شرق‌شناسی- 106
راستارگویووا ورا سرگیونا خانم خاورشناس روسی (1912-2005) کار‌شناس و متخصص در زبان‌شناسی زبان‌های تاجیکی و فارسی از اهالی جمهوری روسیه و متولد 5 ژوئن 1912 در استان تامبوف بود.
وی پس از گذرانیدن دوره تحصیلات مقدماتی در سال 1933- وارد دانشکده زبان‌شناسی دانشگاه دولتی لنین‌گراد گردید و در سال 1944 با تهیه رساله‌ای با عنوان "گویش ورزابی زبان تاجیکی" نامزد (دکتری) در علوم زبان‌شناسی گردید و در 1964 درجه دکتری را دریافت نمود. فعالیت‌های علمی او قبل از اخذ دکتری به این شرح آمده:
در سال‌های 1938و1939 کارمند انستیتوی زبان و تفکر آکادمی علوم اتحاد شوروی و 1942تا 1944 مدرس دانشکده دولتی تاجیکستان. از 1945رئیس گروه زبان‌شناسی ایرانی در دانشکده زبان‌شناسی و انیستیتوی زبان‌های شرقی دانشگاه دولتی مسکو و از 1958 رئیس بخش زبان‌های ایرانی انستیتوی زبان‌شناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی بود.
درسال 1960 در بیست وپنجمین کنگره شرق‌شناسان در مسکو و 1964 در هفدهمین کنگره بین‌المللی مردم‌شناسی و علوم بین‌المللی و قوم‌شناسی در مسکو شرکت داشت. وفاتش را در سوم فوریه 2005 نوشته‌اند.(1).
بنا به نوشته‌های خانم مرضیه صناعتی "ورا سرگیونا راستارگویوا" ایران‌شناس برجسته روسی پایه‌گذار و سازمان‌دهنده بخش زبان‌های ایرانی در انستیتوی زبان‌شناسی فرهنگستان علوم روسیه (شوروی سابق) سی سال پیاپی با حفظ این سمت پژوهش‌های ارزنده و متفاوتی انجام داد. وی در طول چندین دهه از عمر 93 ساله خود علاوه پژوهش‌های تطبیقی متفاوت در زمینه زبان روسی، مطالعه بخش‌ها‌ئی از تاجیکی، دستور زبان پهلوی را نوشته و روی زبان مازندرانی وگویش‌های آن، بلوچی، سنگسری، شهمیرزادی ولاتری و گویش‌های زبان گیلکی هم تحقیق کرده است.(2).
نگاهی به آثار ایران‌شناسی راستارگویووا:
1- پیرامون ویژگی گویش زبان تاجیکی "ورزابی" چاپ تاجیکستان 1948.
2- شرح کوتاه دستور زبان فارسی، چاپ مسکو 1953.
3- فرهنگ فارسی- روسی (ضمیمه شرح دستوری) چاپ مسکو 1953.
4- طبقه‌بندی گویش‌های تاجیکی چاپ مسکو 1960.
5- شرحی پیرامون تاریخ بررسی زبان‌های ایرانی چاپ مسکو 1962.
6- دو زبان اقوام ایرانی اتحاد شوروی چاپ مسکو 1964.
7- زبان‌های ایرانی (مقدمه) چاپ مسکو 1966.
8- زبان فارسی میانه چاپ مسکو 1967.
9- دستور زبان فارسی میانه، ترجمه دکتر ولی‌الله شادمان چاپ تهران 1968/1347.
10- زبان گیلکی (پیشگفتار) چاپ دانشگاه اوپسالا2012.
حسام‌الدین راشدی (1911-1982) از اهالی پاکستان و متخصص در زبان و ادب فارسی و تذکره‌نویسی بود.
