مداخله تحلیل رفتار کاربردی ثابت شده است که برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم بسیارتاثیرگذار است، مهارت‌هایشان را افزایش می دهد و رفتار مشکل‌ساز را کاهش می‌دهد. راه‌های استفاده از این مداخله متفاوت است ولی روش فشرده‌‌ ۱:۱ که غالبا استفاده می‌شود به عنوان گزینه اولیه- اگر نگوییم تنها گزینه ممکن- در نظر گرفته می‌شود.
این مقاله، توضیح می‌دهد که چگونه این مداخله می‌تواند در کارهای روزمره یک خانواده برای تقویت کیفیت زندگی کودک و کل خانواده استفاده شود.

مسایل مربوط به انجام این مداخله

درمان فشرده تحلیل رفتار کاربردی مزایایی در راستای تغییر سریع رفتار تحت موقعیت‌های کنترل شده دارد. اگرچه، می‌تواند برای بعضی کودکان و خانواده‌ها ایراد محسوب شود. اول اینکه، مهارت‌های ایجاد شده می‌تواند گاهی از سر عادت باشد یا در موقعیت درست، جا نشود. برای مثال، کودک ممکن است کلمه‌ی خاصی یا استراتژی حل مشکل خاصی را یاد بگیرد که‌ کودکان دیگر اصولا انجام نمی‌دهد، که او را از هم سن و سال‌هایش جدا می‌کند. دوم اینکه برخی کودکان از شرکت در موقعیت‌های آموزش تکراری خودداری می‌کنند که باعث می‌شود رفتار مشکل‌زای آنها افزایش بیابد. سوم اینکه، نتیجه درمان یک به یک (۱:۱) ممکن است در بین زمان‌های متفاوت، افراد متفاوت یا موقعیت‌های متفاوت تعمیم داده نشود. کودک ممکن است فقط در مقابل درمانگر، درست و مناسب رفتار کند. در آخر، وقتی روند درمان نامناسب چیده شود می‌تواند روتین خانواده را تحت تاثیر قرار دهد. والدین ممکن است مجبور باشند به خاطر برنامه‌ای که متخصص داده است برنامه روزمره خانواده را تغییر دهند. به دلایل گفته شده، این مداخله می‌تواند به جای اینکه باعث شود خانواده بهتر زندگی کنند، به آنها استرس بیشتری بدهد.
مهم است که والدین بدانند استراتژی‌های تحلیل رفتار کاربردی می‌تواند در روتین‌های معمول خانواده جا داده شود. این مداخله می‌تواند روابط و فعالیت‌های روزمره خانواده و در نتیجه کیفیت زندگی‌ را ارتقا بخشد.

روند مداخله با اساس روتین زندگی
قسمت بعدی، این مقاله با استفاده از مثال در بازی خواهر و برادری توضیح می‌دهد که چگونه این مداخله می‌تواند در روند روزمره زندگی یک خانواده استفاده شود. روند این جریان شامل تعیین اهداف، ارزیابی الگوهای رفتاری، طراحی استراتژی،‌استفاده‌ از برنامه و بررسی نتایج است.

- تعیین اهداف
جریان این رویکرد با تعیین هدف برای کودک و خانواده با در نظر گرفتن کیفیت زندگی کودک که باید ارتقا یابد و تمرکز روی زندگی روزمره خانواده که می‌خواهند بعضی حوزه‌ها بهتر شود، شروع می‌شود. خانواده ممکن است موضوعاتی از قبیل آماده شدن برای روز، بهداشت شخصی، وعده‌های غذایی، بازی با خواهر و برادر و هم‌سن و سالان، یا شرکت در فعالیت خاص را انتخاب کنند. اهداف جزئی و خاص این رویکردکه شامل ایجاد مهارت‌ها و کاهش برخی رفتارهاست، براساس روتین‌ها و اهداف مورد نظر انتخاب می‌شوند.
مثال:
ساوانا بیشتر از هر چیزی می‌خواهد تریس و امیلی باهم بازی کنند تا او بتواند کمی برای خودش وقت داشته باشد و بچه‌ها بتوانند از حضور همدیگر لذت ببرند و از هم چیز یاد بگیرند. متاسفانه اغلب زمان بازی به خاطر قشقرق‌های تریس کوتاه و قطع می‌شود. هدف ساوانا بازی بچه‌هاست که بتوانند اسباب‌بازی‌ها را با هم نوبتی استفاده کنند و در بازی برای حدود ۴۵ دقیقه نوبت را رعایت کنند، بدون جیغ زدن تریس، پرت کردن اشیا یا کتک زدن خواهرش.

