ویلهلم لودویگ گایگر (Wilhelm Ludwig Geiger) متولد آلمان در شهر نورمبرگ در بیست و یکم ژوئیه سال 1856و متوفی در دوم سپتامبر سال 1945 در نورنبرگ ، در زمینه زبانهای هندی و ایرانی متخصص بود. وی در زمانی که در دانشگاه در رشته زبان‌شناسی تحصیل می‌کرد، با اشپیگل خاور‌شناس دیگر آلمانی دوستی پیدا کرد و در نتیجه با زبانهای اوستائی و سانسکریت آشنا شد و بعد از فارغ‌التحصیلی زمینه کار خاور‌شناسی خود را در زبان اوستائی متمرکز نمود و مهمترین اثر این خاور‌شناس به زبان آلمانی و به نام "تمدن ایرانیان خاوری در دوران باستان" است که در دوجلد در سال‌های 1886-1885 چاپ شده است (1). این خاور‌شناس از پیشگا‌مان مکتب جغرافیائی تحقیقات ایرانی است و دو اثر مهم درباره ایران دارد. یکی کتابی که در بالا ذکرش آمد ودیگری کتابی به نام "جغرافیای ایران" که هر دو کتاب در اوائل قرن بیستم میلادی منتشر شده‌اند.گایگر در تحقیق خود (جغرافیای ایران) بطور تطبیقی اسامی ممالک و شهرستان‌های ما‌د را با نواحی دوران هخامنشی بر اساس نوشته‌های کهن یونانی مقایسه کرده است و مطا‌لبی درباره ریشه تاریخی اسامی آن نواحی ارائه می‌دهد و در سایر آثار متعد‌د خود درباره زبان و متون اوستائی بحث و بررسی کرده است(2).
ویلهلم گایگر از طرفی از بنیان‌گذاران "مکتب زبان‌شناسی و فقه‌اللغة ایرانی" است و نام او همواره با تحقیقات ایران‌شناسی عجین شده است. تالیفات متعددی منتشر کرده است که از معروف‌ترین کتابهای او در زمینه زبان‌شناسی، یکی کتاب راهنما برای زبان آموزش اوستا همراه با توضیحاتی مربوط به دستور زبان و برگزیده‌هائی از متون اوستا با واژه‌نامه اوستا است که آنرا به استاد و همکار و دوستش فردریش اشپیگل تقدیم کرده است و نویسنده این سطور قبلا شرح حال و آثار فردریش اشپیگل را در همین سلسله مقالات نوشته‌ام. شاهکار علمی گایگر که به همراه سایر همکارانش برای جهان ایران‌شناسی باقی گذاشت کتاب اساس فقه‌اللغة ایرانی است که در سال‌های 1895 تا 1901 در دوجلد در شهر استراسبورگ چاپ گردیده و با وجودی که بیش از یک قرن است از تالیف آن می‌گذرد، اما هنوز به عنوان اصول دانش فقه‌اللغة ایرانی محسوب می‌شود (3) و مطالب مربوط به"زبانهای ایرانی" و "زبانهای ارامنی میانه" و بطورکلی تاریخ زبانهای ایرانی آن کتاب، علاوه بر دیگر مطالب مربوط به "تاریخ، فرهنگ وادبیات ایران" به زبان آلمانی از سوی محققان متعددی مورد تحقیق و آموزش قرار گرفته است.
ما به ویژه شاخه‌های زبانهای ایرانی و بسیاری از یافته‌ها ونوآوری‌ها را در علم ایران‌شناسی مد‌یون ویلهلم گایگر هستیم، به طوری که یکی از متخصصان زبان پشتو همین خاور‌شناس است که تحقیق قابل توجهی در این زبان به عالم خاور‌شناسی عرضه کرده است و از سوئی درباره گویش‌های مازندرانی و گیلکی و طا‌لشی وسمنا‌نی و تاتی از جهت تطبیقی و دستوری بررسی‌هائی کرده است و همچنین تحقیق مفصلی درباره آوا‌شنا‌سی، ترکیب لغات، ریشه‌شناسی کلمات، چگونگی حروف صد‌ادار و تقسیمات آن و دیگر مباحث دستوری درباره زبان یغنابی از مشتغات زبان سُغدی دارد و آن را در زمره زبانهای پامیری ایرانی می‌داند. این محقق زبان‌شناس آلمانی در کتاب "اساس فقه‌اللغة ایرانی" به نوعی گویش با شیوه تلفظ فارسی اشاره می‌کند که آنرا "فارسی- یهودی" می‌خواند و معتقد است که اقلیت یهودیان آسیای مرکزی و به ویژه بخارا، ناگزیر از پذیرفتن برخی اصطلاحات و یا واژه‌های فارسی بوده‌اند که به مرور ایام وارد زبان آنان شده و زبان یهودی را غنی‌تر کرده است. این نفوذ عبارات و لغات فارسی بحدی است که می‌توان آنرا گویشی مستقل از زبان عبری دانست به ویژه که در زبان نوشتاری آنان هم تاثیر گذار بوده است (4).
