپ 1961.
21- سیف‌الدین محمد فرغانی چاپ 1959.
الویس اشپرنگر(Aloys Sprenger). انگلیسی اطریشی تبار در 3 سپتامبر 1813 میلادی در تیرول (Tyrol) واقع در کشور اطریش به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی از سال 1832 تا 1836 در "وین" در رشته طب و زبان‌های شرقی به تحصیل مشغول شد و پس از فراغت از تحصیل در همان سال به انگلستان رفت و دو سال بعد به تابعیت دولت انگلیس در‌آمد. در سال 1841 با دفاع از پایان نامه‌ای تحت عنوان طب اسلامی درجه دکتری از دانشگاه"لیدن" در‌یافت نمود و چون به زبان عربی تسلط داشت در تهیه رساله پایان‌نامه خود ازکتب خطی عربی بهره گرفت. در ضمن مطالعات اسلامی خود زبان فارسی را هم به خوبی فرا‌گرفته بود. اشپرنگر در سال 1843 م. به شرکت هند شرقی در هندوستان پیوست و در سال بعد رئیس کالج اسلامی در دهلی شد و درسال 1848 در سمت دبیر انجمن آسیائی بنگال به کار پرداخت. از سال 1851تا 1854 م. رئیس مدرسه کلکته بود و در هنگام اقامت در هندوستان، مجله هفتگی اردو زبان را منتشر می‌کرد و مترجم زبان فارسی هم بود. این خاورشناس در سال 1854 م. به عراق، شام، مصر، مسقط و چند کشور عربی دیگر مسافرت کرد و در سال 1857 م. از سمت خود در هندوستان کناره گرفت و در باز‌گشت به اروپا گنجینه گرانبهائی از نسخه‌های خطی را که از کشورهای عربی به چنگ آورده بود، در اختیار کتابخانه سلطنتی برلین قرار داد و از سال 1858 تا 1881 م. استاد زبان‌های شرقی در دانشگاه "برن" بود و در سال 1881 به "ها‌ید‌لبرگ" رفت و در آنجا مدتی به تدریس پرداخت و سپس تا پایان عمر به تالیف و ترجمه مشغول بود. این خاورشناس به بیست و پنج زبان آشنائی داشته است. وی در سال 1893 میلادی در ها‌ید‌لبرگ در‌گذشت. (3).
مطلب قابل توجه در مورد این خاورشناس این است که گزارش‌های شرح حال‌نویسان چنان حکایت می‌کند این شخص که تحصیلات دانشگاهی او رشته طب بوده چرا بزرگترین اسلام‌شناس زمان خود شده و چرا ترک تابعیت کرده و طولی نکشیده که به خدمت شرکت هند شرقی وارد شده و به هندوستان اعزام شده و در آنجا به دستگاه پادشاه(اوده) رخنه کرده و تنوع آثار او که شامل تحقیقات عمیق در اسلام‌شناسی شاخه تشیع و را‌هنمای راه‌های ارتباطی و مواصلاتی شرق (بخوانید ایران و افغانستان و عراق و حجاز و سوریه و فلسطین و مصر و آسیای مرکزی) بوده است. اینها او را فردی مرموز با ماموریت‌های پنهانی نشان می‌دهد. توجه کنیم که انگلیس‌ها برای شرکت در امور داخلی کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی موقوفاتی جعل کرده و وجوهی از طریق این موقوفات که به موقوفات (اوده) مشهور شده به علمای دینی تشیع در عراق (کربلا ونجف) کمک مالی می‌کرده و از قدرت این علماء در راه تامین منافع خود از نظر سیاسی و الغاء شبهه دینی و ایجاد افکار انحرافی وحتی حمایت پنهانی از سردمداران این نهضت‌های بودار در جهت تفرقه دینی و مذهبی در ایران و هندوستان و عراق و خاک عثمانی و غیره است و این محدوده زمانی وقت مناسبی برای پیدایش اشخاص مرموز و ناشناخته چون سید جواد کربلائی و شیخ احمد احسائی و سید کاظم رشتی وسید بصیر هندی و درویش قهراله و صائن هندی وملا‌علی بسطامی و ملاحسین بشرویه‌ای و احمد قادیانی و حتی سید جمال‌الدین افغانی بوده است که منطقه فعالیت همه این اشخاص در ایران و عراق و ترکیه و هندوستان بوده است و ما را در اصالت و فعالیت امثال این خاورشناسان اسلام‌شناس همانند گولدزیهر و اشپرنگر و وامبری مجارستانی و... دچار شک وابهام می‌نماید. (4). و دور از احتمال نیست که خود این شرق‌شناسان خود فروخته در لباس یکی از این اشخاص مرموز نقش‌آفرینی نکرده باشند. والله اعلم به حقایق الامور.
