تاسیسات-50
به نظرم بی‌مناسبت نیست در فصل زمستان توضیح مختصری در رابطه با شوفاژ و شوفاژ‌خانه (بویلر روم) بدهم اگر چه تعداد منازلی که از این سیستم استفاده می‌کنند به نسبت منازلی که از سیستم "فرنیس" برای گرمایش استفاده می‌کنند کمتر است، ولی با توجه به مزیت‌های زیاد این سیستم گرمایشی و مشکلات تعدادی از دوستان با این روش گرمایی در این مقاله قصد دارم طرز کار موتورخانه را با زبانی ساده و گویا بیان کنم به طوری که بعد از خواندن کامل این مقاله می‌توانید با نگاه‌ دقیق‌ و فنی‌تری به سیستم موتورخانه نگاه کنید ولی لطفا از وَر رفتن با دستگاه جدا پرهیز کنید. شاید در نگاه اول فضای داخل موتورخانه به شدت گیج‌کننده و پیچیده باشد. در صورتی که هر سیستم پیچیده‌ای متشکل از چندین جزء ساده است که به علت تعدد آنها، درک سیستم در نگاه اول کمی سخت می‌باشد.
شناخت ساختار موتورخانه به روند تعمیر موتورخانه و نگهداری موتورخانه کمک زیادی می‌کند. به صورت کلی موتورخانه شوفاژ (بویلر) از سه جز اصلی زیر تشکیل شده است:
 
مولد‌های حرارتی: در سیستم‌های حرارتی مولد‌های گرما، دیگ یا بویلر یا شوفاژ هستند.
 
مبدل‌های حرارتی: گرمای تولید شده در مولد حرارتی از طریق مبدل‌های حرارتی"هیت اکسچنجر" به داخل ساختمان منتقل می‌شوند. مبدل‌های حرارتی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که دسته اول جهت گرم کردن آب گرم مصرف داخل خانه هستند مانند منابع کویلی، منبع دو جداره‌، آبگرمکن صفحه‌ای و دسته دوم مبدل‌های حرارتی جهت گرم کردن واحد و ساختمان هستند مانند رادیاتور‌ها، فن‌کویل‌ها و ....
 
لوله‌های رابط: لوله‌های رابط نقش انتقال گرمای سیال به مبدل‌های حرارتی و بازگرداندن آن به مولد‌های حرارتی را بازی می‌کنند.
 
قلب یک سیستم حرارت مرکزی دیگ یا بویلر است که تاثیر مهمی در طرز کار موتورخانه دارد. تمامی گرمایش یک ساختمان از این واحد گرفته می‌شود. بویلر به کمک دستگاهی به اسم مشعل آب داخلش را گرم می‌کند. آتش از طریق مشعل در داخل بویلر ایجاد شده و آب پس از عبور از فضای گرم داخل بویلر به دمای مورد نظر رسیده و پس از گردش داخل بویلر به سمت مصرف‌کننده‌ها (مبدل‌های حرارتی) حرکت می‌کند. پس از آن که حرارت از طریق مبدل‌های حرارتی به فضای ساختمان وارد می‌شود، مجددا آبی که دمای خود را از دست داده و حرارت خود را به محیط منتقل کرده است مجددا به دیگ باز‌می‌گردد تا مجددا گرم شود. این فرآیند گردش آب در داخل دیگ و مبدل‌های حرارتی به صورت دائم انجام شده و تا زمانی که نیاز به آب گرم مصرفی و گرمایش ساختمان داشته باشیم سیستم به همین صورت کار می‌کند و شما می‌توانید به کمک قطعه‌ای به نام ترموستات دمای آب یا اتاق را تنظیم نمایید.
دیگ‌ها از لحاظ جنس به دو دسته تقسیم می‌شوند: دیگ‌های چدنی؛ و دیگ‌های فولادی.
 
