باسورث، کلیفرد ادموند (Bosworth, Clifford Edmund) خاورشناس پرکار و دانشمند از اهالی انگلستان، و استاد تاریخ و ادبیات اسلامی در دانشگاه منچستر بود. وی در زمینه تاریخ ایران و اسلام به ویژه عصر غزنوی و سلجوقی تحقیقاتی انجام داده است.(1)
باسورث متولد 29 دسامبر 1928در شهر شفیلد انگلستان است، وی در 28 فوریه سال 2015 در بنو‌ویل انگلستان در‌گذشت. مدرک دکترایش را از دانشگاه ادینبورا به این شرح دریافت کرد: در سال 1952 با درجه شاگرد اولی دوره لیسانس تاریخ مدرن را در کالج جان دانشگاه اکسفورد به پایان برد، در سال 1956 فوق‌لیسانس در خاورمیانه‌شناسی از دانشگاه ادینبورا گرفت و در سال 1967با درجه دکتری از همان دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و اما سمت‌های دانشگاهی او درسال‌های قبل از 1956 مدرس زبان عربی در دانشگاه سنت آندروس و (سال 1965تا 1966) استاد مطالعات عربی در دانشگاه تورنتو و از سال 67 تا 1990 استاد مدعو مطالعات عربی در دانشگاه تورنتو که در سال 1990 بازنشسته شده است و البته در فاصله این سال‌ها گاه‌گاهی استاد افتخاری دانشگا ویلز و استاد مدعو مرکز خاورمیانه‌شناسی دانشگاه یوسی‌ال‌ئی و دانشگاه کویت هم بوده است و پس از بازنشستگی از سال 1997 استاد مدعو انجمن عربی‌شناسی و اسلام شناسی دانشگاه اکستر بوده که تا 2004 ادامه داشته است.(2).
در دانشنامه ویکی نور می‌نویسد: باسورث کلیفورد ادموند دارای تالیفات عامیانه متعددی است که تعدادی از آنها مستقیماً به تاریخ ایران مربوط است و شش جلد از آنها در ایران و دو جلد در افغانستان به زبان فارسی ترجمه شده است. نوشته‌های وی در زمینه تاریخ ایران به ویژه از آغاز دوران اسلامی تا هجوم مغول می‌باشد. از خدمات برجسته این خاورشناس، ترجمه انگلیسی چهار جلد از دوره تاریخ طبری است که با تعلیقات مفید منتشر شده است. وی در سال 1998 میلادی جایزه ابن سینای یونسکو را دریافت کرد. ریاست شورای انجمن بریتانیائی مطالعات خاور‌میانه، عضویت در شورای شرقی آکادمی بریتانیا و مشارکت در طرح ترجمه تاریخ طبری توسط شعبه ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا از جمله فعالیت‌های علمی اوست. (3).
خبر‌گزاری مهر به مناسبت در‌گذشت باسورث ادموند مقاله‌ای به قلم دکترعلی اصغر محمد‌خانی در اینتر‌نت منتشر کرده که به مطالب مهم آن اشاره می‌کنم: در ششم اسفند 1393کلیفورد ادموند باسورث در‌گذشت و رسانه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی ایران کمتر اطلاع پیدا کردند و یاد‌داشت و مقاله‌ای درباره زندگی و خدمات علمی او منتشر نکردند. باسورث که در سال 1928 میلادی در شهر شفیلد انگلستان متولد شده بود در سال 1953لیسانس خود را از دانشگاه آکسفورد گرفت و دکترای خود را از دانشگاه ادینبرا اخذ نمود و سال‌ها در دانشگاه‌های مختلف اروپا و آمریکا به تدریس اشتغال داشت. وی مقاله‌هائی در دانشنامه‌های ایرانیکا، بریتانیکا، آمریکانا و دانشنامه اسلام نوشت و یکی از مولفان تاریخ کمبریج (تاریخ ایران) می‌باشد که به فارسی ترجمه شده است. علاوه بر آنها و کتب معتبر علمی درباره غزنویان و سلجوقیان و سلسله‌های اسلامی درباره دولت و حکومت آل‌بویه نیز مقالاتی نوشت که بسیار ارزشمند است. در سال 1380 شمسی در بنیاد موقوفات افشار مجلس نکوداشت علمی او بر‌گزارشد و جایزه این بنیاد را دریافت کرد. جایزه جهانی سال کتاب جمهوری اسلامی ایران در سال 1382به وی اهدا شد. آثار او مورد استناد بسیاری از کتاب‌ها و مقالات قرار گرفته است. یکی از آخرین کار‌های علمی او ترجمه تاریخ بیهقی به زبان انگلیسی است که به نظر صاحبنظران از بهترین ترجمه‌های متون ادبی و تاریخی، فارسی به زبان انگلیسی است. از استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد به ویژه دکتر محمد جعفر یاحقی سپاسگزاریم که یاد باسورث را با برگزاری مجلس بزرگداشتی در دانشگاه فردوسی مشهد گرامی داشت (4).