دویچه‌وله فارسی سایت دولت آلمان در تاریخ 2/9/2016 مقاله‌ای به قلم اسکندر آبادی درباره هفتا‌دمین سال د‌رگذشت ویلهلم لودویگ گایگر منتشر کرده که کوتاه شده آن چنین است: از زندگی خصوصی ویلهلم گایگر در هنگام کودکی آگاهی زیادی در دست نیست. وی در شهر نورنبرگ در جنوب آلمان‌زاده شد. پدرش کشیش بود و از قرار پدرش بود که او را به زبان‌ها وفرهنگ‌های باستانی علاقه‌مند نمود. در 20 سالگلی تِز دکترایش را در شهر ارلانگن (Erlangen) درباره یکی ازبخش‌های اوستا نوشت و در 26 سالگی کتاب ارزنده و ما‌ند‌گار‌ی درباره فرهنگ سرزمین‌های خاوری ایران باستان منتشر کرد. تا 35 سالگی آموزگار بود تا آنکه چندی بعد به استادی ایران‌شناسی در ارلانگن بر‌گزیده شد. گایگر 40 ساله بود که با همکاری چند نفر از ایران‌شناسان آلمانی مجموعه دوجلدی بزرگ به نام "مبانی زبان و ادبیات ایران Grundriss der iranische Philologie " را آغاز کرد و پس از هشت سال در دو مجلد بزرگ تدوین شد. بخش‌هائی از این مجموعه ارزنده که جغرافیا و تاریخ زبان وفرهنگ ایران از باستان تا زمان نگارنده را در بر می‌گیرد به زبان فارسی ترجمه شده است (5).
نگاهی به آثار گایگر در زمینه ایران‌شناسی:
2- زبان‌شناسی ایرانی.
3- یادگار زریران ترجمه به زبان آلمانی چاپ 1890.
یوهان کریستف بورگل (Johann Christoph , Burgel) در 16سپتامبر 1931در شهر گوتسبرگ (Gottesberg) آلمان به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی وارد دانشگاه شد و در 1960 م با ارائه پایان نامه‌ای با عنوان "مکاتبات درباری عضد‌الدوله و رابطه آن با دیگر منابع تاریخی آغاز عصر حکومت آل‌بویه" موفق به در یافت درجه دکتری گردید. در 1971.م. در سمت استادی مطالعات اسلامی در دانشگاه "برن" منصوب شد. "بورگل" به ایران، افغانستان، پاکستان، هند و کشورهای عربی و آفریقائی سفر کرده و به زبانهای فرانسه، ایتالیائی، عربی، فارسی و ترکی آشنا شد و از نخستین کسانی است که آثار نظامی را به طور کامل ترجمه کرده است (6).
روزنامه اعتماد چاپ تهران در گزارشی در صفحه 7 مورخ 6/6/1390 درباره یکی از آثار بورگل نوشته است که: ویلهلم‌کریستف بورگل استاد بازنشسته دانشگاه برن سویس اخیرا کتابی درباره حکیم نظامی گنجوی با عنوان "کلیدی بر گنجینه حکیم /A key to treasure of Hakim " انتشار داده که حاوی مقالاتی درباره افکار و آثار حکیم نظامی گَنجوی از چندین نفر از خاورشناسان متخصص در زمینه نظامی‌شناسی هستند. بورگل استاد بازنشسته دانشگاه برن و رئیس سابق مطالعات اسلامی دانشگاه برن است. او تا کنون سه منظومه از خمسه نظامی را به زبان آلمانی ترجمه کرده یکی "خسرو وشیرین" و دومی "اسکندرنامه" و سومی "هفت پیکر" و مقاله‌ای هم درباره "تصویر اسکندر در حماسه نظامی" دارد که اسماعیل سعادت آنرا به فارسی ترجمه کرده و اینک این کتاب گرانقدر درباره شاعر بزرگ ایرانی را انتشار داده است (7).آقای احسان عابدی گفتگوئی با یوهان کریساف بورگل انجام داده که متن آن را رادیو فردا در 25 فروردین 1392 منتشر کرده است و این گفتگو حاکی از آن است که بورگل شاگرد هلموت ریتر خاور‌شناس آلمانی متخصص در نظامی‌شناسی بوده و به ایران آمده و به شهر شیراز هم رفته و به ترکیه هم مسافرت کرده و از قونیه بازدید کرده به منظور تحقیق درباره مولوی که در همان‌جا تصمیم به مطالعه عمیق درباره مولوی گرفته و یک مجموعه از داستان‌های نویسندگان فارسی زبان را مرکب از 27 داستان از 13 نویسنده را ویراش کرده که 6 داستان از صادق هدایت و جمال‌زاده و دولت‌آبادی را خودش ترجمه کرده. وی به شعر جدید فارسی هم دلبسته بوده و درباره اشعار فروغ فرخ‌زاد مقاله‌ای نوشته و در مجله فرهنگ ایران زمین چاپ آلمان منتشر نموده است (8).
