پس از سپاس‌گزاری‌ از گردانندگان‌ ایران استار که زحمت چاپ این مقالات را‌ متحمل شده‌اند، به عرض خوانندگان می‌رسانم که‌ تا‌کنون در زبان فارسی و در ایران‌ رسم نبوده که پس از معرفی شرق‌شناسان و کار‌هایشان‌ نقدی هم بر آنها وارد کرده باشند یا اگر هم بوده من اطلاعی پیدا نکرده‌ام، ولی در ضمن مقالاتی‌ که در‌باره خاورشناسی‌ بویژه ایران‌شناسی و اسلام شناسی نوشته شده‌ ایرادات و یا انتقاداتی‌ از ایران‌شناسی یاخاور‌شناسی شده است، همچون نوشته‌های روان شادان علامه محمد قزوینی، احمد کسروی، جلال آل احمد، مجید یکتائی، فریدون توللی، حبیب‌الله نوبخت‌ و دیگران و اما بطور مستقل‌ در زمینه تنها کتابی که بخصوص در باره خاور‌شناسان با دید انتقادی‌ نوشته شده باید از آقای مصطفی حسینی طباطبائی‌ یاد کنم که ایشان در کتابی که در‌ نقد خاور‌شناسان نوشته به بررسی آثار 20 تن از خاوشناسان غربی‌ پرداخته و بیشتر ایراداتی که بر کوشش‌های این بیست تن خاورشناس وارد کرده از دید اسلام‌شناسی یا زبان‌شناسی زبان عربی بوده است وکمتر به سود و زیان تکاپوهای خاور‌شناسی از نظر تاریخ و فرهنگ و تمدن‌ ایران بوده است (1)ولی من نویسنده این مقالات که هر جا لازم بوده‌ سود و زیان‌ نظرخاورشناسان به ویژه ایران‌شناسان را در‌باره‌ ایران شناسی  مطرح کرده‌ام همانطور که بارها تذکر داده‌ام‌ موذی‌‌گری‌ها، اخلال‌گری‌ها در تاریخ وفرهنگ و تمدن ایران‌ از کارهای بسیار‌ی از خاور‌شناسان‌ بخصوص خاور‌شناسان‌ اروپائی و آمریکائی بالاخص‌ خاورشناسان روسی وانگلیسی و فرانسوی است در این زمینه بسیار کوشیده‌اند‌ و آش چنان شور بوده که مرحوم دکتر محمود افشار یزدی که خود تحصیل کرده اروپا (فرانسه‌) بود‌ه در وقف نامه‌ای که برای موقوفات خود نوشته و اموال واملاکی را در ایران در تهران ویزد برای انتشار کتب‌ ایران‌شناسی‌ چه از ایرانیان وچه از غیر‌ایرانیان‌ وفقف کرده در وقفنامه‌ چنین نوشته است "کتب و رسالاتی که با بودجه این موقوفات چاپ می‌شود باید منزه از تحریکات سیاسی مخصوصا آلوده نباشد به اغراض سیاسی خارجی در لفافه پژوهش‌های تاریخی و ادبی‌ و فرهنگی و ایران شناسی" (2). واین نظر بسیاری از خود ایرانیان فرهیخته را هم جلب کرده است که برای مثال اسامی تعدادی را در صدر این مقاله یاد کردم‌. بگذریم و برویم سر مطلب‌.