خانم دکتر مریم میر احمدی تحقیقات این خاورشناس را مورد توجه قرارداده و نوشته‌اند که: درباره حکومت‌های مستقر در ایران در دوران اسلامی، صرف نظر از دوره خلفا‌ی آُموی و عباسی، محققان ایران‌شناس به سلسله‌های ایرانی پرداختند و مسائل حکومت‌های مختلف را جداگانه مورد بررسی قرار دادند. از میان این ایران‌شناسان نام (باسورث) جای خاص خود را دارد که درباره حکومت طاهریان، صفاریان، زیاریان، دیلمیان، غزنویان و دیگر ادوار در چهارچوب وظایف دانشگاهی خود چندین کتاب و مقاله انتشار داد که برخی به زبان فارسی نیز ترجمه شده است (5) و او کسی است که فصولی از کتاب مفا‌تیح‌العلوم تالیف ابو‌عبدالله محمد ابن احمد بن یوسف خوارزمی را به زبان انگلیسی ترجمه نموده است. (6).
شادروان احسان یارشاطر درباره مطالعات عالی باسورث درباره روابط عربی- ایرانی استناد کرده و نوشته است: باسورث درباره ماهیت واژه‌های ایرانی‌که در زمان‌های پیش از اسلام و آغاز اسلام وارد عربی شده‌اند متذکر می‌شود که عرب‌ها تمایل داشتند واژه‌های ایرانی را برای اشیاء و مفاهیمی وام بگیرند که عربی بیابانی (منظور زبان عربی بیابانی است) خودشان برغم غنای مشهورش مثالً برای اصطلاحات فرهنگی و در حد کمتری در امور فرهنگی و اجتماعی فاقد آن بود (7) از طرفی باسورث متذکر می‌شود که: از طریق رو به گسترش منشیان: (کًتاب) که بسیاری‌شان از دانش و بینش دبیران منشیان پیشین ساسانی الهام گرفته بودند برخی مفاهیم ایرانی در مدیریت (تدبیر) و در معاشرت مودبانه و ادبیات به تدریج بخشی از بافت‌‌های فرهنگ اسلامی شد. یک نمونه آن تشابه سبک ادبی که متعاقباً پدید آمد با پندگوئی فارسی یعنی اندرزنامه‌ها (8) می‌باشد.
ناشر کتاب تاریخ غزنویان نوشته کلیفورد ادموند باسورث در معرفی اجمالی کتاب و مؤلف آن نوشته است که: کلیفورد ادموند باسورث که در 1928 در انگلستان زاده شده از پر‌آوازه‌ترین ایران‌شناسان و کارشناسان برجسته تاریخ ایران در سده‌های نخستین اسلامی به آل بویه و آل زیار است. تاریخ غزنویان او که در دو جلد تدوین شده بی‌گمان جامع‌ترین تاریخ دودمان غزنوی است و با بهره‌گیری از منابع فروان از فارسی، عربی، ترکی، آلمانی، فرانسوی و انگلیسی نوشته شده و باسورث با نوشتن آن سرانجام اثری پدید آورده که پس از پنجاه سالی (سال ترجمه کتاب) که از تالیف آن می‌گذرد، هنوز آگاهی تازه‌ای درباره این دودمان شاهی که پس از دولت سامانی در بخارا بزرگترین مروج زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در سده‌های نخست اسلامی بود به دانسته‌هایما‌ن افزوده نمی‌شود. (9).
نگاهی گذرا به آثار باسورث (یا بازورث) مربوط به ایران‌شناسی:
1- سلسله‌های اسلامی ترجمه به زبان فارسی از دکتر فریدون بدره‌ای. چاپ تهران 1371 از انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
2- نقش ایران در تاریخ‌نگاری اسلامی ترجمه به فارسی از فریدون مجلسی در کتاب حضور ایران در جهان اسلام تالیف احسان یار شاطر - آن ماری شیمل و... چاپ تهران 1381 از انتشارات مروارید.
3- تاریخ غزنویان ترجمه به فارسی ازحسن انوشه چاپ تهران1378 از انتشارات امیرکبیر.
