تصمیم خروج ترامپ از افغانستان و سپس تایید و اجرای آن توسط بایدن، به سقوط افغانستان منجر شد. آمریکا در ابتدا معتقد بود پس از خروج نیروهایش طالبان طی حدود ۶ تا ۱۲ ماه افغانستان را تصرف خواهد کرد و در ابتدای عملیات طالبان نیز این زمان را تا ۹۰ روز کاهش داد، اما در نهایتا طی ۱۲ روز این اتفاق افتاد بطوریکه آمریکا در آخرین ساعات و به کمک فرستادن ۳,۰۰۰ کماندو توانست دیپلمات‌هایش را از کابل با هلی‌کوپتر فراری دهد. قبل از آغاز عملیات، سخنگوی طالبان گفته بود نیروهایش می‌توانند طی ۱۴ روز کشور را بگیرند، این سخن با استهزاء مقامات افغان روبرو گشته بود.
بنا به آمار پنتاگون، طالبان موفق شد با حداکثر ۷۰,۰۰۰ نیروی شبه نظامی نیمه مسلح به اسلحه سبک مانند کلاشینکوف، طی ۱۲ روز ۳۰۷,۰۰۰ نفر از ارتش و پلیس و نیروهای بسیار مجهز و دوره دیده افغان که توسط نیروهای خارجی حمایت می‌شدند را شکست دهد. پیش از این عملیات، طالبان حدود ۲۸ درصد از خاک افغانستان، عمدتا در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور در غرب و جنوب را در اختیار داشت.
 
افغانستان سقوط کرد؛ چگونه و چرا طالبان اینگونه به قدرت رسید؟
پس از ۲۰ سال حضور نیروهای خارجی در افغانستان، ۱۵ سال آموزش بیش از ۳۰۰,۰۰۰ نیروی کاملا مسلح افغان و بیلیون‌ها دلار خرج، شکست در کمتر از دو هفته از طالبانی که توانست حتی مناطقی که در دوره اول حکومتش موفق به گرفتنشان نشده بود را اینبار تصرف کند، علامت سوال‌های زیادی را آفریده است. اینکه طالبان کیست و از کجا آمده و در این مدت چگونه بوده را در انتهای این مطلب بطور خلاصه برایتان آورده‌ایم.
- دروغ: "دانیل ال دیویس" که خود افسر نظامی آمریکایی ۴ بار خدمت کرده در افغانستان است، در مقاله مفصل دیروز خود در "گاردین" نوشته که چندین بار موضوع شکننده بودن وضعیت افغانستان را به سران ارتش آمریکا و نیز ناتو گزارش کرده است. او با اشاره به فروریختن عجیب و سریع نیروهای افغان مقابل طالبان نوشته: "حداقل در ۱۵ سال گذشته، رهبران غیرنظامی و متحدالشکل آمریکایی به طور علنی به مردم آمریکا می‌گفتند که جنگ در افغانستان برای امنیت ایالات متحده ضروری‌ست، جنگ و افغانستان در حال پیشرفت است و نیروهای امنیتی افغان عملکرد خوبی دارند و باید حمایت شوند. همه اینها از ابتدا دروغ بودند". وی می‌افزاید پاسخ به گزارش‌هایش این بوده که "این تنها یک نظر شخصی یک فرد است... واقعیت اینست: هیچ شکی نیست که نیروهای ارتش افغانستان که ما آنها را ساختیم بقدر کافی خوب هستند تا با هر حمله‌ای مقابله کنند". دیویس می‌گوید گزارش‌های آمده از وضعیت افغانستان بشدت غیر واقعی بود، همه چیز بند به حجم آتش نیروهای نظامی ناتو و آمریکا بود و او به شخصه آنرا در همه عملیات‌ها دیده و گزارش کرده بود.
- فساد نیروها: اما نظر صریح "رایان کروکر" سفیر آمریکا در افغانستان که در مقالاتی در خود افغانستان چاپ شده به نکات دیگری نیز اشاره می‌کند. او در مصاحبه‌ای که با "سگر" در سال ۲۰۱۶ داشت توضیح داد که نیروهای ویژه افغان فقط می‌توانند "برای پاکسازی یک منطقه به نیروهای آمریکایی کمک کنند و نیروهای پلیس حتی نمی‌توانند آن منطقه تصرف و پاک شده را نگاه دارند، نه به این دلیل که پلیس اسلحه یا نفرات ندارد بلکه به این دلیل که آنها نیرویی ناتوان و بی‌فایده هستند، زیرا فساد همه سطوح این نیرو را گرفته، از فرمانده تا پلیس جزء". کروکر افزوده بود: "دردناک‌ترین درسی که در طول خدمتم در دو منطقه جنگی عراق و افغانستان گرفتم، گسترش شدید فساد در همه سطوح بود". نیروهای آمریکایی قرار است تا آخر امسال از عراق هم خارج شوند. اشغال این دو کشور در ۲۰ سال اخیر جان حدود دو میلیون غیرنظامی از هر یک از این کشورها را گرفته و در مقابل جان ده هزار سرباز آمریکایی را نیز ستانده است.
