پیش از پاسخ به این پرسش این باید اشاره کنیم در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ایران که به تازگی منتشر شده آمده: اقتصاد ایران در حالی با معضل کرونا مواجه شده که متغیر‌های اقتصاد کلان وضعیت مناسبی را نشان نمی‌دادند. براساس اعلام مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در 9 ماهه نخست سال 1398، در حدود منفی 7.6 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریباً صفر بوده است. همچنین، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در پایان بهمن ماه 25 درصد بوده است. از سوی دیگر دولت به لحاظ منابع در تنگنا قرار دارد و کسری بودجه دولت یکی از معضلات مهم اقتصاد ایران برای سال 1399 است.
صفر شدن در آمد نفت
کاهش درآمدهای مالیاتی
دولت ایران برای بودجه سال ۱۳۹۹ با توجه به کاهش درآمد نفتی حساب ویژه بر درآمد انواع مالیات کرده بود که کرونا همه آنها را بهم زده است. به گفته رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی ایران، درآمدهای مالیاتی در سال ۹۹ به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و کاهش فعالیت‌های اقتصادی با افت روبه‌رو خواهد شد و در خوش‌بینانه‌ترین حالت و اگر بحران کنونی کرونا تنها تا پایان بهار ادامه داشته باشد از ۱۸۰ هزار میلیارد تومان درآمدی که از محل مالیات‌ها در قانون بودجه سال‌جاری پیش‌بینی شده بود، ۱۴۰ هزار میلیارد تومان آن قابل وصول خواهد بود. البته ناگفته پیداست که این وضعیت دست کم تا پاییز گریبان اقتصاد ایران را خواهد گرفت که به معنای چشم‌پوشی قطعی دولت از این نوع درآمد است. در عین حال گرفتن مالیات از فعالات اقتصادی که سالی پُر از ضرر و زیان را داشته‌اند یکی دیگر از چالش‌های دولت ایران خواهد بود.
ضربه به تولید ناخالص داخلی
به اعتراف فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد ایران کرونا دست کم تاکنون ۱۵ درصد به تولید ناخالص داخلی ایران ضربه زده و در صورت ادامه شرایط موجود این آسیب به مراتب بیشتر هم خواهد شد. تولید ناخالص داخلی یک کشور جمع ارزش کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل یک اقتصاد را در یک بازه مشخص (یک سال) نشان می‌دهد. این متغیر قدرت تولید یک اقتصاد را نشان می‌دهد که برای ۹ ماه سال ۱۳۹۸ در ایران چیزی در مجموع تولید ناخالص داخلی ۲۴۳۷ هزار میلیارد تومان شد.
خسارت ۴ هزار میلیاردی بخش کشاورزی
گروه کشاورزی که ۸.۹ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۹۸ را در اختیار داشت براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس زیانی به اندازه ۴ هزار میلیارد را بر اثر بحران کرونا تجربه خواهد کرد. در بخشی از این گزارش برآورد شده که بخش مصرف و صادرات محصولات کشاورزی و غذا به ترتیب در حدود ۷/۸ و ۱۰ درصد از ارزش خود را از دست بدهند که میزان خسارت آن در اسفندماه ۱۳۹۸ در حدود ۳۹۵۰ میلیارد تومان است. البته شاید مهم‌ترین جنبه این خسارت، نبود چتر بیمه‌ای گسترده بر سر کشاورزان باشد.
آسیب ۳ هزار میلیاردی گردشگری
ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در هفته دوم فروردین اعلام کرد که خسارت وارده به این صنعت بر اثر کرونا چیزی در حدود سه هزار میلیارد تومان است. بر اساس گفته‌های او حدود ۱۳ هزار راهنمای گردشگری شغل خود را در آستانه ایام سفرها از دست دادند. این میزان خسارت چشمگیری در حالی است که بخش گردشگری نقش ناچیزی در اقتصاد کلان ایران و درآمدهای آن دارد.
ضربه سنگین به کسب وکارهای آنلاین
سازمان فناوری اطلاعات ایران در گزارش تازه خودش اعلام کرده کرونا تاثیرمنفی زیادی بر حوزه مربوط به خدمات آنلاین، همچون تاکسی اینترنتی و شبکه‌های فروش اینترنتی داشته است. طبق گزارش این سازمان در حوزه کسبوکارهای دیجیتال تنها ۲۹ درصد شرکت منتفع و ۷۱ درصد متضرر شده‌اند. در حوزه خدمات تعداد کسبوکارهای منتفع ۱۴ درصد بوده و ۸۶ درصد آسیب دیده‌اند و در نهایت، کسبوکارهایی که نیازمند حضور کارکنان بودند، ۲۵ درصد منتفع و ۷۵ درصد آسیب دیده‌اند. براساس آنچه در این گزارش آمده تنها حوزه منتفع پزشکی آنلاین بوده که ۴۱ درصد کسبوکارهای آن از شیوع بیماری کرونا متضرر شده و ۵۹ درصد نیز منتفع شده‌اند.
مرور همین آمارها که می‌توان به آن آمارهای دیگری هم افزود به روشنی نشان می‌دهند که اقتصاد ایران در سال ۹۹ با چه سختی‌های خاص و بی‌سابقه‌ای در طول حیات ۴۲ ساله جمهوری اسلامی روبرو شده است.
 |