دیگ‌های چدنی
این دسته از دیگ‌ها به صورت پره‌پره هستند ‌چیزی شبیه به رادیاتور. همان‌طور که از نام آنها پیداست از جنس چدن می‌باشند. ویژگی پره‌پره بودن آنها باعث می‌شود که حمل آنها بسیار ساده‌تر باشد چرا که این دیگ‌ها بسیار سنگین هستند. حمل دیگ‌های فولادی بسیار دشوار است اما، دیگ‌های چدنی به علت قطعه‌قطعه شدن راحت‌تر حمل می‌شوند.
پس از وارد کردن دیگ‌های چدنی به داخل ساختمان نیاز است که توسط استاد کار ماهر اتصالات مخصوص این پره‌ها به یکدیگر متصل شده و در مکان تعبیه شده نصب گردند. دیگ‌های چدنی توانایی تحمل فشار بالا را ندارند و از لحاظ قیمت نسبت به دیگ‌های فولادی گران‌تر هستند.
 
دیگ‌های فولادی
دیگ فولادی نوع دیگری از مولد‌های گرمایی است این نوع دیگ به صورت یکپارچه تولید می‌شوند و به همین دلیل توانایی تحمل فشار‌های بالا را دارد. به صورت کلی در ساختمان‌های بزرگی که امکان جابجایی تجهیزات سنگین را دارند از بویلر‌های فولادی استفاده می‌کنند چرا که از لحاظ قیمت و فشار کاری نسبت به دیگ‌های چدنی برتری دارند. از لحاظ ساختار بویلر‌های فولادی به دو دسته بویلر فولادی فایرتیوب و بویلر فولادی واترتیوب تقسیم می‌شوند.
 
مشعل‌ها
بخش دیگر مولد حرارتی مشعل‌ها هستند. در واقع مشعل‌ها خود مولد حرارتی اصلی سیستم هستند. این تجهیزات با ایجاد شعله و دمیدن آن در داخل دیگ‌ها، آب داخل دیگ را به دمای مورد نظر می‌رساند. مشعل‌ها روی دیگ نصب شده و مکمل بویلر‌ها هستند. مشعل‌ها متناسب با طرز کار موتورخانه‌، عمل می‌کنند.
مشعل‌ها از نظر عملکردی دارای بخش‌های زیر می‌باشند:
بخش هوا رسان
بخش سوخت‌رسانی
بخش ایجاد جرقه
بخش کنترل سیستم
سه بخش اول هوارسانی و سوخت‌رسانی و جرقه، مثلث احتراق را تشکیل می‌دهد و بخش آخر جهت ایجاد کنترل این سه بخش و بالا بردن امنیت می‌باشد.
 
بخش سوخت رسان
از نظر سوخت‌رسانی مشعل‌ها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
مشعل‌های گازسوز
مشعل‌های گازوئیل‌سوز
مشعل‌های دوگانه‌سوز
در جایی که دسترسی به گاز شهری نداشته باشیم از مشعل گازوئیلی استفاده می‌کنیم. در حال حاضر رایج‌ترین نوع مشعل‌ها مشعل‌های گازسوز هستند. نوع دوگانه سوز هم توانایی کار کردن با سوخت گاز و گازوئیل را دارند.
 
بخش جرقه‌زن مشعل
این بخش جهت ایجاد جرقه در مشعل‌ها است که از یک ترانس جرقه‌زن و یک الکترود جرقه‌زن تشکیل شده است.
 
بخش کنترل سیستم مشعل:
این بخش به کمک دستگاهی به نام رله و همراه با تجهیزات کمکی دیگر مثل شیرهای برقی و ... عمل می‌کند. رله نقش مغز سیستم مشعل را دارد و تمامی پروسه عملکرد مشعل توسط این تجهیز برنامه‌ریزی شده است.
 
مبدل‌های حرارتی دسته اول
بخش اصلی دیگر موتورخانه که در طرز کار موتورخانه تاثیر مهمی دارند مبدل های حرارتی هستند که وظیفه آن‌ها دریافت سیال با دمای بالا‌ و انتقال حرارت آن می‌باشد.
حرارت تولید شده در تمامی موتورخانه‌های رایج دو کاربرد اصلی دارند:
گرم کردن آب گرم مصرفی
گرم کردن محیط ساختمان
 
