الکساندر الکساندرو‌ویچ روماسکوویچ (Alexander Alexandrovich Romaskevich)، تولدش در 28 اوت سال 1885 میلادی در شهر"آُدسا" در جمهوری اوکراین به دنیا آمد و تخصصش در ادبیات دوران اسلامی ایران است، پس از طی دوره آموزش ابتدائی و متوسطه وارد دانشگاه "پیترزبورگ"گردید و در رشته زبان‌های شرقی آن دانشگاه مشغول تحصیل شد و در سال 1909 فارغ‌التحصیل گردید و برای تکمیل اطلاعات خود در زبان و ادبیات فارسی در سال 1912 به ایران سفر کرد و تا 1915 به مدت سه سال در ایران به سر برد و پس از برگشت به کشور شوروی در سال1915 دانشیار غیر رسمی و از 1918 دانشیار رسمی و یک سال بعد درسال 1919 استاد زبان‌های شرقی در دانشگاه دولتی مسکو بود. از 1919تا 1921 م. استاد اقتصاد جهانی و استاد انیستیتوی تاریخ هنر و از 1921تا 1929م. کارمند علمی انستیتوی علمی پژوهشی تاریخ تطبیقی زبان‌ها و ادبیات غرب و شرق وابسته به دانشگاه دولتی پتروگراد (لنین‌گراد) و از آن تاریخ تا 1938 استاد زبان‌های زنده شرقی در دانشکده شرقی لنیگراد و از 1938 تا 1942 کارمند ارشد علمی دانشگاه لنیتگراد و همزمان کارمند علمی انیستیتوس شرق‌شناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی و رئیس بخش نسخ خطی بود. وی در سال 1934 (1313) خورشیدی در کنگره بین‌المللی هزاره فردوسی در تهران شرکت کرده و به خاطر ارائه خدمات علمی ارزنده به دریافت نشان دولتی ایران نائل آمد. وی همچنین در سال 1935 م. در سومین کنگره بین‌المللی هنر و باستان‌شناسی ایران در مسکو - لنیگراد شرکت نموده است. این خاور‌شناس اوکرائینی در سال 1942 م. در گذشته است (1).
مرحوم ابولقاسم سحاب نویسنده کتاب فرهنگ خاورشناسان چاپ سال 1317 به مناسبت تشکیل جشن هزاره فردوسی اشاره به شرکت روماسکویچ نموده و نوشته است: روماسکویچ به دعوت رسمی دولت ایران در سال 1934م. برابر 1313 خورشیدی برای شرکت در جشن هزاره فردوسی به تهران آمده و تحصیلات او در زبان فارسی و عربی و ترکی بوده ویک بار هم برای تکمیل زبان فارسی در سال‌های 1912-1915 به ایران آمده و مدت سه سال در ایران اقامت داشته و به مطالعه و تحقیق در زبان فارسی پرداخته و پس از برگشت به روسیه در مدارس عالی لنین‌گراد برای تدریس زبان فارسی ماموریت یافته و در لهجه‌های مختلف زبان فارسی ایرانی مخصوصا زبان ایلات تالیفاتی نموده و کتابی هم به صورت دستور برای زبان فارسی به زبان روسی نوشته است و فرهنگی هم در زبان فارسی نوشته و چاپ کرده است و مجموعه‌ای به زبان روسی در زمینه قصص و حکایات و افسانه و اساطیر ایرانی ترتیب داده و اکنون ( یعنی 1317 ) استاد زبان‌های شرقی مدرسه لنیگراد است. روماسکویچ قسمتی از روایات کیکاوس و کیخسرو و دیگران را نقل نموده و از باربد و موسیقی شرحی نوشته و به وزارت معارف ایران تقدیم نموده است (2).
نگاهی کوتاه به آثار ایران‌شناسی روماسکویچ:
1- دوبیتی‌های عامیانه ایرانی، چاپ 1921(Persidskie Narodnye Chetverostishiia).
3- پیرامون گویش‌شناسی فارسی (K Dialeklogii Persii ) چاپ 1924.
4- نمونه‌هائی از مطبوعات معاصر فارسی (Sovermennaia Persidskaia Pressa v Obrazisakh) چاپ 1924.
8- شرحی بر تحقیق پیرامون شاهنامه فردوسی (Ocherk Izucheniia Shakh- Name Ferdovsi) چاپ 1934.
9- داستان‌های مردمی ایران (ترجمه، تعلیقات و پیش‌گفتار (Persidskie Narodnye Shazki) چاپ 1934 10- موش وگربه تالیف عبید زاکانی (ترجمه)(Zakani Mishi I kot ) چاپ 1947.
11- فهرست فولکلور وگویش‌شناسی گرد‌آوری شده در ایران طی سال‌های 1912- Persica Opis,Materialov po Fol,kloru I Dialektologi Sobrannykh v persii .)1914 ) چاپ 1919.