یوسف ساموئیلویچ، براگینسکی (Josif Samuilovich, Braginsky) اهل اوکراین‌ متولد در 18ژوئن 1905 میلادی در کی‌یف‌ پس از تحصیلات مقدماتی دوران دبستان و دبیرستان وارد دانشکده اجتماعی- سیاسی‌ انستیتوی شرق‌شناسی‌ مسکو بخش هندی- افغانی‌ شد و در سال 1931 فارغ‌التحصیل گردید و در سال 1940 در رشته علوم تاریخ دکتری گرفت موضوع پایان نامه‌اش" جنبش‌های مردمی در خان‌نشین بخارا از عصر سلطه تزار تا انقلاب 1917م"بود. در سال 1954 هم دکتری زبان‌شناسی دریافت نمود‌. از طرفی در سال‌های 1920و1921 م‌. کارمند شورای کار وتبلیغات‌ ملل شرق در باکو و در 1929و1930 م استاد دانشگاه کمونیستی زحمتکشان  شرق بود. از 1931تا 1933 م‌.در انستیتوی شرق‌شناسی مسکو‌ و از 1938 تا 1940 م در دانشسرای عالی تدریس کرد و در سال 1940 به مقام دانشیاری رسید و از همان سال تا 1952 در ارتش‌ خدمت نمود ودر خلال سال‌های 1941 تا 1945 در جنگ دوم جهانی شرکت داشت‌ و از سال 1949تا 1952 م. استاد انستیتوی‌ نظامی زبان‌های خارجی بود‌. در 1950 کارمند علمی انستیتوی شرق‌شناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی و در 1951م‌. عضو وابسته آکادمی علوم تاجیکستان گردید و در همان سال در دانشگاه دولتی مسکو هم به تدریس اشتغال داشت‌. براگینسکی در سال 1955م. از طرف آکادمی علوم تاجیکستان‌ به عنوان شخصیت بر جسته علوم تاجیکستان‌ معرفی شد از 1956 تا 1967م. کارمند علمی انستیتوی ادبیات بین‌المللی آکادمی علوم اتحاد شوروی شد و در 1957م. رئیس هیات دبیران مجله شرق‌شناسی شوروی‌ و مجله ملل آسیا وآفریقا گردید. در سال 1959م .به مقام پروفسوری دست یافت و از 1960م. در دانشگاه دولتی تاجیکستان نیز به تدریس اشتغال داشت‌. او در بیست وچهارمین کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان در مونیخ درسال 1957 شرکت کرد و در سال 1960م. در پنجمین اجلاس آن کنگره در مسکو و در بیست وششمین‌ نشست همان کنگره که در سال 1964م در دهلی برگزار شد حاظر بود و در 1968 در کنفرانس‌ یونسکو با عنوان "تمدن آسیای مرکزی" در پاریس شرکت کرد‌.
نگاهی گذرا به آثار براگینسکی: ایشان از خاور‌شناسان پرکار اهل کیف اوکراین است و ذکر همه آثار ایشان در این جا ضرورت ندارد ولی به گزیده کار‌هایش اشاره می‌کنم‌.
1- پنجاه غزل از حافظ (تنظیم‌) استالین‌آباد چاپ در‌ سال های 1949تا 1955.
2- گزیده‌هائی از ناصر خسرو (گرد‌آوری، تفسیر و تصحیح‌)چاپ استالین‌آباد 1949تا 1955.
3- زندگی‌نامه‌ شیخ مصلح‌الدین سعدی (تنظیم، ویرایش و تحشیه‌) چاپ استالین‌آباد 1949.
4- شکوه خرد ازدیدگاه‌ ابن سینا‌ چاپ مسکو 1952.
5-‌ قابوس نامه (تصحیح و ترجمه‌) چاپ 1958 مسکو‌.
6- اشعار رودکی (مقدمه و تعلیقات‌) چاپ استالین آباد 1955.
7-عمر خیام، شاعر متفکر و دانشمند (ویرایش‌) چاپ 1955 استالین آباد.
8-شاهنامه فردوسی (پیشگفتار، تنظیم، ویرایش با همکاری‌) چاپ 1957 مسکو‌.
‌9- زادگاه، محل در‌گذشت و آرامگاه استاد رودکی چاپ 1958.
10- در باره‌ پیدایش غزل در ادبیات فارسی و تاجیکی‌ چاپ1958  مسکو‌.
11-زندگی وآثار صدرالدین عینی‌ چاپ 1959 مسکو‌.
12- ادبیات‌ ایران باستان (دوره برده‌داری‌) چاپ 1960 مسکو‌.
13-‌ نثر معاصر فارسی (ویرایش‌) چاپ 1960 مسکو.
14- اشعار کلاسیک فارسی چاپ 1961.
‌15- ادبیات فارسی (با همکاری‌) چاپ 1963 مسکو.
‌16- منظومه ویس ورامین‌ اثر فخر‌الدین اسعد گرگانی (پیشگفتار و تصحیح‌)مسکو 1963.
17- مطالبی‌ در‌باره زندگی و آثارشاعر پارسی‌گوی ابن یمین‌ (ویرایش‌). چاپ 1965 مسکو‌.
