آریانا ادیب‌راد
واکنش کودکان و نوجوانان به تراما و مرگ عزیزان و درک شرایط اضطراب‌آور با توجه به سن کودکان می‌تواند کاملا متفاوت باشد.‌ این مقاله به طورخلاصه به برخی از این علائم با توجه به سن کودکان می‌پردازد:
 
سن 2-5 سال
- کج‌خلقی شدید.
- گریه‌زاری.
- ترس‌های ناگهانی مانند ترس ناگهانی از تاریکی یا تنها بودن.
- خیال‌پردازی به نحوی که واقعه ناراحت‌کننده هرگز رخ نداده است.
- رفتارهای کودکانه مثلا خیس کردن ناگهانی تخت یا درخواست‌های مداوم برای خوابیدن در اتاق والدین.
 
سن 6-9 سال
- خشونت‌های ناگهانی: قلدری و زورگویی و کتک‌کاری کردن.
- سرزنش‌کردن خود برای وقایع رخ داده.
- گریه مکرر.
- افسردگی و پژمردگی خلقی.
- انکارِ واقعه ناراحت‌کننده.
- افت درسی و عدم علاقه به مدرسه رفتن.
- تغییرات ناگهانی در خلق.
- ناراحتی‌های فیزیکی مانند دل درد و سردرد.
- ترس از مرگ عزیزان و خود.
- نگرانی از نبود حضور کسی که از آنها مراقبت کند.
- ایزوله کردن خود و تمایل به تنها بودن ناگهانی.
 
سن 9-12 سال
- گریه‌زاری
‌- خشونت‌های ناگهانی: قلدری و زورگویی و کتک‌کاری کردن.
- انکار کردن واقعه ناراحت‌کننده.
- افسردگی و علاقه به تنها بودن.
- نگرانی دائم و ترس‌های ناگهانی.
- ‌انکار احساسات و عدم علاقه به حرف زدن در مورد واقعه ناراحت‌کننده.
-‌احساس گناه.
- کاهش یا افزایش ناگهانی اشتها.
- تغییر در روتین خواب.
- ناراحتی‌های فیزیکی مانند دل درد و سردرد.
- افت درسی و عدم علاقه به مدرسه رفتن.
- قلیان شدید احساسات در رابطه با واقعه ناراحت‌کننده.
- محبت‌ورزی بیش از اندازه به اطرافیان.
- ترس از دست دادن عزیزان و مرگ خود.
 
سن 13-18
- انکار شدید احساسات و ایزوله کردن خود از دوستان و خانواده.
- از دست دادن اعتماد به سایرین.
- خشم از خود و سایرین.
- نگرانی در رابطه با آینده.
- تغییر ناگهانی خلق و خوی.
- انجام کارهای پرخطر و حتی غیرقانونی.
- استفاده از مواد مخدر.
- افت درسی و عدم علاقه به مدرسه رفتن.
- وسواس فکری در رابطه با واقعه رخ داده.
- همدلی بیش از اندازه با قربانیان حادثه و علاقه به کشف علت رخداد واقعه.
 
لازم است که والدین و نزدیکان کودکان و نوجوانان نسبت به علائم ذکر شده حساس باشند و با توجه به شدت، مدت و فراوانی علائم با متخصص در زمینه سوگ کودکان مشورت کنند.
 
آریانا ادیب راد
MSW Candidate
Children and youth life coach