12- ترانه‌های قشقائی (Persni Kashaitseva Skornik Muzeia) چاپ 1925.
13 - پیرامون اصطلاحات ویژه دراویش ایرانی (K Voprosu o Zhagone Iranskikh Dervishei)چاپ 1945.
14- لار وگویش آن (Lar iEgo Dialext) چاپ 1945و بسیاری مقالات وکتب درباره فهرست‌های نسخ خطی فارسی و عربی و ترکی و ترکمن‌ها و جغتائی‌ها.
روبن آبرامیان (Rouben Abramian) از اهالی ارمنستان که در سال 1881 میلادی به دنیآ آمد و پس از تحصیلات مقدماتی در سال 1911 از دانشکده زبان‌های شرقی دانشگاه پیترزبورگ فارغ‌التحصیل شد. سپس به ایران سفر کرد و به مدت 25 سال از 1921 تا 1946 در ایران بوده و مدتی هم در دانشگاه تهران کرسی تدریس زبان‌های باستانی ایران و پهلوی را در اختیار داشت و در واقع پایه‌گذار این رشته بود. در ضمن تدریس به تحصیل خود ادامه هم می‌داد که در سال 1935م. با ارائه پایان نامه‌ای با عنوان "گویش‌های فارسی یهودیان اصفهان و همدان" به درجه دکتری نائل آمد. آبرامیان در سال 1946م. به ارمنستان باز‌گشت و در دانشگاه شرق‌شناسی ایروان سمت استادی یافت و در همان حال کارگزار علمی دانشکده زبان شناسی ارمنستان هم بود. ایشان در زمینه‌های زیادی از ایران‌شناسی از جمله زبان‌شناسی ایرانی و تاریخ و تاریخ زبان و تدوین فرهنگ به تحقیقاتی دست یازیده است و به ترجمه متون پهلوی به زبان ارمنی پرداخته و آثار برخی سخن‌سرایان فارسی را به ارمنی ترجمه کرده است. (3).
روبن آبرامیان در 21 فوریه 1881به دنیا آمده و 72 سال زندگی پربار داشت که بیست وپنج سالش درایران بود. در سال 1912تا 1920 در تفلیس و از 1921 تا 1946 در ایران به تدریس اشتغال داشت و در سال 1935 کرسی زبان‌های باستانی ایران و زبان پهلوی را در دانشگاه تهران پایه‌گذاری کرد و پس از برگشت به ارمنستان و سال‌ها تدریس در دانشگاه ایروان سرانجام در 26 اکتبر 1951 در ارمنستان و شهر ایروان در‌گذشت(4) .
آقای هوشنگ اتحاد در شرح حال مصطفی مقربی از قول مرحوم منوچهر ستوده نوشته‌اند که: در سال 1322در هنگام خواندن دکتری زبان و ادبیات فارسی متوجه شدیم که در زبان پهلوی ضعیف هستیم از آقای آبرامیان که استاد زبان پهلوی ما بود خواستیم جلسه‌ای تعیین کند و در منزل خود پهلوی را با او بخوانیم. او هم هفته‌ای دوساعت برای این کار قرار داد و ما دوسه متن پهلوی را غیر از کارنامه اردشیر بابکان که درس کلاسی ما بود با ایشان خواندیم.(5).
دانشنامه ویکی‌پدیا انگلیسی نام روبن ابرامیان را روبن تادئوسی آبراهامیان (Ruben Tadeosi Abrahmyan) ذکر کرده که در قریه گنیشیک(Gnishik ) واقع در "وی اوتس دزور" ( vayots Dzor) ارمنستان در سال 1881 م. متولد شده و دوره دبیرستان را در دانشگاه اوچمیادزین(Etchmiadzin) ایروان گذرانیده و برای تحصیلات عالی در دانشگاه تاریخ و زبان‌شناسی در سال 1907 در دانشگاه کیف (Kive) وارد شده و دوسال بعد به دانشگاه لایبزیک ودرسال 1911 در دانشگاه سن پیترزبورگ تحصیل کرد و بعد به ایروان برگشت و شروع به آموزش زبان‌شناسی زبان روسی و فلسفه کلاسیک نمود و از 1912تا 1921 در دانشگاه تفلیس و قفقاز به تحصیلات خود ادامه داد و در همان سال 1921 به ایران آمد. وی ابتدا در شهرهای تبریز و جلفا و تهران به تدریس پرداخت، در خلال خدمت در مدارس مختلف ارمنی با سمت ناظم شروع به تحصیل در زمینه زبان‌های باستانی و معاصر فارسی کرد، چندسال بعد به اروپا رفت و در سال 1935 با اخذ درجه دکتری در زبان‌شناسی فارسی از دانشگاه سُربُن پاریس به تهران مراجعت کرد و پس از تشکیل دانشگاه تهران با داشتن سمت استادی بخش آموزش زبان ایران باستان هم شرکت داشت و ضمن تدریس زبان پهلوی ریاست دانشکده را هم با ایشان بود. او پس از یازده سال تدریس در سال 1946 به ارمنستان باز‌گشت و در انستیتوی زبان‌شناسی آکادمی علوم ارمنستان به تدریس ادامه داد (6).