- ارزیابی الگوهای رفتاری
وقتی اهداف تعیین شد، ارزیابی صورت می‌گیرد تا معلوم شود کدام اتفاقات و الگوها در روتین روزمره در رفتار کودک تاثیر می‌گذارد.‌ جزئی‌تر بگویم، می‌خواهیم بدانیم دقیقا قبل از اینکه کودک رفتاری را انجام دهد چه اتفاقی افتاده است (‌مثلا چه کسی حضور داشته، چه زمانی و کجا این اتفاق افتاده، چه انتظاری از او می‌رود، چه اتفاقی افتاده است)، در هر دو زمانی که کودک رفتار درست را انجام داده و موفق بوده است و زمانی که رفتار چالش برانگیز را انجام داده است. همچنین می‌خواهیم بدانیم کودک در ازای رفتارش‌، چه چیزی به دست آورده یا‌ از چه چیزی دوری کرده است، توجه، یک شئ، فعالیت یا زنگ تفریح (فرار) از یک موقعیت سخت.‌ این اطلاعات در خلال مصاحبه از خانواده و مشاهده جمع‌آوری و خلاصه می‌شود تا برنامه دقیق‌تری تنظیم شود.
مثال:
‌با توجه دقیق به زمان بازی، متخصص رفتار بررسی تریس به ساوانا کمک کرد تا بفهمد چه شرایطی منجر به رفتار او می‌شود. آنها فهمیدند که وقتی قوانین بازی واضح است و او فضای شخصی بیشتری دارد، به خوبی با خواهرش بازی می‌کند.
او بیشترین دشواری را زمانی دارد که اسباب بازی جدیدی وجود دارد و وقتی خسته و گرسنه است. ساوانا اصولا هنگام بازی بچه ها از آنها دور می‌شود تا بازی کنند. وقتی تریس جیغ می‌زند یا بصورت فیزیکی کاری می‌کند، ساوانا با او حرف می‌زند و رفتارش را تذکر می‌دهد و اغلب از امیلی می‌خواهد به تریس اجازه دهد اسباب بازی جدید را داشته باشد تا اوضاع بهتر شود.

- طراحی استراتژی
با استفاده از الگوها از ارزیابی بالا، می‌توانیم استراتژی‌هایی ایجاد کنیم که الف) کاری که کودک به خاطرش رفتارش را بروز می‌دهد، رخ دهد ۲) با زندگی خانواده نیز سازگار باشد. استراتژی‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند و استراتژی‌های انتخاب شده به همان الگوها مربوطند.
استراتژی‌های کنشگرایانه که شامل جلوگیری از رخ دادن رفتار چالش‌برانگیز و تقویت رفتار مثبت‌ با تغییر محیط یا تغییر انتظارات است. استراتژی‌های آموزشی که روی ساختن مهارت‌هایی تمرکز دارد که کودک می‌تواند جایگزین رفتار چالش برانگیز کند و باعث می‌شود کودک در انجام روتین‌ها موفق‌تر عمل کند. و استراتژی‌های مدیریتی که روی نتیجه تمرکز دارد، مخصوصا با فراهم کردن تقتویت و تشویق برای رفتار مثبت و قطع تشویق برای رفتار چالش برانگیز.
مثال:
براساس الگوها، استراتژی‌های زیر برای تریس و خانواده تنظیم شد.
استراتژی‌های کنش گرایانه:
- تنظیم فضای بازی به نحوی که جای بیشتری برای بازی باشد و جایی برای استراحت نیز در نظر گرفته شود
- ایجاد لیست قوانین بازی با استفاده از عکس‌ها برای توصیف بهتر
- معرفی بازی جدید و مرور مراحل آن
- ایجاد برنامه برای رعایت نوبت ( چه کسی چه اسباب بازی را داشته باشد، برای چه مدت)
- مهیا کردن خوراکی قبل از بازی و تنظیم زمان بازی وقتی تریس استراحت کافی داشته است

استراتژی‌های آموزشی:
- آموزش به تریس برای مطرح کردن درخواست‌هایش با عکس یا اشاره به آنها
- آموزش رعایت کردن نوبت به تریس با استفاده از تایمر
- آموزش به بچه‌ها برای صدا کردن والدین هنگام کلافگی‌ ( تریس می‌تواند بگوید "کمک")
- آموزش به امیلی برای  اینکه تریس را تشویق کند از کلمات استفاده کند