4-گاه شماری آل زیار در گرگان و طبرستان ترجمه به زبان فارسی با عنوان " نکاتی در باب وقایع تاریخی مربوط به آل زیار در گرگان وطبرستان" توسط احمد احمدی به فارسی ترجمه شده و در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد ش6سال 1339 ص378-398 چاپ گردیده است.
5- تاریخ ایران کمبریج ج 5 عصر سلجوقیان و مغول چاپ کمبریج 1968 این کتاب توسط حسن انوشه با عنوان تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فرو‌پاشی دولت ایلخانان در سال 1379 به فارسی ترجمه و جزء انتشارات امیرکبیر چاپ گردیده است (نام دانشگاه معروف انگلستان که کمبریج است در زبان فارسی هم به کامبریج وهم به کمبریج رایج است).
6- طاهریان و فرهنگ عربی (اسلامی) چاپ 1985.
7- طاهریان و ادبیات فارسی چاپ 1969.
8- دیلمیان درمرکز ایران، خاندان کاکویه در جبال و یزد چاپ 1970.
9- اخشید (عنوان فرمانروایان محلی ایرانی، سُغدیه و فرغانه در عصر پیش و اوائل عهد اسلامی) چاپ 1971.
10- میراث فرمانروائی در آغاز عصر ایران اسلامی و پژوهش برای یافتن ارتباط سلسله‌ای با گذشته چاپ 1973.
11- تاثیر متقابل فرهنگ و ادبیات فارسی و عربی در سده دهم و اوائل سده یازدهم. چاپ 1978-79.
12- خوارزمشاهیان. چاپ 1978.
13- مطالعات اسلامی وتاریخی در بریتانیای کبیر و ایالات متحده و کانادا چاپ 1982.
14- ایران و عرب‌ها پیش از اسلام چاپ 1983.
15- تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا بر‌آمدن صفاریان.
16- تاریخ ایران، افغانستان و آسیای میانه در سده‌های میانه چاپ 1977.
17- جغرافیای تاریخی ایران.
18- تشکیلات نظامی غزنویان که توسط سرور همایون به فارسی ترجمه و در نشریه آریانا چاپ افغانستان چاپ شده است.
19- غزنویان متاخر، رونق و زوال سلسله غزنوی در افغانستان و هند شمالی 1040-1186 چاپ 1977 ادینبرو.
20- تعداد دویست مقاله در دانشنامه اسلام ویرایش دوم.
21- تعداد 100 مقاله در دانشنامه ایرانیکا چاپ آمریکا.
22- تعدادی مقاله در دانشنامه آمریکانا و بریتانیکا و دیکشنری قرون میانه.
23- بخش‌هائی از تاریخ تمدن آسیای میانه یونسکو در جلدهای 4 و 5.
24- صوفی متقدم ایرانی شیخ ابوسعید ابوالخیر- میهنی چاپ 1984.
25- گسترش فرهنگ ایرانی در عصر نخستین غزنویان چاپ 1968.
26- ابوالعلاء عطاء شاعر عهد غزنوی چاپ 1985.
27- ابونصر هبة‌الله فارسی شاعر عهد غزنوی چاپ 1985
منابع وماخذ:
1- فرهنگ خاورشناسان جلد 2 ص98 تالیف مؤلفان و مترجمان چاپ تهران 1382 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- ویکی‌پدیا فارسی مقاله کلیفورد ادموند باسورث.
3- دانشنامه ویکی نور مقاله کلیفور ادموند باسورث.
4- خبر‌گزاری مهر سایت اینتر‌نتی مورخ 23/12/1392.
5- دکتر مریم میر‌احمدی: تاریخ تحولات ایران‌شناسی دوران اسلامی ص32 چاپ تهران 1395 از انتشارات طهوری.
6- ماخذ قبلی ص202.
7- احسان یارشاطر و آن ماری شیمل: حضور ایران در جهان اسلام ص 72 ترجمه فریدون مجلسی چاپ تهران 1381 از انتشارات مروارید.
8- همان ماخذ ص 202.
9- تاریخ غزنویان. چاپ 1378 از انتشارات امیرکبیر، ترجمه حسن انوشه.