وی در روز 20 سپتامبر 1911 در بخش لارکانا، ایالت سند پاکستان به دنیا آمد. زبان‌های اردو، فارسی، عربی و انگلیسی را در محیط خانوادگی خود فراگرفت. پس از تکمیل تحصیلات خود به روز‌نامه‌نگاری پرداخت و مدیر روزنامه "سِند زمیندار" شهر سکر گردید. از سال 1930تا 1960مدیر چند روزنامه و نشریه ادبی پاکستان از جمله المیفار، ستاره سند، الوحید، قربانی و مهران چاپ کراچی بود. در سال 1960تا 1969معاونت انجمن روابط فرهنگی ایران و پاکستان در شهر کراچی را به عهده داشت. در ضمن در سال 1962در جشن هزاره شهر بغداد و 1964 در کنفرانس زبان‌شناسان آفریقا و آسیا در مسکو شرکت کرد. حسام‌الدین راشدی در سال 1969به ایران رفت و عضو هیات تحریریه فصلنامه ایران‌شناسی تهران گردید و از دولت ایران نشان سپاس دریافت کرد و هم دانشگاه تهران در سال 1973/1352خ درجه دکتری افتخاری به ایشان اهدا نمود. راشدی از بنیان‌گذاران انستیتوی تحقیقات آسیای میانه در شهر کراچی، انجمن ترقی اردو، اردو کالج، اتحادیه اردو، و عضو هیات فرهنگستان دانشگاه کراچی و عضو سندیکای دانشگاه حیدر‌آباد (پاکستان) بوده است. از طرفی وی در تاسیس تعداد زیادی از موسسات فرهنگی و بنگاه‌های علمی وتحقیقاتی پاکستان از جمله اقبال آکادمی، سندی ادبی بورد، موسسه مرکزی ترقی اردو، انجمن تحقیقاتی دانشگاه پنجاب پاکستان، موسسه سند اوجی دانشگاه سند، موزه ملی و دانشگاه حاجی عبدالله هارون در شهر کراچی خدمات شایانی انجام داده است. از دیگر خدماتش به زبان و فرهنگ شبه قاره، انتشار فصلنامه فارسی حافظ در شهر کراچی با همکاری نماینده کتاب‌فروشی زوار تهران بوده است. کتابخانه شخصی او با نزدیک به سی هزار جلد کتاب چاپی و پانصد نسحه خطی (که نیمی از آن به زبان فارسی می‌باشد) به دانشگاه اسلام آباد انتقال و به گنجینه"پیر سند" شهرت یافته است. این خاورشناس دانشمند سرانجام در یکم آوریل 1982 در شهر کراچی در‌گذشت. روانش شاد‌باد. (3).
اما دانشنامه جهان اسلام اطلاعات بیشتری از این خاورشناس پاکستانی دارد که خلاصه آنرا به عرض خوانندگان می‌رسانم. نویسنده شرح حال خاورشناس شخصیت دیگری از خطه پاکستان به نام عارف نوشاهی است که نوشته است: راشدی حسام‌الدین ادیب و مورخ و ایران‌شناس پاکستانی است. او فرزند پیر سید محمد حامد شاه راشدی بود و در سال 1329 هجری قمری مطابق 1911 میلادی در روستای بهمن از توابع لارکانه سند به دنیا آمد و در کراچی بالید. نسب او به سید محمد راشد روضه واله (1171-1234) عارف اهل سند و مؤلف فرهنگ "جمع الجوامع" می‌رسد. وی زبان‌های سندی، فارسی و انگلیسی را به طور خصوصی و خود‌آموز فراگرفت و مدرک دانشگاهی و شغل رسمی نداشت. راشدی دفعات به بغداد، قاهره، بیروت، دمشق، لندن، افغانستان، فیلیپین، مسکو، هنگ‌کنگ و چین مسافرت کرد و ضمن بازدید از کتابخانه‌ها و آثار تاریخی آنجا با نویسندگان معروف ملاقات کرد. راشدی بارها به ایران مسافرت نمود. از جمله به دعوت وزارت فرهنگ و هنر از 9تا 15 شهریور 1345خ برای شرکت در نخستین همایش جهانی ایران‌شناسان در ایران بود. وی در 12 فروردین 1361 مطابق اول آوریل 1982 پس از یک بیماری جانکاه در کراچی در‌گذشت. شهرت علمی او به سبب تدوین و تصحیح منابع تاریخی و ادبی منطقه سند به فارسی بود. راشدی در محافل ادبی به "پیر سند" شهرت داشت. او به سبب خدمات فرهنگی خویش از رئیس‌جمهور پاکستان نشان "ستاره امتیاز" در یافت کرد. در سال 1342ش 1963 دولت ایران به او نشان سپاس و در 1345ش 1966 نشان سپاس درجه اول اعطاء کرد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در سال 135ش 1974 به او دکترای افتخاری در ادبیات فارسی اهدا نمود (4)
بخشی از آثار حسام‌الدین راشدی در ایران‌شناسی:
1- میر‌علی‌شیر قانع تتوی: تذکره مقالاتالشعراء، زندگی‌نامه و آثار 719 تن شعرای پارسی‌گوی سند با تصحیح و مقدمه و حواشی چاپ کراچی سندی ادبی بورد 1957.
2- مخدوم محمد ابراهیم خلیل تتوی تکمله مقالاتالشعراء، تکمله‌ای بر تذکرة‌المقالات‌الشعراء میر علیشیر قانع تتوی مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 82 تن شاعر پارسی گوی سند به تصحیح وحواشی، کراچی سندی ادبی بورد 1958.
