در شرح حال شرق‌شناسی و شرق‌شناسان‌ تا کنون در‌باره خاورشناسان‌ کشور چکسلواکی از یان‌ریپکا‌ صحبت کردم‌. خاور‌شناس معروف دیگری از این کشور می‌شناسیم به نام‌ اوتاکار کلیما که یکی از همکاران ریپکا در نوشتن تاریخ ادبیات فارسی و تاجیکی بوده است‌. روان‌شاد ایرج افشار‌ در‌باره او نوشته‌ است ‌: پس از اینکه‌ در سال 1952 مؤسسه شرقی (Oriental Institute) به مرکز تحقیقاتی تبدیل شد مطالعات مربوط به ایران پیش اسلامی با کارهای اوتاکار کلیما (Otakar Klima) قوت گرفت‌ و کتاب‌های او درباره مزدک و مانی شهرت یافت‌. او یک رشته مقالات ساده‌ و در‌خور ذوق عمومی هم در‌باره ایران پیش از اسلام نوشته است (1).
آقای هوشنگ اتحاد شرح بیشتری از تحقیقات اوتاکار کلیما دارد و نوشته است: در سال 1957 اوتو کلیما‌ کتاب مزدک را منتشر کرد که پژوهش جامعی است در‌باره این جنبش در زمینه تاریخ ساسانی ودین‌های خاور میانه‌. کلیما‌ کیش مزدکی را‌ جنبشی اجتماعی‌ در پیرایه دینی می‌پندارد‌ که از احوال اجتماعی و اقتصادی‌ ایران عصر ساسانی بر‌خاسته‌. کلیما‌ مزدک را یک مصلح اجتماعی‌ مبارز می‌شمارد و مانند نولدکه‌ قباد ر‌ا‌ سیاستمداری سخت کوش و توانا می‌داند که سعی در گرداندن‌ این جنبش‌ به سود خود داشت‌. بیست سال بعد‌ کلیما با تحقیقی دیگر با عنوان " پژوهش‌هائی در تاریخ کیش مزدکی" رساله پیشین را دنبال کرد و در آن‌ پژوهش‌های‌ نخستین خودرا شرح و تفصیل بیشتر داد‌. کلیما با اشاره به اینکه‌ تا تقریبا سه چهارم قرن ششم‌ نام مزدک‌ در هیچ کدام از منابع آن عصر برده نمی‌شد‌ و اشاره به جنبش وی تنها‌ به صورت غیر مستقیم است، نتیجه می‌گیرد که افتاد‌گی یاد مزدک در تاریخ‌ باید به سبب کوشش عمدی خسرو انوشیروان‌ در زدودن آن از همه اسناد و از جمله کتاب "خدای نامک" باشد که در زمان وی تالیف شده بوده است‌. ولی این زدایش‌ یاد مزدک را به گمان کلیما، ابن مقفع‌ با گنجانیدن‌ گزارشی از وی‌ در ترجمه عربی خود‌ از این کتاب جبران کرد و همین گزارش ماخذ‌ عمده مورخان ایرانی و عرب‌ دوره‌های بعد شد‌. کلیما سخن را قدری به درازا می‌کشاند‌ تا اثبات نماید که ممکن است‌ در کلمه مزدک دو نام همانند، ولی جداگانه یکی ایرانی (مًزدک ,مِزدک یا مُژدک و جز آنها‌)و دیگری سامی (مزدِق از ریشه زدق‌) در غرب یا جنوب غربی ایران که عناصر فرهنگی ایرانی و سامی هر دو وجود داشته است با هم تلفیق شده باشد‌. (2).
خانم دکتر مریم میر‌احمدی هم چند جمله‌ای در باره اوتاکار کلیما قلمی زده است که‌: ایران‌شناس دیگر، اوتاکار کلیما استاد و محقق فرهنگ وتمدن ایران در دوران باستان است که به ویژه تحقیقات وی در باره ادیان ایرانی بسیار شهرت دارد. تحقیق او در باره آئین مزدک، ادبیات اوستائی و کتیبه‌های دوران ساسانی بسیار‌ قابل توجه است‌. کتاب او در‌باره جنبش مزدک‌ از جمله پژوهش‌های نادری است که در باره این آئین ایرانی انجام گرفته است‌. (3).
اقای مهدی مشکوةالدینی‌ از دانشگاه فردوسی مشهد مقاله‌ای در باره اوتاکار کلیما دارد وتحت عنوان "بررسی‌ها و مطالعات زبان‌ها و فرهنگ ایرانی باستان و ایرانی میانه و زبان فارسی نو در چک" مندرج در مجله"نامه فرهنگستان" چاپ تهران نوشته‌اند که‌: از سال 1952 که مؤ‌سسه شرق‌شناسی زیر پوشش فرهنگستان علوم چکوسلواکی‌ قرار گرفت، برای مطالعات زبان‌های ایرانی باستان و ایرانی میانه‌ شرایط بهتری فراهم آمد‌. در سه دهه‌ی‌ پس از آن اوتاکار کلیما (1909-1980) یگانه پژو‌هشگر برجسته‌ای بود که به بررسی زبان‌شناسی تاریخی و فرهنگ ایران پیش از اسلام‌ پرداخت‌. وی در مطالعات زبان‌های ایرانی میانه، به ویژه بررسی زبان پهلوی، در چک پیشرو شناخته می‌شود‌. پیش از او زبان پهلوی در چک بررسی نشده بود‌. کلیما، پس از پیوستن به مؤسسه شرق‌شناسی فرهنگستان علوم‌ چکسلواکی به مطالعه زبان پهلوی و تاریخ ایران پیش از اسلام مبادرت کرد‌. او در زمینه فرهنگ ایران پیش از اسلام از جمله آئین‌های‌ زردشتی، مزدکی و مانوی‌ تحقیقاتی انجام داد و آثار با‌ارزشی پدید آورد. بخش‌های‌ ترجمه شده اوستا در آثار فارسی میانه را به زبان چک ترجمه و منتشر کرد، همچنین به تحلیل مهمترین‌ پدیده‌های جامعه ایران باستان روی آورد‌. او در دو کتاب مزدک، تاریخ جنبش اجتماعی در دوره ساسانیان‌ و عصر زندگی مانی، در پرتو نگرش‌های نو، به تحلیل‌ مهمترین حوادث جامعه ایران باستان و ظهور شخصیت‌های‌ ممتاز و شکل‌گیری‌ آموزش‌های آنان در محیط‌های اجتماعی خاص دست زد. آثار او مطالعه رو به گسترش جنبش‌ها و آئین‌های ایرانی باستان در چکسلواکی را موجب شد‌. وی پیش و پس از دو رساله یاد شده، طی مقاله‌ها و نقد‌هائی، آراء زبان‌شناختی خود را‌ در‌باره زبان‌های ایرانی‌ میانه بیان کرد. همچنین در تاریخ ادبیات فارسی و تاجیکی (1956) به کوشش یان‌ریپکا (1886-1968) مقدمه جامع و پر‌مایه‌ای در باره ادبیات فارسی‌ پیش از اسلام نوشت‌. از وی (رساله)زردشت (1964) و شماری مقاله در باره فرهنگ ایران باستان درمجله "نوی اورینت /Novy Orient" (شرق نو‌) پراگ منتشر شد‌. او همچنین‌ نخستین ترجمه‌های خود از متون پهلوی را در همین‌ مجله منتشر ساخت‌. شکوه و سقوط ایران باستان (پراگ 1977) از آثار اواخر عمر اوست. (4).