نگاهی به آثار بورگل:
2- ابن رُشد در رد نظریه جالینوس چاپ 1967.
3- درد دل ملا قربانعلی اثر محمد علی جمال‌زاده ترجمه به آلمانی و مقدمه. چاپ 1969.
4- ملاحظاتی درباره رابطه منطق ارسطوئی با شعر عربی- فارسی چاپ 1970.
5- جزم‌اندیشی و خود‌محوری در اندیشه علمی اسلام سد‌های میانه چاپ 1972.
6- اشعاری از دیوان حافظ 1972.
7- شناخت نماد‌های اوائی و جناس کارکردی در آثار رومی چاپ 1974.
8- سه پژوهش درباره حافظ چاپ 1975 این کتاب را کورش صفوی تحت عنوان "سه رساله درباره حافظ" به زبان فارسی ترجمه کرده و نشر مرکز در تهران در سال 1367 چاپ کرده است.
9- باز‌گشت از اروپا به عنوان درون مایه آثار جمال‌زاده چاپ 1977.
10- توصیف نظامی از خودش در قصیده شاه شاهان.چاپ 1976.
11- داستان‌نویسان نوگرای جهان، ایران (ترجمه با همکاری ) چاپ 1978.
12- خسرو وشیرین نظامی (ترجمه) چاپ 1980.
13- جدل بین افلاطون و ارسطو در اسکند‌نامه اثر نظامی شاعر پارسی گوی چاپ 1986.
14- پر سیمرغ، هنر جادوگری مُجاز در اسلام سده‌های میانه .چاپ 1988.
15- دوقلوهای شرقی، اندیشه‌هائی درباره گوته و حافظ پاپ 1989.
16- کلیدی بر گنجینه حکیم چاپ، درباره آثار نظامی.
17- ترجمه آلمانی اسکندرنامه نظامی.
18- ترجمه هفت‌پیکر نظامی به زبان آلمانی.
19- مقاله "تصویر اسکندر در حماسه نظامی" که توسط اسماعیل سعادت به فارسی ترجمه شده است.
20- نور وسماع، اشعاری از دیوان جلال‌الدین رومی چاپ 1972.
21- شصت وسه غزل از حافظ (مقدمه) چاپ 1988.
22- راه خدا، سه رساله عارفانه از خواجه عبدالله انصاری، ترجمه لوژیه دو بور‌گری (بررسی) چاپ 1993.
23- میراث مولوی( شعر وعرفان در اسلام) ترجمه دکتر مریم مشرف چاپ 1387 از انتشارات سخن.
24- مقاله علم نفس و علم نجوم در سیر‌العباد چاپ شده تحت عنوان تحقیقات ایرانی چاپ شده در مجله آینده سال 5 شماره‌های 1-2-3 سال 1358.25- ترجمه اسکندرنامه نظامی.
26- مقاله درباره اشعار فروغ فرخ‌زاد چاپ مجله ایران زمین چاپ آلمان. و بسیاری کتب و مقالات درباره ادبیات عرب و تصوف اسلامی و بررسی آثار دکتر محمد اقبال لاهوری شاعر پاکستانی که نیازی به ذکر آنها نمی‌بینم.
منابع وماخذ:
1- ویکی‌پدیا فارسی: مقاله ویلهلم لودویگ گایگر.
2- دکتر مریم میراحمدی: تاریخ تحولات ایران‌شناسی در دوران باستان ص45/80/206 چاپ تهران 1390 از انتشارات طهوری.
3- همان نویسنده: تاریخ تحولات ایران‌شناسی در دوران اسلامی ص66 چاپ تهران 1395 از انتشارات طهوری.
4- همان ماخذ صص 348-349
5- دویچه وله فارسی اسکندر آبادی مقاله درباره ویلهلم لودویک گایگر مورخ 2/9/2016.
6-محمد رستمی: ایران‌شناسان وادبیات فارسی ص 453/454/ چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
7-گروه موالفان ومترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد دوم چاپ تهران 1382 چاپ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8- روزنامه اعتماد چاپ تهران شماره 2247 ص7 در بخش ادبیات.
9- رادیو فردا سایت اینتر‌نتی گفتگوی احسان عابدی با یوهان کریستف بورگل تحت عنوان ترجمه اشعار نظامی چالش بر‌انگیز بود تاریخ 25فروردین 1392.
 |