3- ملا عبد‌الحکیم عطا تتوی هشت بهشت به تصحیح و مقدمه و حواشی چاپ حیدر‌آباد از انتشارات سندی ادبی بورد 1963.
4- محمد اصلح متخلص به میرزا ابن حاجی محمد مسلم خان سالم کشمیری: تذکره شعرای کشمیر مشتمل بر زندگی‌نامه 305 تن شاعر پارسی‌گوی کشمیر بخش اول آزاد - شیداچاپ کراچی اقبال آکادمی 1967.
5- تذکره شعرای کشمیر بخش دوم کتاب قبل مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 120تن شاعر پارسی گوی کشمیر.
6- تذکره روضةالسلاطین و جواهر العجایب مشتمل بر زندگی‌نامه پادشاهان و امرای مسلمان و 31 تن زن سخنور عربی و فارسی، تالیف سالطان محمد فخری هروی. تصحیح و تحشیه چاپ حیدر آباد سندی ادبی بورد 1968.
7- تذکره شعرای کشمیر بخش سوم چاپ 1968.
8- بخش چهارم تذکره شعرای کشمیر چاپ کراچی 1968.
9- تذکره شعرای کشمیر بخش پنجم چاپ کراچی 1969.
10- تاریخ رشیدی از میرزا حیدر دوغلات.
11- خانواده شاه نعمت‌الله ولی کرمانی در هند و پاکستان.
12- تاریخ فرامین.
13- هاشمی کرمانی، سید شاه جهانگیری، مثنوی مظهر‌العجایب چاپ کراچی 1957.
14- یوسف میرک بن‌میر ابوالقاسم نمکین بهکری:تاریخ مظهر شاه‌جهانی چاپ حیدر آباد 1962.
15- دیوان فخری هروی (تصحیح) چاپ 1968.
16- مثنوی مهر وماه از جمالی دهلوی به تصحیح وتحشیه و مقدمه چاپ راولپندی 1973 از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
17- تذکره ریاض‌العارفین اثر آفتاب رای لکنهوئی زندگی‌نامه و آثار 1135تن شاعران پارسی‌گوی چاپ 1977 اسلام آباد از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
18- جلد دوم کتاب قبلی مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 1020 تن شاعر پارسی‌گوی چاپ راولپندی 1982 مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
منابع وماخذ:
1- گروه مؤلفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان ج4 ص 310 چاپ تهران 1382 و محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی، چاپ تهران 1390 هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- مرضیه صناعتی: مفاله زبان گیلکی از ورا راستارگویونا و دیگران فصلنامه زبان‌شناسی سال 1391 صص139-150.
3- ماخذ شماره 1 ص314-315.
4- دانشنامه جهان اسلام مقاله "حسام‌الدین راشدی" به قلم عارف نوشاهی، سایت دانشنامه جان اسلام.
راستارگویووا ورا سرگیونا خانم خاورشناس روسی (1912-2005) کار‌شناس و متخصص در زبان‌شناسی زبان‌های تاجیکی و فارسی از اهالی جمهوری روسیه و متولد 5 ژوئن 1912 در استان تامبوف بود.
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
در سال‌های 1938و1939 کارمند انستیتوی زبان و تفکر آکادمی علوم اتحاد شوروی و 1942تا 1944 مدرس دانشکده دولتی تاجیکستان. از 1945رئیس گروه زبان‌شناسی ایرانی در دانشکده زبان‌شناسی و انیستیتوی زبان‌های شرقی دانشگاه دولتی مسکو و از 1958 رئیس بخش زبان‌های ایرانی انستیتوی زبان‌شناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی بود.
درسال 1960 در بیست وپنجمین کنگره شرق‌شناسان در مسکو و 1964 در هفدهمین کنگره بین‌المللی مردم‌شناسی و علوم بین‌المللی و قوم‌شناسی در مسکو شرکت داشت. وفاتش را در سوم فوریه 2005 نوشته‌اند.(1).
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
لطفا روی عکس بنر تبلیغاتی کلیک کنید تا برایتان شماره بگیرد
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید تا برای شما شماره بگیرد؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
1- پیرامون ویژگی گویش زبان تاجیکی "ورزابی" چاپ تاجیکستان 1948.
2- شرح کوتاه دستور زبان فارسی، چاپ مسکو 1953.
3- فرهنگ فارسی- روسی (ضمیمه شرح دستوری) چاپ مسکو 1953.
4- طبقه‌بندی گویش‌های تاجیکی چاپ مسکو 1960.