اینجا لازم است که بگویم به علت شرایط اجتماعی‌ مسلط بر جامعه چکسلوکی در آن زمان از جمله رژیم کمونیستی حاکم بر آن کشور در زمان فعالیت اولیه کلیما‌ انتخاب‌ زمینه‌هائی مانند مطالعه جنبش کمونیستی مزدک و افکار انقلابی‌ مانی‌ ناگزیر بوده است و نیز به همین علت‌ نام و شرح آثار او در کتاب آقاِ‌ی محمدرستی نیامده و در کتاب دیگر‌ی هم که فرهنگ خاورشناسان است تا حرف "ر" بیشتر منتشر نشده است.
آقا‌ی محمود عباد‌یان مقاله‌ای را از مجله شرق نو شماره  4سال 1989 با عنوان (خداحافظی بااوتاکار کلیما ‌ایران‌شناس جهانی چک‌اسلواکی) ترجمه کرده که اطلاعاتی در باره کلیما در بردارد‌. اینک‌ کوتاه شده آنرا در سطور زیر می‌خوانید: اوتاکار کلیما‌ خاور‌شناسی را در نزد استادانی همچون "فردریک‌ هروزنی" و "وینسنس لسنی"، "یان ریپکا"، "فلیکس تاونر" و گروهی دیگر از استادان‌ دانشکده فقه‌اللغة دانشگاه چارلز‌ پراگ‌ آموخت‌. وی در سال 1945در یکی از نشست‌های علمی هفتگی انستیتوی خاور‌شناسی‌ در‌باره تاریخ دین زردشت سخنرانی ایراد کرد که مورد توجه صاحب‌نظران واقع شد. در همین انستیتو بیست سال کار کرد و باز‌نشسته شد. عمده فعالیتش در بخش خاور نزدیک همان مؤسسه بود و در ضمن دبیر مجله شرق‌شناسی هم بود و ده‌ها مقاله در مجله "آرشیو مشرق زمین"و دیگر نشریات نوشته وچاپ کرد‌. در سال 1960 به عنوان نخستین خاور‌شناس چکسلواکی از تز خود با عنوان " مزدک، یک جنبش اجتماعی در ایران دوران ساسانی" دفاع کرد (1957). دومین کتاب او به نام "روزگار و زندگی مانی" در سال 1962 منتشر شد‌. کتاب بعدی او در‌باره تاریخ مزدک بود که در سال 1977منتشر شد‌. در عین حال اوتاکار کلیما‌ مؤلف بخش پیش از اسلامی"تاریخ ادبیات فارسی وتاجیکی" تالیف یان‌ریپکا و دیگر خاورشناسان است‌. بعضی از مقالات کلیما در مجله "جهان نو" در سال 1970و "هنر ومردم" سال 1969و1972و مجله "هوخت" سال 1971 همگی چاپ تهران منتشر گردیده است‌. وی بعضی ترجمه‌های خود از سنگ نبشته‌های پارسی باستان و گزیده‌هائی از متون اوستائی و پهلوی را در یک مجموعه مفصل به نام "مسلخ آتش‌" گردآوری کرد که در سال 1985‌ در پراگ چاپ شد‌.

