ایران استار روز گذشته گزارشی را درباره تلاش دولت جمهوری اسلامی برای گسترش بازار سرمایه در ایران منتشر شد و در آن متذکر شد آزادسازی سهام عدالت به دستور رهبر جمهوری اسلامی و اظهارات ترغیبی حسن روحانی درباره این سهام و بازار سرمایه در ایران حاکی از آن است که دولت قصد دارد که بخشی از کسری بودجه ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی خودش را از این بازار تامین کند. در این گزارش اشاره شد که دولت در سالیان قبل همین استفاده را از بازار ارز و طلا در ایران کرده و امسال باتوجه به ناشناخته بودن بازار سرمایه برای بسیاری از مردم امیدوار است که بتواند سرمایه آنها را در این بازار جذب کند و کسری بودجه خودش را برطرف سازد.
با توجه به اینکه سرمایه بسیاری از ایرانیان و هموطنان عزیز ساکن کانادا، آمریکا و سایر نقاط جهان در ایران است و آنها نگران از دست رفتن روز افزون ارزش سرمایه خود هستند، بر آن شدیم تا موضوع تحولات بازار سرمایه در ایران را با دستمایه قرار دادن عرضه روز شنبه صندوق قابل‌معامله در بورس موسوم به ETFادامه دهیم و به هموطنان در اتخاذ تصمیم‌های درست کمک کنیم.
 
ETF چیست و دولت ایران از آن چه می‌خواهد؟
مسئولان بورس ایران می گویند که پذیره‌نویسی نخستین صندوق قابل‌معامله در بورس موسوم به ETF دولتی از شنبه آغاز می‌شود. ارزش این صندوق بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان و سهام آن، ترکیبی از سه بانک و دو شرکت بیمه‌ای است. دولت مدعی است که این صندوق قابل معامله را در با ۲۰ درصد تخفیف به مردم واگذار خواهد کرد. این به آن معناست که قصد دولت برای جذب سرمایه مردم به بازار سرمایه جدی است. اما بیش از هر چیزی ببینیم ETF به زبان ساده چیست؟
ETF از سرواژه‌های عبارت انگلیسی آن یعنی Exchange Traded Fund گرفته شده و در زبان فارسی صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله معنی شده است.  این صندوق‌ها توسط متخصصان بازار سرمایه و با تشکیل سبد متنوعی از انواع سهام تشکیل می‌شود. دولت ایران مدعی شده این صندوق‌ها برای ورود غیر حرفه‌ای‌ها یا کسانی که حوصله ایستادن روبروی تابلوهای بورس برای خرید و فروش سهام را ندارد، روش خوبی برای ورود به بازار بورس است زیرا در نهایت مدیریت سرمایه خودشان را در بازار سهام را به یک گروه حرفه‌ای می‌سپارند. بنابراین تا این جای کار معلوم شده کسانی که سهام صندوق قابل‌معامله در بورس را خریداری می‌کنند در واقع مدیریت پول و سرمایه خودشان را به نوعی دست دولت می‌سپارند.
 
جنس صندوق قابل‌معامله
 فارغ از اینکه برخی کارشناسان به طوری جدی هشدار داده اند آنچه ایران در قالب ETF عرضه کرده در واقع تنها نام آن را یدک می کشد. بسیاری از کارشناسان می‌گویند که آنچه تحت عنوان  ETF معرفی شده و قرار است به بازار عرضه شود، ویژگی‌های اصلی این نوع صندوق‌ها را نداشته و عمدتا شبیه به یک شرکت سرمایه‌گذاری یا هلدینگ است که مدیران آن را افرادی غیر از مالکان این شرکت سرمایه‌گذاری تعیین می‌کنند.
 یک نکته بسیار مهم دیگر این است که صندوق قابل‌معامله انواع مختلفی دارد. در نوع صندوق با درآمد ثابت این صندوق‌ها ضامن اصل مبلغ سرمایه‌گذاری و سود افراد هستند. حداقل ۷۰ درصد دارایی یک صندوق با درآمد ثابت، از اوراق مشارکت بانکی یا اوراق خزانه که درآمد ثابتی دارند، تشکیل می‌شود و همان‌طور که از نام آن مشخص است، درآمد ثابتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.
صندوق سهام یکی دیگر از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. بخش عمده دارایی صندوق سهام یعنی ۷۰ درصد آن از سهام شرکت‌های بورسی تشکیل شده است پس نمی‌تواند درآمد ثابتی به سرمایه‌گذاران پیشنهاد دهد و بازدهی آن به بسته به شرایط بازار است.
بر اساس آنچه علیرضا صالح، رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته صندوق قابل معامله دولت از سهام بانک‌های صادرات، تجارت و ملت و همچنین شرکت‌های بیمه البرز و بیمه اتکایی امین  تشکیل شده است پس این صندوق از نظر ترکیب از نوع صندوق سهام خواهد بود و سرمایه گذاری قابل تضمین با درآمد ثابت نیست.
به عبارت ساده تر اگر مردم سهام این صندوق را از دولت بخرند سرمایه خود را بدون تضمین خاص و داشتن اختیار مدیریت یا درآمد ثابت در اختیار دولت قرار خواهند داد.
 
هدف دولت و چالش سهامداران
همانطور که اشاره شد هدف اصلی دولت از عرضه این سهام وبه طور کلی گسترش بازار سرمایه جبران کسری بودجه است. از طرف دیگر دولت با این نوع واگذاری واگذاری به طور عملی مالکیت و مدیریت هر سه بانک دو سازمان بیمه ای را در اختیار خواهد داشت. برخی از رسانه های ایران گزارش داده اند که دولت همچنان انتخاب اعضای هیات‌مدیره در شرکت‌های سرمایه‌پذیر را در اختیار خواهد داشت. به علاوه، تجربه نشان داده که در اکثر موارد، حضور دولت در هیات‌مدیره شرکت‌ها، حتی اگر محدود به یک عضو هیات‌مدیره باشد، عملا به معنای کنترل هیات‌مدیره است. بنابراین دولت در تلاش است در عین تجهیز منابع مالی، کنترل خود بر این شرکت‌ها را حفظ کند.
بر همین پایه یکی از تحلیل گران اقتصادی در ایران گفته است:«ریختن سهام یکسری شرکت درون چند کیسه، هم زدن کیسه‌ها و واگذار کردن چند گرم از وزن هر کیسه به جمعیتی کثیر هیچ ربطی به خصوصی‌سازی، آزادسازی یا به تعبیری مردمی کردن اقتصاد ندارد، به‌خصوص آنکه دولت همچنان این کیسه‌های گرم و نرم را از زیر سر خود جدا نمی‌کند»
بنابراین اگر سرمایه‌ای در ایران دارید که نگران حفظ ارزش آن هستید یا اقوام و آشنایانی دارید که قصد دارند سرمایه‌اشان را برای خرید سهام ETF دولت ایران هزینه کنند، ایران استار توصیه می‌کند که بیشتر فکر کنید و متوجه نقشه و اهداف دولت ایران از راه اندازی این صندوق باشید.