5- شرحی پیرامون تاریخ بررسی زبان‌های ایرانی چاپ مسکو 1962.
6- دو زبان اقوام ایرانی اتحاد شوروی چاپ مسکو 1964.
7- زبان‌های ایرانی (مقدمه) چاپ مسکو 1966.
8- زبان فارسی میانه چاپ مسکو 1967.
9- دستور زبان فارسی میانه، ترجمه دکتر ولی‌الله شادمان چاپ تهران 1968/1347.
10- زبان گیلکی (پیشگفتار) چاپ دانشگاه اوپسالا2012.
حسام‌الدین راشدی (1911-1982) از اهالی پاکستان و متخصص در زبان و ادب فارسی و تذکره‌نویسی بود.
وی در روز 20 سپتامبر 1911 در بخش لارکانا، ایالت سند پاکستان به دنیا آمد. زبان‌های اردو، فارسی، عربی و انگلیسی را در محیط خانوادگی خود فراگرفت. پس از تکمیل تحصیلات خود به روز‌نامه‌نگاری پرداخت و مدیر روزنامه "سِند زمیندار" شهر سکر گردید. از سال 1930تا 1960مدیر چند روزنامه و نشریه ادبی پاکستان از جمله المیفار، ستاره سند، الوحید، قربانی و مهران چاپ کراچی بود. در سال 1960تا 1969معاونت انجمن روابط فرهنگی ایران و پاکستان در شهر کراچی را به عهده داشت. در ضمن در سال 1962در جشن هزاره شهر بغداد و 1964 در کنفرانس زبان‌شناسان آفریقا و آسیا در مسکو شرکت کرد. حسام‌الدین راشدی در سال 1969به ایران رفت و عضو هیات تحریریه فصلنامه ایران‌شناسی تهران گردید و از دولت ایران نشان سپاس دریافت کرد و هم دانشگاه تهران در سال 1973/1352خ درجه دکتری افتخاری به ایشان اهدا نمود. راشدی از بنیان‌گذاران انستیتوی تحقیقات آسیای میانه در شهر کراچی، انجمن ترقی اردو، اردو کالج، اتحادیه اردو، و عضو هیات فرهنگستان دانشگاه کراچی و عضو سندیکای دانشگاه حیدر‌آباد (پاکستان) بوده است. از طرفی وی در تاسیس تعداد زیادی از موسسات فرهنگی و بنگاه‌های علمی وتحقیقاتی پاکستان از جمله اقبال آکادمی، سندی ادبی بورد، موسسه مرکزی ترقی اردو، انجمن تحقیقاتی دانشگاه پنجاب پاکستان، موسسه سند اوجی دانشگاه سند، موزه ملی و دانشگاه حاجی عبدالله هارون در شهر کراچی خدمات شایانی انجام داده است. از دیگر خدماتش به زبان و فرهنگ شبه قاره، انتشار فصلنامه فارسی حافظ در شهر کراچی با همکاری نماینده کتاب‌فروشی زوار تهران بوده است. کتابخانه شخصی او با نزدیک به سی هزار جلد کتاب چاپی و پانصد نسحه خطی (که نیمی از آن به زبان فارسی می‌باشد) به دانشگاه اسلام آباد انتقال و به گنجینه"پیر سند" شهرت یافته است. این خاورشناس دانشمند سرانجام در یکم آوریل 1982 در شهر کراچی در‌گذشت. روانش شاد‌باد. (3).
