جیمز اتکینسن (James Atkinson)
این خاورشناس از اهالی انگلستان در 9 مارس 1780 میلادی در شهر دورهام (Durham) انگستان متولد گردید. در شهرهای لندن و ادینبورگ (Edinburgh) به تحصیل در رشته پزشکی پرداخت و پس از پایان تحصیلات به عنوان پزشک ویژه به هندوستان رفت. این سفر موجب شد که او با هند و مشرق زمین آشنا شود. هنگامی که در بنگال به عنوان جراح مشغول کار بود به فرا گرفتن زبان و ادبیات فارسی پرداخت و به آثار سخن‌سرایان پارسی‌گو از جمله فردوسی علاقه‌مند شد. در سال 1805م. به عضویت هیات پزشکی بنگال در‌آمد و در 1818م. استادیار زبان فارسی فورت ویلیام کالج (ّFort William College شد. اتکینسن از سال 1838تا 1841 میلادی با سمت سرپرست تیم جراحی همراه ارتش هند به کابل رفت. شهرت او بیشتر مدیون ترجمه گزیده‌ای از شاهنامه فردوسی است که به نظم و نثر درآورده است. در‌گذشت او در روز 7 اوت 1852 میلادی است (1). قابل ذکر است که در آن زمان زبان رسمی وحکومتی هند فارسی بوده است.
ذکرآثاری از کارهای ایران‌شناسی اتکینسن:
1- سهراب ترجمه آزاد به انگلیسی از متن فارسی شاهنامه فردوسی (Firdousee Soohrab A poem) چاپ کلکته 1814.
2- حاتم طائی (نظارت بر تصحیح و تجدید نظر)Hatim Ta,ee, a romance in the Persian Language ) چاپ کلکته 1818.
6- ادبیات فارسی (ویرایش، با همکاری)Persian Litrature چاپ 1900 در لندن.
7- اوستا، پهلوی و مطالعات ایران باستان به مناسبت بزرگداشت مرحوم شمس‌العلماء دستور پشوتن جی بهرام جی سنجانا.
داود پوتا: عمر داود پوتا (Omar Daudputa)
1896-1958- این خاورشناس ایران‌شناس در زمان تولد هندوستانی بود ولی در هنگام در‌گذشت هندوستان تجزیه شده و به دو کشور هندوستان و پاکستان تقسیم گردیده بود. وی در 25 مارس 1896 میلادی در روستای (تلتی) از ایالت سند پاکستان فعلی به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی وارد دانشگاه شد و در سال 1921 لیسانس زبان و ادبیات فارسی و درسال 1923 میلادی فوق لیسانس عربی را از دانشکده "دی جی سند" دریافت کرد و سال بعد به انگلستان عزیمت کرد و به ادامه تحصیل در "امنیوئل کالج کمبریج" پرداخت و در سال 1927 با ارائه پایان‌نامه‌ای با عنوان "تاثیرشعر عربی در ارتقاء شعر فارسی" به اخذ درجه دکترای ادبیات از دانشگاه کمبریج نائل آمد و همان سال به هند برگشت و رئیس "سند مدرسه" در کراچی و در سال 1929 میلادی استاد عربی در دانشکده "اسماعیل یوسف جگیشوری" بمبئی شد. ده سال بعد در سال 1939 رئیس آموزش و پرورش سند و در 1947 ملقب به "شمس‌العلماء" گردید. در 1951 عضو کمیسیون دولتی سند و در سال 1955م. عضو کمیسیون استخدامی دولتی پاکستان گردید (در سال 1947 هندوستان به دو دولت مستقل هند و پاکستان تجزیه گردیده بود). داود پوتا به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی آشنائی داشته است. این دانشمند در سال 1953م. در سمت عضو هیات فرهنگی پاکستان به ایران سفر کرد و همچنین به قاهره، دمشق، بیروت، بیت المقدس و بغداد نیز سفر کرده است. وی در سال 1958 م. در‌گذشت (3).
طبق نوشته ویکی‌پدیا لقب شمس‌العلماء را حکومت انگلیسی هندوستان به دکتر عمر داود پوتا اعطآ کرد وی درخانواده بیچیزی متولد شده بود و در سال 1917 در امتحان ورودی مدرسه اسلام سندی در شهر کراچی شاگر‌د اول شد و در سال 1921 درجه BA (لیسانس) را از دانشگاه دی‌جی کراچی دریافت نمود و همچنین در زبان هندی با رتبه اول قبول شد و در سال 1923 فوق لیسانس خود را در دانشگاه بمبئی با رتبه اول تمام کرد و در نتیجه دولت هند به او بورس تحصیلات عالیه در انگلستان اهدا نمود که این دوره را با ارائه رساله در تاثیر شعر عربی در ارتقاء زبان فارسی به پایان برد و درجه دکتری گرفت و پس از برگشت به هند به سمت‌های مهمی بر‌گزیده شد و در سال 1941 بود که حکومت لقب شمس‌العلماء را به ایشان اعطا کرد و سرانجام در روز 22 نوامبر 1958 در شهر کراچی در‌گذشت و در محوطه آر‌امگاه شاه عبداللطیف بوتا مدفون گردید. (4).
کارهای داود‌پوتا در زمینه ایران‌شناسی:
1- طیبات سعدی ترجمه به انگلیسی چاپ 1923 میلادی.
2- سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک (تصحیح) چاپ 1934.
3- روائح بوستان (ترجمه به انگلیسی) چاپ 1934.
4- عیار دانش اثر ابوالفضل علامی (تصحیح) چاپ 1934.
5- انتخاب نظم و نثر فارسی چاپ 1936.
6- تاثیر شعر عربی در ارتقاء شعر فارسی (پایان‌نامه دکتری به زبان انگلیسی ) چاپ 1936.
7- روشنائی‌نامه ناصر خسرو (تصحیح) چاپ 1938.
8- سفر‌نامه ناصر‌خسرو (تصحیح) چاپ 1938.
9- قطعات ابن یمین (ترجمه به زبان انگلیسی چاپ 1938.
10- چچ‌نامه (به زبان فارسی)چاپ 1939.
11- حمزه اصفهانی (ترجمه بخش اول به زبان انگلیسی) چاپ 1940.
12- آغاز فارسی (چهار جلد) چاپ 1950.
منابع وماخذ:
1- محمد‌علی رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی ص183 چاپ تهران 1390 و گروه مؤلفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد اول صص168-169 چاپ تهران 1376 هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- احمد کریمی حکاک مقاله "اتکینسن" ایرانیکا (IRANICA ( سایت رسمی ایرانیکا.
3- محمد علی رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی، صص520-521 چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
4- ویکی‌پدیای انگلیسی مقاله "داود پوتا".
 |