‌18- ‌در‌باره تقسیم ادواری‌ تاریخ ادبیات فارسی‌ وتاجیکی‌ چاپ 1960 مسکو‌.
19- نتیجه‌گیری‌های غرب وشرق‌ در باره دیوا‌ن"گوته" واشعار کلاسیک فارسی‌.
20- اندیشه‌هائی‌ در‌باره تقسیم‌بندی ادبیات کلاسیک فارسی به ادوار معین‌ ترجمه رضا آذرخشی‌ مجله ماهنامه پیام نوین ج7 ش12-صص56تا71‌.
‌21- یادداشت‌هائی در‌باره بررسی آثار جامی چاپ 1965.
22- شرحی در‌باره ایران‌شناسی چاپ 1971.
23-‌ تنظیم‌ نقل‌های حماسی‌ به فارسی جدید در ایران غربی‌ در سده یازدهم (‌به نقل از نزهت نامه علائی) پیام نوین ج5 ش12 صص29-30.
‌24- اهمیت وارزش‌ جهانی ادبیات‌ کلاسیک ایران با استناد به نوشته‌های "گوته"(‌عنوان سخنرانی در کنگره جهانی ایران‌شناسان شهریور 1345 خورشیدی در تهران‌).
‌25-  قابوس‌نامه (تصحیح وترجمه‌) چاپ 1958 . 26- میراث ادبی ایران‌ چاپ 1986.
شرق‌شناسان تاجیکی یا ایران‌شناسان تاجیک‌: به قول کمال‌ا‌لدین‌ عینی یکی از خاورشناسان تاجیکی از دیدگاه ایران‌شناسی‌ تاجیکستان در صدر دیگر جمهوری‌های شوروی قرارداشت‌ زیرا زبان این‌خطه صد در صد زبان فارسی تاجیکی است و تاجیکی‌ها خود را از بازماندگان‌ سا‌ما‌نیان می‌دانند‌. (3) حکومت کمونیستی شوروی بنابر مصلحت خود‌ خط و زبان‌ تاجیکستان و جمهوری آذر‌بایجان و سایر جمهوری‌های داخلی خود را که در خطه نفوذ فرهنگی ایران تشکیل داده بود و آنها درتاریخ و فرهنگ و زبان و دین ‌و مدنیت‌ قرن‌ها با ایران مشترک بودند خط رایج فارسی که مشترک با ایران بودند‌ را تغییر داد تا این مردم فرهنگ و تمدن ‌قبلی چندین هزار ساله خودرا فراموش کنند و راحت‌تر در سیطره نفوذ روس‌ها قرار بگیرند و بدین ترتیب علائق ادبی وتاریخی و زبانی ما با تاجیک‌ها و وابستگی دینی وادبی و فرهنگی ما با آران (‌جمهوری آذربایجان فعلی‌) ضعیف شد‌ ولی بکلی از میان نرفت کما اینکه‌ صدر‌الدین عینی‌ دانشمند بزرگ و ایران‌شناس تاجیکی تا آخر عمر هر گز نتوانست‌ به خط‌های جدید مسلط شود‌ و تا پایان عمر خط به خط فارسی‌ می‌نوشت (4).
صدر‌الدین عینی خاور‌شناس تاجیکی و پسرش کمال‌الدین عینی از ادیبان وخاورشناسان‌ معروف تاجیکی هستند‌. مرحوم صدر‌الدین عینی در 26 فروردین 1257خورشیدی مطابق 15 آوریل1878‌ میلادی در یکی از روستاهای‌ شهر بخارا به دنیا آمد. پدر ومادرش به فاصله چهل روز به علت بروز و با‌ در 1889در‌گذشتند و او دو سال بعد به بخارا آمد. نام پدرش سید مراد خواجه‌ است‌. صدرالدین جوان در مدرسه "میر عرب" و"عالم خان"و "بدل بیگ" و "حاجی زاده" و "کوکل تاش" تحصیلات قدیمه داشت و چون صد‌رالدین طرفدار‌ افکار جدید بود‌ از طرف امیر بخارا‌ به زندان افتاد و 75 ضربه شلاق خورد و پس از خلاصی از زندان و معالجه در بیمارستان، دیگر در بخارا نمانده به سمر قند مهاجرت نمود و در آن جا مشغول فعالیت علمی گردید و چون مرد دانشمندی شده بود‌ عضو اتحادیه نویسندگان تاجیکستان‌ و فرهنگستان علوم تاجیکستان گردید و سرانجام‌ به ریاست  فرهنگستان علوم تاجیکستان انتخاب شد و در تاریخ 24تیرماه 1333 مطابق 15زو ئیه 1954 در شهر دوشنبه تاجیکستان در‌گذشت (5). و مهمترین آثار او 1- قصیده فارسی در وصف سمر قند وبخارا‌ چاپ 1919‌. 2- تاریخ انقلاب فکری در بخارا. 3- تاریخ امیران ُمنقطیه‌.3- نمونه ادبیات تاجیک .4- واصفی وخلاصه "بدایع‌الوقایع" 5- یادداشت‌ها .6-آدینه‌ چاپ 1924.