اما دانشنامه جهان اسلام اطلاعات بیشتری از این خاورشناس پاکستانی دارد که خلاصه آنرا به عرض خوانندگان می‌رسانم. نویسنده شرح حال خاورشناس شخصیت دیگری از خطه پاکستان به نام عارف نوشاهی است که نوشته است: راشدی حسام‌الدین ادیب و مورخ و ایران‌شناس پاکستانی است. او فرزند پیر سید محمد حامد شاه راشدی بود و در سال 1329 هجری قمری مطابق 1911 میلادی در روستای بهمن از توابع لارکانه سند به دنیا آمد و در کراچی بالید. نسب او به سید محمد راشد روضه واله (1171-1234) عارف اهل سند و مؤلف فرهنگ "جمع الجوامع" می‌رسد. وی زبان‌های سندی، فارسی و انگلیسی را به طور خصوصی و خود‌آموز فراگرفت و مدرک دانشگاهی و شغل رسمی نداشت. راشدی دفعات به بغداد، قاهره، بیروت، دمشق، لندن، افغانستان، فیلیپین، مسکو، هنگ‌کنگ و چین مسافرت کرد و ضمن بازدید از کتابخانه‌ها و آثار تاریخی آنجا با نویسندگان معروف ملاقات کرد. راشدی بارها به ایران مسافرت نمود. از جمله به دعوت وزارت فرهنگ و هنر از 9تا 15 شهریور 1345خ برای شرکت در نخستین همایش جهانی ایران‌شناسان در ایران بود. وی در 12 فروردین 1361 مطابق اول آوریل 1982 پس از یک بیماری جانکاه در کراچی در‌گذشت. شهرت علمی او به سبب تدوین و تصحیح منابع تاریخی و ادبی منطقه سند به فارسی بود. راشدی در محافل ادبی به "پیر سند" شهرت داشت. او به سبب خدمات فرهنگی خویش از رئیس‌جمهور پاکستان نشان "ستاره امتیاز" در یافت کرد. در سال 1342ش 1963 دولت ایران به او نشان سپاس و در 1345ش 1966 نشان سپاس درجه اول اعطاء کرد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در سال 135ش 1974 به او دکترای افتخاری در ادبیات فارسی اهدا نمود (4)
بخشی از آثار حسام‌الدین راشدی در ایران‌شناسی:
1- میر‌علی‌شیر قانع تتوی: تذکره مقالاتالشعراء، زندگی‌نامه و آثار 719 تن شعرای پارسی‌گوی سند با تصحیح و مقدمه و حواشی چاپ کراچی سندی ادبی بورد 1957.
2- مخدوم محمد ابراهیم خلیل تتوی تکمله مقالاتالشعراء، تکمله‌ای بر تذکرة‌المقالات‌الشعراء میر علیشیر قانع تتوی مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 82 تن شاعر پارسی گوی سند به تصحیح وحواشی، کراچی سندی ادبی بورد 1958.
3- ملا عبد‌الحکیم عطا تتوی هشت بهشت به تصحیح و مقدمه و حواشی چاپ حیدر‌آباد از انتشارات سندی ادبی بورد 1963.
4- محمد اصلح متخلص به میرزا ابن حاجی محمد مسلم خان سالم کشمیری: تذکره شعرای کشمیر مشتمل بر زندگی‌نامه 305 تن شاعر پارسی‌گوی کشمیر بخش اول آزاد - شیداچاپ کراچی اقبال آکادمی 1967.
5- تذکره شعرای کشمیر بخش دوم کتاب قبل مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 120تن شاعر پارسی گوی کشمیر.
6- تذکره روضةالسلاطین و جواهر العجایب مشتمل بر زندگی‌نامه پادشاهان و امرای مسلمان و 31 تن زن سخنور عربی و فارسی، تالیف سالطان محمد فخری هروی. تصحیح و تحشیه چاپ حیدر آباد سندی ادبی بورد 1968.
7- تذکره شعرای کشمیر بخش سوم چاپ 1968.
8- بخش چهارم تذکره شعرای کشمیر چاپ کراچی 1968.
9- تذکره شعرای کشمیر بخش پنجم چاپ کراچی 1969.
10- تاریخ رشیدی از میرزا حیدر دوغلات.
11- خانواده شاه نعمت‌الله ولی کرمانی در هند و پاکستان.
12- تاریخ فرامین.
13- هاشمی کرمانی، سید شاه جهانگیری، مثنوی مظهر‌العجایب چاپ کراچی 1957.
14- یوسف میرک بن‌میر ابوالقاسم نمکین بهکری:تاریخ مظهر شاه‌جهانی چاپ حیدر آباد 1962.
15- دیوان فخری هروی (تصحیح) چاپ 1968.
16- مثنوی مهر وماه از جمالی دهلوی به تصحیح وتحشیه و مقدمه چاپ راولپندی 1973 از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
17- تذکره ریاض‌العارفین اثر آفتاب رای لکنهوئی زندگی‌نامه و آثار 1135تن شاعران پارسی‌گوی چاپ 1977 اسلام آباد از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
18- جلد دوم کتاب قبلی مشتمل بر زندگی‌نامه و آثار 1020 تن شاعر پارسی‌گوی چاپ راولپندی 1982 مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
منابع وماخذ:
1- گروه مؤلفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان ج4 ص 310 چاپ تهران 1382 و محمد رستمی: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی، چاپ تهران 1390 هر دو کتاب از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- مرضیه صناعتی: مفاله زبان گیلکی از ورا راستارگویونا و دیگران فصلنامه زبان‌شناسی سال 1391 صص139-150.
3- ماخذ شماره 1 ص314-315.
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
4- دانشنامه جهان اسلام مقاله "حسام‌الدین راشدی" به قلم عارف نوشاهی، سایت دانشنامه جان اسلام.
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
 |