دانشنامه ایرانیکا، به زبان انگلیسی در آمریکا تحت سرپرستی دانشمند ایرانی احسان یارشاطر که به تازگی در‌گذشت و یادش گرامی، مقاله‌ای درباره روبن آبراهیمیان دارد و ضمن عدم تکرار بیشتر مطالبی که در مراجع دیگر درباره این خاور‌شناس آمده در اینجا قسمتی از آن مقاله را که نکات تازه‌ای از زندگی و تحقیقات این خاور‌شناس را حکایت می‌کند به عرض خوانندگان می‌رسانم: مقاله می‌گوید روبن آبراهامیان تحصیلات ابتدائی خودرا در روستای "گِنیشیک" و در دبستانی که پدرش تاسیس و اداره می‌کرد به پایان برد ودر بخش اچمیادزین مدرسه دینی گِوُرگیان تحصیلات متوسطه را در سال1899 تا 1906گذرانید و سال بعد در1907 به دانشگاه کیف اوکراین رفت درشته زبان‌شناسی تطبیقی و سانسکریت به تحصیل پرداخت. پس از گذرانیدن دوره تحقیقات و تحصیلات خود در دانشگاه‌های لایبزیگ و پیترزبورگ و در سال 1911به مدرسه صنعتی گورگیان برگشت و در آنجا به آموختن زبان‌شناسی روسی و فلسفه کلاسیک پرداخت و از 1912تا 1921 در تفلیس و چند مدرسه ابتدائی قفقاز به تدریس پرداخت و در 1921 به ایران رفت و ضمن تحصیل زبان‌شناسی زبان فارسی باستان و فارسی معاصر برخی از اشعار بابا طاهر عریان همدانی را به ارمنی ترجمه نمود و شباهتی میان لهجه اشعار بابا طاهر(فهلویات) و زبان محلی یهودیان همدان و اصفهان توجه او را جلب کرد، تحقیقی در این زمینه انجام داد وکتابی نوشت و پس از تاسیس دانشگاه تهران در سال 1935 در بخش آموزش زبان پهلوی را در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مشارکت نمود تا 1946 که به اتحاد شوروی رفت زبان پهلوی را در آنجا تدریس نمود و پس از برگشت به اتحاد شوروی تا آخر عمر در موسسه زبان‌شناسی در آکادمی علوم در ایروان مشغول بود و در این ایام کتاب فرهنگ لغتی به نام "فرهنگ پهلوی، فارسی، ارمنی روسی وانگلیسی" را تالیف نمود که در 1965 منتشر شد. یکی از آثار ایشان ترجمه کتاب پهلوی زردشتی "ارداویراز نامه" بود (7).
از آثار ایران شناسی روبن ابرامیان این کتابها معروف‌تر است:
1- رباعیات باباطاهر عریان همدانی (ترجمه ارمنی)چاپ 1930.
2- فردوسی وشاهنامه او (ترجمه به زبان ارمنی) چاپ 1934.
3- گویش‌های فارسی یهودیان اصفهان وهمدان (پایان نامه دکتری) چاپ 1935.
4- اردا ویرا فنامک (ترجمه تفسیری از زبان پهلوی) چاپ 1958.
5- خود‌آموز زبان پهلوی (به زبان فارسی) چاپ 1937.
6- فرهنگ پهلوی، فارسی، ارمنی، روسی و انگلیسی چاپ 1965.
7- راهنمای زبان پهلوی.
8- یوشت فریان.
9- مقایسه داستان‌های حماسی ایران با داستان‌های حماسی ارمنی و یونانی و آلمانی چاپ در مجله مهر ش2س1313 ص685-688.
10- پایکولی یا میراث سر هانری راولیسن در مجله مورخ سخن بهمن واسفند 1332صص374-376.
منابع وماخذ:
1- محمد رستمی: ایران شناسان و ادبیات فارسی صص364-365 چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
2- ابوالقاسم سحاب: فرهنگ خاورشناسان صص277-278.
3- ماخذ شماره 1 ص 374. 4
4- گروه مؤالفان و مترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد اول صص14-15 چاپ 1376 تهران از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
5- هوشنگ اتحاد: پژوهشگران معاصر ایران جلد 5 ص360 چاپ تهران 1381 از انتشارات فرهنگ معاصر.
6- ویکی‌پدیای فارسی: مقاله روبن ابرامیان.
7- سایت دانشنامه ایرانیکا(Iranica) مقاله Rouben Abrahamian .
 |