باسورث متولد 29 دسامبر 1928در شهر شفیلد انگلستان است، وی در 28 فوریه سال 2015 در بنو‌ویل انگلستان در‌گذشت. مدرک دکترایش را از دانشگاه ادینبورا به این شرح دریافت کرد: در سال 1952 با درجه شاگرد اولی دوره لیسانس تاریخ مدرن را در کالج جان دانشگاه اکسفورد به پایان برد، در سال 1956 فوق‌لیسانس در خاورمیانه‌شناسی از دانشگاه ادینبورا گرفت و در سال 1967با درجه دکتری از همان دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و اما سمت‌های دانشگاهی او درسال‌های قبل از 1956 مدرس زبان عربی در دانشگاه سنت آندروس و (سال 1965تا 1966) استاد مطالعات عربی در دانشگاه تورنتو و از سال 67 تا 1990 استاد مدعو مطالعات عربی در دانشگاه تورنتو که در سال 1990 بازنشسته شده است و البته در فاصله این سال‌ها گاه‌گاهی استاد افتخاری دانشگا ویلز و استاد مدعو مرکز خاورمیانه‌شناسی دانشگاه یوسی‌ال‌ئی و دانشگاه کویت هم بوده است و پس از بازنشستگی از سال 1997 استاد مدعو انجمن عربی‌شناسی و اسلام شناسی دانشگاه اکستر بوده که تا 2004 ادامه داشته است.(2).
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
خبر‌گزاری مهر به مناسبت در‌گذشت باسورث ادموند مقاله‌ای به قلم دکترعلی اصغر محمد‌خانی در اینتر‌نت منتشر کرده که به مطالب مهم آن اشاره می‌کنم: در ششم اسفند 1393کلیفورد ادموند باسورث در‌گذشت و رسانه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی ایران کمتر اطلاع پیدا کردند و یاد‌داشت و مقاله‌ای درباره زندگی و خدمات علمی او منتشر نکردند. باسورث که در سال 1928 میلادی در شهر شفیلد انگلستان متولد شده بود در سال 1953لیسانس خود را از دانشگاه آکسفورد گرفت و دکترای خود را از دانشگاه ادینبرا اخذ نمود و سال‌ها در دانشگاه‌های مختلف اروپا و آمریکا به تدریس اشتغال داشت. وی مقاله‌هائی در دانشنامه‌های ایرانیکا، بریتانیکا، آمریکانا و دانشنامه اسلام نوشت و یکی از مولفان تاریخ کمبریج (تاریخ ایران) می‌باشد که به فارسی ترجمه شده است. علاوه بر آنها و کتب معتبر علمی درباره غزنویان و سلجوقیان و سلسله‌های اسلامی درباره دولت و حکومت آل‌بویه نیز مقالاتی نوشت که بسیار ارزشمند است. در سال 1380 شمسی در بنیاد موقوفات افشار مجلس نکوداشت علمی او بر‌گزارشد و جایزه این بنیاد را دریافت کرد. جایزه جهانی سال کتاب جمهوری اسلامی ایران در سال 1382به وی اهدا شد. آثار او مورد استناد بسیاری از کتاب‌ها و مقالات قرار گرفته است. یکی از آخرین کار‌های علمی او ترجمه تاریخ بیهقی به زبان انگلیسی است که به نظر صاحبنظران از بهترین ترجمه‌های متون ادبی و تاریخی، فارسی به زبان انگلیسی است. از استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد به ویژه دکتر محمد جعفر یاحقی سپاسگزاریم که یاد باسورث را با برگزاری مجلس بزرگداشتی در دانشگاه فردوسی مشهد گرامی داشت (4).
خانم دکتر مریم میر احمدی تحقیقات این خاورشناس را مورد توجه قرارداده و نوشته‌اند که: درباره حکومت‌های مستقر در ایران در دوران اسلامی، صرف نظر از دوره خلفا‌ی آُموی و عباسی، محققان ایران‌شناس به سلسله‌های ایرانی پرداختند و مسائل حکومت‌های مختلف را جداگانه مورد بررسی قرار دادند. از میان این ایران‌شناسان نام (باسورث) جای خاص خود را دارد که درباره حکومت طاهریان، صفاریان، زیاریان، دیلمیان، غزنویان و دیگر ادوار در چهارچوب وظایف دانشگاهی خود چندین کتاب و مقاله انتشار داد که برخی به زبان فارسی نیز ترجمه شده است (5) و او کسی است که فصولی از کتاب مفا‌تیح‌العلوم تالیف ابو‌عبدالله محمد ابن احمد بن یوسف خوارزمی را به زبان انگلیسی ترجمه نموده است. (6).
لطفا روی عکس بنر تبلیغاتی کلیک کنید تا برایتان شماره بگیرد
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید تا برای شما شماره بگیرد؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
1- سلسله‌های اسلامی ترجمه به زبان فارسی از دکتر فریدون بدره‌ای. چاپ تهران 1371 از انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
2- نقش ایران در تاریخ‌نگاری اسلامی ترجمه به فارسی از فریدون مجلسی در کتاب حضور ایران در جهان اسلام تالیف احسان یار شاطر - آن ماری شیمل و... چاپ تهران 1381 از انتشارات مروارید.