اوتاکار کلیما درسال 1968 در کنگره خاور‌شناسی دهلی شرکت نمود و گزارشی د‌رباره فرهنگ زبان فارسی باستان‌ ارائه داد و اظهار نمود که تا سی هزار مدخل آن فرهنگ را آماده نموده بود‌ ولی تا زمانی‌که زنده بود موفق به انتشار این فرهنگ نشد‌. وی در کنگره‌هایی که در‌باره خاورشناسی تشکیل میشد شرکت می‌نمود از جمله در این خصوص در کنگره‌هائی که در ایران، هندوستان، مجارستان، جمهوری دموکراتیک آلمان، جمهوری فدرال آلمان، دانمارک، نروژ و ایتالیا ‌حاضر بود‌. (5)
 
نگاهی گذرا به آثار اوتاکر کلیما‌:
1-‌ مقدمه‌ تاریخ ادبیات ایران وتاجیک، چاپ 1956 که این کتاب را یان‌ریپکا‌ با همکاری خاور‌شناسان دیگر ‌منتشر نمود و بخش ایران پیش از اسلام آن‌ به قلم اوتاکار کلیما است و بقلم دکتر عیسی شهابی‌ به فارسی ترجمه شده و چاپ سوم آن در سال 1385 توسط شرکت انتشارات علمی و فرهنگی‌ در تهران‌ چاپ شده است. 2- بخش‌های ترجمه شده اوستا در فارسی میانه از جمله مباحثی در باره کتاب "دینکرد" و "کارنامه اردشیر بابکان"و "هندرزها =اندرزها" که جایزه "اودئون /Odeon" را نصیب او کرد‌.
3- مزدک، تاریخ جنبش اجتماعی در دوره ساسانیان چاپ 1977؛ که این کتاب هم تحت عنوان "تاریخ جنبش مزدکیان" به قلم جهانگیر فکری ارشاد به فارسی برگردانده شده و در سال 1358 از سوی کتابفروشی توس در تهران چاپ گردیده است‌.
4- تاریخچه جنبش مزدک چاپ 1957 ‌که این کتاب هم توسط جهانگیر فکری ارشاد ترجمه ودر سال 1371 در تهران به طبع رسیده است‌.
5- زردشت چاپ 1964. پراگ.
6- شکوه وسقوط‌ ایران باستان چاپ 1977 در پراگ‌.
7- مقالاتی در باره فرهنگ ایران باستان چاپ شده در مجله نشرق نو‌/ Novy  Orient ‌.
8-عصر زندگی مانی در پرتو نگرش‌های نو‌.
9- مقالات او در مجله جهان نو‌ چاپ تهران 1970.
10- مقالات او در مجله هنر ومردم چاپ تهران  1969- 1971.
11- مقالات در مجله هوخت چاپ تهران 1971. و بسیاری مقالات دیگر که به تفصیل آنها دسترسی پیدا نکردم.

منابع وماخذ‌:
1- ا‌یرج افشار‌: راهنمای تحقیقات ایرانی ص108، چاپ تهران 1349 از انتشارات مرکز بررسی ومعرفی فرهنگ ایرانی.
2- هوشنگ اتحاد‌: پژوهشگران معاصر ایران، جلد 2 ص 330-331. چاپ تهران 1379 از انتشارات فرهنگ معاصر.
3- دکتر مریم میر‌احمدی‌" تاریخ تحولات ایران‌شناسی در دوران ایران باستان ص116 چاپ تهران 1390 از انتشارات‌ طهوری‌.
4- مهدی مشکوةالدینی‌: بررسی‌ها و مطالعات‌ زبان‌ها و فرهنگ ایرانی‌ باستان و ایرانی میانه‌ و زبان فارسی نو‌ در چک، (مقاله)منتشره در مجله فرهنگستان  2/8 ص 160/.161.

5-‌ محمود عبادیان‌: اوتاکار کلیما‌ ایران‌شناس‌ چکسلواکی‌ (مقاله‌) مجله شرق نو‌ شماره 4سال 1989‌ چاپ پراگ.