- فساد مقامات: اما "رابل گرمر" و "جک دش" نیز در "فاریگن پالسی" طی مقاله‌ای نگاشته بودند که خطر فساد در افغانستان به بزرگی طالبان است. آنها با اشاره به حجم میلیون‌ها دلاری که در افغانستان ناپدید می‌شود و بیلیون‌ها دلار پولی که به هدر می‌رود می‌گویند گزارش‌های زیادی از این دست در پنتاگون موجود است. این فساد فقط در نیروهای مسلح نبود بلکه در میان مقامات افغان نیز فساد بیداد می‌کرد. مردم بشدت فقیر افغانستان نیز با نشان دادن عده‌ای اندک که خانه‌های آنچنانی دارند و خودروهای لوکس ضدگلوله سوار می‌شوند و در پول غوطه می‌خورند، فریادشان از فساد بر عرش رفته بود. برخی از مقامات دولتی افغانستان مانند ژنرال عبدالرشید دوستم برای خود کاخ ساخته بودند. پس از فرار اشرف‌غنی، "بسم‌الله محمدی" درباره او و همراهانش در توئیتر گفت: "آنها دستان ما را از پشت بستند و وطن ما را فروختند، لعنت به این مرد ثروتمند و گروه گنگش". بارها و بارها سخن از قبیله‌گرایی و پشتون‌گرایی در دولت، حذف شیعه‌ها و اقوام‌های دیگر از رسیدن به درجات در افغانستان جاری بوده است. یکی از شعارهای اصلی طالبان برابری نژادی، مذهبی، قومی و در کل همه مردم بوده که گفته می‌شود در تسلیم شدن برخی مناطق موثر بوده، اگرچه طالبان در زمان پیشین قدرتش ثابت کرده از کشتار یا محدودیت یا به بند کشیدن زنان، اقوام و شیعه‌ها کوتاهی نکرده است.
- پاکستان: از سوی دیگر "شفیع عیار" که یکی از برجسته‌ترین متفکران و مبارزان سیاسی افغان است که سال‌هاست از کشور خارج شده و در آمریکا زندگی می‌کند، می‌گوید طالبان مستقیما نیروی پاکستان است و اشرف‌غنی و کرزای به مردم افغانستان خیانت کرده‌اند. او که در گذشته به زندان هم رفته معتقد است پشت طالبان پاکستان قرار دارد و این کشور با حمایت تمام و کمال از طالبان درصدد اعمال نفوذ خود تا شمال افغانستان بوده و اکنون توانسته جای آمریکا و شوروی را بگیرد. وی البته از پیشرفت‌های مدنی چند سال گذشته در افغانستان حمایت می‌کند اگرچه از منتقدان سرسخت اشرف‌غنی‌ست.
- آمریکا: پروفسور محمدجواد سلطانی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه ابن‌سینا کابل معتقد است طالبان چیزی جز آمریکا نیست و چنین توضیح می‌دهد که به گفته کلینتون، اوباما و ترامپ، جهاد اساسا یک پروژه آمریکایی عربی‌ست، دخالت آنها جنگی با مملکت ویران و ۲ میلیون کشته در افغانستان بجا گذاشته است. آمریکا برای پادزهر و تضعیف گروه‌های جهادی که خود آمریکا ایجادشان کرده بود از طالبان حمایت کرد و سالها نورچشمیش بود. طالب تا توانست کشتار و جفا کرد، وقتی سرانجام طالب به خود آمریکا رسید، آمریکا دید که نمی‌تواند مهارش کند لشکر کشید و گفت طالبان تروریست است در حالیکه بعد از آن نیز مرتبا با طالبان در دوحه روی یک میز شام می‌خورد. تمام قضیه آمریکاست، هیچ کشوری پول، سیاست، جاسوسی، اسلحه ندارد که به تروریست‌ها بدهد بجز اقتصاد سرمایه‌داری آمریکا، محال است جایی خرج کند که در مقابلش سود بیشتری بدست نیاورد. داعش و طالبان موشک‌های آمریکایی و پول خود را از کدام کارخانه و بانک مرکزی خودشان می‌توانسته‌اند بیاورند؟ آمریکا توانسته ۵ یا ۶ کشور خاورمیانه را با اینها به آتش کشیده و صفر کند و به ۱۴۰۰ سال پیش بازگرداند. آمریکا در زندانش با شکنجه و تحقیر و سپس دادن قرآن، سرباز طالب پرورش می‌دهد؛ و از نادانی، انحطاط و عقب‌ماندگی جامعه اسلامی برای تامین منافع اقتصادی و سیاسی خود استفاده می‌کند.