3- تاریخ غزنویان ترجمه به فارسی ازحسن انوشه چاپ تهران1378 از انتشارات امیرکبیر.
4-گاه شماری آل زیار در گرگان و طبرستان ترجمه به زبان فارسی با عنوان " نکاتی در باب وقایع تاریخی مربوط به آل زیار در گرگان وطبرستان" توسط احمد احمدی به فارسی ترجمه شده و در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد ش6سال 1339 ص378-398 چاپ گردیده است.
5- تاریخ ایران کمبریج ج 5 عصر سلجوقیان و مغول چاپ کمبریج 1968 این کتاب توسط حسن انوشه با عنوان تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فرو‌پاشی دولت ایلخانان در سال 1379 به فارسی ترجمه و جزء انتشارات امیرکبیر چاپ گردیده است (نام دانشگاه معروف انگلستان که کمبریج است در زبان فارسی هم به کامبریج وهم به کمبریج رایج است).
6- طاهریان و فرهنگ عربی (اسلامی) چاپ 1985.
7- طاهریان و ادبیات فارسی چاپ 1969.
8- دیلمیان درمرکز ایران، خاندان کاکویه در جبال و یزد چاپ 1970.
9- اخشید (عنوان فرمانروایان محلی ایرانی، سُغدیه و فرغانه در عصر پیش و اوائل عهد اسلامی) چاپ 1971.
10- میراث فرمانروائی در آغاز عصر ایران اسلامی و پژوهش برای یافتن ارتباط سلسله‌ای با گذشته چاپ 1973.
11- تاثیر متقابل فرهنگ و ادبیات فارسی و عربی در سده دهم و اوائل سده یازدهم. چاپ 1978-79.
12- خوارزمشاهیان. چاپ 1978.
13- مطالعات اسلامی وتاریخی در بریتانیای کبیر و ایالات متحده و کانادا چاپ 1982.
14- ایران و عرب‌ها پیش از اسلام چاپ 1983.
15- تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا بر‌آمدن صفاریان.
16- تاریخ ایران، افغانستان و آسیای میانه در سده‌های میانه چاپ 1977.
17- جغرافیای تاریخی ایران.
18- تشکیلات نظامی غزنویان که توسط سرور همایون به فارسی ترجمه و در نشریه آریانا چاپ افغانستان چاپ شده است.
19- غزنویان متاخر، رونق و زوال سلسله غزنوی در افغانستان و هند شمالی 1040-1186 چاپ 1977 ادینبرو.
20- تعداد دویست مقاله در دانشنامه اسلام ویرایش دوم.
21- تعداد 100 مقاله در دانشنامه ایرانیکا چاپ آمریکا.
22- تعدادی مقاله در دانشنامه آمریکانا و بریتانیکا و دیکشنری قرون میانه.
23- بخش‌هائی از تاریخ تمدن آسیای میانه یونسکو در جلدهای 4 و 5.
24- صوفی متقدم ایرانی شیخ ابوسعید ابوالخیر- میهنی چاپ 1984.
25- گسترش فرهنگ ایرانی در عصر نخستین غزنویان چاپ 1968.
26- ابوالعلاء عطاء شاعر عهد غزنوی چاپ 1985.
27- ابونصر هبة‌الله فارسی شاعر عهد غزنوی چاپ 1985
منابع وماخذ:
1- فرهنگ خاورشناسان جلد 2 ص98 تالیف مؤلفان و مترجمان چاپ تهران 1382 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- ویکی‌پدیا فارسی مقاله کلیفورد ادموند باسورث.
3- دانشنامه ویکی نور مقاله کلیفور ادموند باسورث.
4- خبر‌گزاری مهر سایت اینتر‌نتی مورخ 23/12/1392.
5- دکتر مریم میر‌احمدی: تاریخ تحولات ایران‌شناسی دوران اسلامی ص32 چاپ تهران 1395 از انتشارات طهوری.
6- ماخذ قبلی ص202.
7- احسان یارشاطر و آن ماری شیمل: حضور ایران در جهان اسلام ص 72 ترجمه فریدون مجلسی چاپ تهران 1381 از انتشارات مروارید.
8- همان ماخذ ص 202.
لطفا روی عکس تبلیغاتی کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
9- تاریخ غزنویان. چاپ 1378 از انتشارات امیرکبیر، ترجمه حسن انوشه.
لطفا روی عکس تبلیغات زیر کلیک کنید؛ ادامه مطلب پس از این تبلیغات
 |