استراتژی‌های مدیریتی:
- شرکت در بازی وقتی بچه ها درست بازی می‌کنند و تشویق رفتار مثبت
- تعویض اسباب بازی و بازی بعد از ۱۰ دقیقه بازی درست برای جدید نگه داشتن شرایط و جلوگیری از کسل‌کننده بودن شرایط
- حذف اسباب بازی اگر بچه‌ها شروع به دعوا کردند
- محدود کردن مکالمه، پیگیری رفتار چالش برانگیز و اطمینان از بی‌خطر بودن موقعیت برای هر کدامشان

- استفاده از این برنامه
وقتی استراتژی‌های ایجاد شد، بسیار مهم است که معلوم شود چطور این برنامه اتفاق می‌افتد و چطور نگه داشته می‌شود. اگر متخصصان در جریان هستند باید تا حد امکان نقش راهنما را داشته باشند، به جای اینکه خودشان مداخله را انجام دهند تا خانواده بتواند خودش اوضاع را در دست بگیرد. اگر مهارت بچه ها بدون تمرین بیشتر ساخته نمی‌شود، ممکن است لازم باشد  قبل از اجرای مداخله اصلی، تمرین‌های بیشتری اتفاق بیافتد (‌برای مثال، تمرین دادن تریس برای استفاده از سر نخ‌های تصویری تا درخواست آنها). در واقع، تاکید روی آموزش است- تنظیم محیط، تقویت مهارت‌ها و تشویق کودکان برای افزایش موفقیت و استقلال.

مثال:
برای اجرای برنامه زمان بازی، متخصص رفتار تریس به ساوانا کمک کرد که اتاق بازی را دوباره بچیند. بازی‌ها را در طرف‌های پلاستیکی گذاشتند که همه‌ی اجزای آن کنار هم باشند‌ و جعبه‌ای درست کردند برای اسباب‌بازی‌هایی که باعث دعوا می‌شد. آنها تایمر خریدند‌ وبا استفاده از عکس بچه ها، قوانینی درست کردند. آنها با استفاده از عکس اسباب بازی مورد علاقه تریس، برای او کارت‌هایی درست کردند. آنها ۵ بازی که بچه ها هردو آن را دوست داشتند را انتخاب کردند و همه مراحل را با بچه ها بررسی کردند. این برنامه را مادر بزرگ بچه‌ها که هر روز مواظب آنها بود نیز بررسی کرد. متخصص رفتار بعضی استراتژی‌ها را به خانواده نشان داد ولی بعد خود را از موقیت دور کرد و تنها نقش حمایتی و راهنما را ایفا کرد.

- بررسی پیشرفت
بسیار مهم است که رفتار بچه‌ها را مشاهده کنیم که ببینیم آیا پیشرفتی داشته‌اند یا نه – اطمینان از اینکه مهارت‌ها افزایش یافته‌اند و مشکل کاهش یافته است، و همچنین اهداف کلی به سرانجام رسیده است یا نه. با اطلاعات عینی، خانواده آماده‌اند تا جنبه‌هایی از برنامه که به دردشان نمی‌خورد را تغییر دهند و موفقیت‌ها را جشن بگیرند. نظارت بر موقعیت توسط متخصص رفتار و سایر متخصصان کمی پیچیده است ( برای مثال ضبط هر رفتار هنگام وقوع) ولی نظارت پیشرفت یک برنامه می‌تواند زندگی یک خانواده را با استفاده از چیزی مثل مقیاس اندازه‌گیری، ساده کند.
مثال:
برای نظارت بر برنامه و نتیجه، ساوانا تصمیم گرفت هر روز مدت زمانی که کودکان می‌توانند بدون دعوا باهم بازی کنند را ضبط کند. او روی تقویم خانوادگی این مدت زمان را یادداشت می‌کرد. او همچنین با استفاده از صورتک‌های خوشحال (‌خوب)، خط صاف (متوسط) و ناراحت ( بد) به رفتار تریس نسبت به قوانین بازی‌ نمره می‌داد. او این اطلاعات را با متخصص رفتار و اعضای دیگر خانواده بصورت خانوادگی در میان می‌گذارد.
   l: 

در ابتدا تریس توانست برای ۵-۱۰ دقیقه با خواهرش بدون دعوا بازی کند. با استفاده از برنامه، این زمان تدریجا زیاد شد و با استفاده از انجام اکثر قوانین، تقریبا به یک ساعت رسید.
هدف نهایی هر برنامه تحلیل رفتار کاربردی نه تنها تقویت رفتار بلکه تقویت زندگی کودک و خانواده‌اش است. با تمرکز روی ارزش روتین‌های یک خانواده و طراحی استراتژی‌های درست که در محتوای زندگی آنها بگنجد، می‌توان به این هدف رسید.

نویسنده: میمی هینمن، دکتر و متخصص تحلیل رفتار کاربردی

این مقاله در مجله والدین اتیسم چاپ شده است.