گرم کردن آب گرم مصرفی
تمامی ساختمان‌ها، نیازمند آب گرم برای مصارف دوش‌ها و شیرآلات بهداشتی ساختمان هستند. گرمایش این آب‌ها از طریق تجهیزی به نام آبگرمکن‌ها انجام می‌شود. البته این آبگرمکن‌ها با نوع دیواری یا زمینی که قبلا می‌شناخته‌اید تفاوت دارد.
آبی که در داخل دیگ‌ها و سیستم موتورخانه به گردش در می‌آید با آبی که از طریق دوش‌ها و شیرآلات ساختمان استفاده می‌کنیم متفاوت است. در واقع ما در داخل موتورخانه دو نوع آب داریم: نوع اول آب داخل خود سیستم موتورخانه (‌که سیاه رنگ و غیر قابل نوشیدن است) و نوع دوم آب شرب منازل و ساختمان است که شیر آلات بهداشتی خارج می‌شود. آب گرم دیگ وارد آب گرمکن شده و بدون برخورد مستقیم، گرمای آن به آب مصرفی منتقل می‌شود.
مبدل‌های حرارتی دسته دوم‌، از رادیاتور‌ها یا اصطلاحا شوفاژ جهت گرم کردن محیط ساختمان در زمستان‌ها استفاده می‌شود آب گرم تولید شده در دیگ وارد آن شده و به کمک پره‌های رادیاتور گرمای آب داخل رادیاتور به محیط منتقل می‌شود. آب گرم پس از اینکه دمای خود را از دست می‌دهد به موتورخانه برگشته تا مجددا گرم شود.
رادیاتور‌ها در انواع آلومینیومی، فولادی و دکوراتیو و… در بازار موجود است.
 
فن‌کویل‌ها
این مدل از مبدل های حرارتی همان طور که از اسم آن پیداست دارای دو جزء فن و کویل می‌باشد. آب گرم از داخل کویل‌های مسی موجود در آن گذشته و به کمک یک فن که بر روی کویل‌ها می‌وزد گرمای آن را به محیط منتقل می‌کنند. فن‌کویل‌ها به صورت زمینی و دیواری در بازار موجود است.
 
پمپ‌ها
در سیستم‌های موتورخانه، پمپ‌ها جهت به حرکت در آوردن سیال بین مولد‌ حرارتی و مبدل‌های حرارتی استفاده می‌شود.
 
منبع انبساط
منبع انبساط جز بسیار مهم و تاثیرگذار سیستم موتورخانه است. زمانی که آب داخل موتورخانه گرم شده، این گرمایش همراه با انبساط آب است. آب منبسط شده و حجم آن افزایش می‌یابد. اگر حجم آب افزایش یابد و راهی برای کنترل آن نباشد سیستم موتورخانه می‌ترکد. برای همین از طریق منبع انبساط، میزان افزایش و یا کاهش حجم آب را کنترل می‌کنند. منبع انبساط در موتورخانه به دو صورت است.
منبع انبساط باز
منبع انبساط بسته
 
منبع انبساط باز
این دسته از منابع انبساط معمولا بر روی پشت بام نصب می‌شوند و با محیط در ارتباط هستند و تحت فشار نمی‌باشند. دو لوله رفت و برگشت دیگ، یک لوله پر کن، یک لوله سر ریز و یک لوله تخلیه روی آن نصب می‌شود. البته این نوع منبع در مناطق سردی مانند کانادا کاربردی ندارد.
 
منبع انبساط بسته
این دسته از منابع انبساط در داخل موتورخانه نصب می‌شود. فشار کاری آن ها بالاتر است. داخل آن ها یک توپ لاستیکی است که فشار آب به وسیله این توپ کنترل می‌شود.
 
با اتمام این مقاله امیدوارم یک نمای کلی از موتور خانه برای شما روشن شده باشد قطعات زیاد دیگری در یک موتور خانه مدرن به کار می‌رود ولی به دلیل پیچیدگی به آنها نپرداختم بنابراین باز هم مانند قبل اگر نکته مبهم برای شما باقی مانده و یا سوالی دارید تعارف را کنار گذاشته بلافاصله با من تماس بگیرید.
ایام تعطیلات به کام و سال خوش و همراه با سلامتی را در پیش‌رو داشته باشید.