نگاهی کوتاه بر کارهای اشپرنگر:
1- مبادی طب عرب در دوره خلافت (پایان‌نامه دکتری) چاپ 1840- به زبان آلمانی.
2- مروج‌الذهب، تالیف مسعودی ترجمه به انگلیسی از زبان عربی چاپ 1841 لندن.
3- اصطلاحیات الصوفیه تالیف عبدالرزاق کاشانی چاپ 1845 کلکته، انجمن آسیائی بنگال.
4- گلستان سعدی (چاپ واعراب‌گذاری متن فارسی) چاپ 1851 از انتشارات کالج فورت ویلیام، کاکتیه.
5- خردنامه اسکندری یا اسکندرنامه بحری تالیف نظامی گنجوی (تصحیح با همکاری)چاپ کلکته 1851و 1869 از انتشارات آنجمن آسیائی بنگال.
6- فهرستی از نسخ خطی عربی- فارسی و هندوستانی موجود در کتابخانه‌های شاه اوده (گردآوری)چاپ 1854 کلکته.
7- اکتشاف اصطلاحات‌الفنون و‌العلوم تالیف محمد علی تهانوی (چاپ مجدد)چاپ 1869 کلکته.
8- راه‌های مراسلاتی و مسافرتی مشرق‌زمین چاپ 1864 برن.
9- ترجمه بلعمی از تاریخ طبری و تاریخ پیامبران غزالی (محل چاپ و تاریخ چاپ در منبع نیامده).
10- شرحی بر برخی از رونوشت‌های عربی با عنوان رسائل اخوان‌الصفا از انتشارات مجله انجمن آسیائی بنگال.
11- تا 31 تعداد 21 جلد کتاب مختلف اسلامی و مذهب تشیع و رجال و کتاب‌شناسی همگی چاپ انجمن آسیائی بنگال از تاریخ 1848 تا 1880 که با همکاری وی تصحیح و چاپ شده‌اند (منبع کتاب فرهنگ خاورشناسان جلد اول ص320تا 322.)
منابع وماخذ:
1- گروه مؤالفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد اول صص30-31 چاپ تهران 1376و محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی صص536-538 چاپ تهران 1390هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و تحقیقات فرهنگی.
2- دانشنامه انگلیسی زبان ایرانیکا (Iranica) تحسین یازیچی مقاله، احمد آتش.
3- محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی صص 597-598.
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
4- برای اطلاع از فتنه‌انگیزی‌های انگلیسیان در مقطع زمانی یادشده می‌توان به چند کتاب مفید مانند روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19 مجلدات هشتگانه تالیف مرحوم محمود محمود و دست پنهان سیاست انگلیس در ایران تالیف مرحوم‌خان ملک ساسانی و کتاب درس‌هائی از اسلام از گولدزیهر ترجمه منزوی و سیاحت درویشی دروغین در آسیای میانه تالیف ارمنیوس وامبری و ترفند پیغمبر‌سازان و دساتیر آسمانی نوشته علی اصغر مصطفوی، کتاب حقوق بگیران انگلیس در ایران و فراماسونری در ایران سه جلدی هر دو کتاب نوشته مرحوم اسماعیل رائین و... مراجعه گردد.
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
 |