کمال‌الدین عینی‌: ایشان فرزند صدرالدین عینی است که در تاریخ 15 ماه مه 1928در شهر سمرقند به دنیا آمد و در روز 24 مرداد 1389 مطابق 9 ماه اوت 2010در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان در‌گذشت. تخصص او در خاورشناسی و ادبیات‌ و آکادمیسین‌ و از پژوهشگران‌ سرشناس متون کلاسیک و فرهنگ و تاریخ و ادبیات فارسی بود‌. وی انجمنی از دانشمندان و فرهنگیان فارسی زبان دنیا به نام "پیوند" بنیاد نهاد که در همایش‌های مختلف دانشمندان و فرهنگیان فارسی زبان را گرد هم می‌آورد . در سال 1978 کتاب "کارنامه عینی"را درباره فعالیت‌های ادبی و فرهنگی پدرش "صدر‌الدین عینی" نوشت و یکی از موالفان کتاب تاریخ ادبیات تاجیک برای مدارس متوسطه تاجیکستان است. در سال 1996 جایزه (ارباب شایسته علم وتکنیک‌ تاجیکستان) را دریافت نمود‌. کمال‌الدین عینی در سال 1990 جایزه بنیاد فرهنگی دکتر محمود افشار یزدی را درتهران به دست آورد و در سال 2008 هم‌ جایزه بین‌المللی فارابی‌ در علوم انسانی را در ایران به او اهدا کردند‌. آثار مهم او تصحیح "همای وهمایون" و "گل ونوروز" از خواجو کرمانی‌ وتذکره گلشن ادب از بدرالدین هلالی و کتبی در‌باره‌ ناصر خسرو و جامی‌ و عمر خیام‌ و رودکی و کتابی در‌باره‌ کارهای عبدالرحمان جامی نوشته که به چهار زبان فارسی تاجیکی و روسی و انگلیسی است‌ و در انتشار شاهنامه 9 جلدی معروف به چاپ مسکو هم مشارکت داشته‌اند. (6). کمال‌الدین عینی در سال 1949‌ دوره خاورشناسی را در دانشگاه سن پیترز‌بورگ‌ به پایان برد و در حدود 400مقاله در باره آثار ادبی و شخصیت‌های برجسته‌ ادبیات کلاسیک و معاصر فارسی وتاجیکی منتشر کرده است و تا آخر عمر مشغول انجام وظیفه در انستیتوی شرق‌شناسی (میراث مکتوب‌) وابسته به فرهنگستان‌ علوم تاجیکستان‌ بود. (7).
منابع وماخذ:
1-‌ مصطفی حسینی طبا‌طبائی‌: نقد آثار خاورشناسان، از اینترنت‌.
2-‌ دکتر محمود افشار یزدی‌: پنج وقف‌نامه، مندرج در مقدمه کتاب "بیان الادیان" از محمد‌بن نعمت‌بن عبدالله یارخدای‌ فقیهی بلخی‌.
3- محمد رستمی‌: ایران‌شناسان و ادبیات فارسی‌ ص355 چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی‌ ومطالعات فرهنگی. ‌4- همان ماخذ و همان صفحه‌.
5-‌ ویکی‌پدیا فارسی دانشنامه آزاد‌: مقاله "صدرالدین عینی".
6- همان ماخذ مقاله کمال‌الدین عینی.
7- سایت گلشن‌ ادب. مقاله "کمال الدین عینی".
 
محمد علی اختری مقیم تورونتو سردفتر باز نشسته اسناد رسمی در تهران
تلفن 9057589325.