 
طالبان، افغانستان و آمریکا از آغاز تاکنون
- از تشکیل تا امارت: به گفته هیلاری کلینتون در کمیته مجلس آمریکا، گروه‌های مجاهدین برای بیرون راندن شوروی از افغانستان، توسط آمریکا تاسیس و پشتیبانی شدند و از میان آنها طالبان نیز بوجود آمد. بعدها عربستان سعودی، امارات و پاکستان نیز به جمع حامیان آن افزوده شدند بطوریکه پس از به قدرت رسیدن طالبان فقط این سه کشور آنرا به رسمیت شناختند. این نیرو که برخاسته از طلاب تندرو پشتون با قوانین شریعت اسلامی سنی‌ست توانسته بود بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بیش از ۷۵ درصد خاک افغانستان را تصرف کرده و "امارت اسلامی افغانستان" را تاسیس کند. مهمترین نیروی مقابل طالبان احمد شاه مسعود بود که پس از سال‌ها مقاومت در پنجشیر در شمال کابل توسط القاعده در سال ۲۰۰۱ ترور شد. در طی این سال‌ها پس از کشتن دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف، نزدیک بود جنگی میان ایران و طالبان درگیرد. کانادا نیز در ابتدا جزو کشورهایی بود که به افغانستان نیرو فرستاده بود که نیروهایش را در سال ۲۰۱۴ از افغانستان بیرون کشید.
- حمله آمریکا و متحدین: پس از حمله القاعده به نیویورک؛ نیروهای آمریکا به دستور جرج بوش با برخی از متحدینش برای دستگیری اسامه بن لادن که گفته می‌شد در افغانستان است و طالبان تسلیمش نمی‌کند، به این کشور حمله کردند. طالبان گفته بود اسامه بن لادن در افغانستان نیست. در طی این حمله که همکاری ایران و روسیه را نیز به همراه داشت، طالبان در دسامبر ۲۰۰۱ سقوط کرد. حامد کرزای در اجلاس بُن آلمان و تصویب شورای امنیت سازمان ملل دولت گذار را در ۶۸ درصد خاک افغانستان تشکیل داد و آمریکا عملیات جنگی را در سال ۲۰۰۳ پایان یافته نامید. در سال ۲۰۰۴ قانون اساسی جدید افغانستان رونمایی شد و کرزای نیز طی انتخاباتی رئیس جمهور شد.
- رشد مجدد: از سال ۲۰۰۶ تعدادی از کشورهای جهان شروع به خارج شدن از افغانستان کردند و در سال ۲۰۰۹ کرزای دوباره به ریاست جمهوری انتخاب شد و در سال ۲۰۱۱ اسامه بن لادن در پاکستان توسط نیروهای آمریکا و با دستور اوباما کشته شد و اوباما زمانبندی خروج نیروها تا سال ۲۰۱۴ را اعلان کرد. با کشته شدن ملا عمر رهبر طالبان در ۲۰۱۳ اوباما رسما اعلان کرد که آمریکا تا آخر سال ۲۰۱۶ از افغانستان خارج می‌شود و در این سال در رقابتی نزدیک اشرف‌غنی، عبدالله عبدالله را شکست داد و رئیس جمهور جدید افغانستان شد. مذاکرات آمریکا و طالبان از این سال بصورت جدی و مرتب در دوحه پایتخت قطر آغاز شد و تا امسال همچنان ادامه یافت. "ملا عبدل الغنی برادر" رهبر اجرایی کنونی طالبان با فشار شدید آمریکا از زندان پاکستان در سال ۲۰۱۸ آزاد شد و به افغانستان رفت.
- تصرف مجدد افغانستان: با درگیری‌های جسته گریخته میان آمریکا و نیروهای افغانستان با طالبان که اکنون بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط پاکستان، روسیه، عربستان، ایران، آمریکا و امارات حمایت می‌شدند، خروج آمریکا به تعویق افتاد تا اینکه در سال ۲۰۱۷ ترامپ اعلان کرد آمریکا از افغانستان خارج می‌شود. با بالا گرفتن مجدد درگیری‌ها، در سال ۲۰۲۰ قرارداد صلح طالبان و آمریکا امضاء شد که طبق آن هزاران زندانی طالبان آزاد شدند، مذاکرات طالبان با دولت افغانستان آغاز گردید، آمریکا متعهد شد تا نیروهایش را طی ۱۴ ماه خارج کند و طالبان هیچ حمله‌ای به نیروهای آمریکایی نکند. بایدن با انتخاب شدن به ریاست جمهوری گفت که خروج این کشور از افغانستان را ۱۱ سپتامبر تکمیل خواهد کرد اما پس از خروج نیروهای آمریکا از پایگاه هوایی بگرام در ۲ آگوست ۲۰۲۱، و زودتر از زمان موعد، ورق برگشت. پس از این خروج که همراه آن نیروهای بسیاری از کشورهای متحد آمریکا و ناتو نیز خارج شدند، طالبان حملاتش را آغاز کرد و طی ۱۰ روز شهرها یکی پس از دیگر یا سقوط می‌کردند یا تسلیم می‌شدند تا اینکه در صبح ۱۵ روز آگوست ‌۲۰۲۱ طالبان با تصرف کل افغانستان، وارد کابل شد. بنظر می‌رسد اکنون طالبان برای دومین بار امارت اسلامی افغانستان را در این کشور برپا کنند.
افغانستان کشوری با منابع غنی نزدیک سطح زمین با نیروی کار بسیار ارزان است که در عین حال بزرگترین تولید کننده مواد مخدر در جهان نیز می‌باشد.