این روزها تهران تابستان داغی را سپری می‌کند، گرمای تند و متداومی که در سنوات قبل کمتر سابقه داشت تا مدت طولانی پایتخت را در بر بگیرد. این گرما حتی تا ساعت‌ها بعد از غروب آفتاب نیز ادامه دارد. هر چند که این شرایط روی فعالیت‌های مختلف مشاغل، ادارات و افراد تاثیر‌گذار است ولی مانع من نشد تا به میعادگاه همیشگی کتاب یعنی کتابفروشی‌های روبروی دانشگاه تهران مراجعه نکنم و با دیدن عناوین جدید کتاب‌های چاپ شده به یاد حال و هوای دوران جوانی و میان‌سالی نیفتم.
*"حرف بزن، خاطره"، کتابی است از ولادیمیر ناباکوف. این کتاب اتوبیوگرافی از زندگی خود ناباکوف است. کتابی عجیب و مهم که در آن ناباکوف روایتی از زندگی و جریاناتی که بر او گذشته است را از سال 1903 تا 1940 بیان می‌کند. روایتی که در آن خاطراتی از انقلاب روسیه، مهاجرت، عشق و کشف ناشناخته‌ها به طرز زیبایی به رشته تحریر درآمده است. چیرگی نویسنده در بیان این خاطرات شگفت‌انگیز است.
"حرفی بزن، خاطره" اهمیت زیادی در بین آثار ناباکوف دارد. ویژگی‌های زیبا و درخشان روایتگری نویسنده با نثری جذب کننده و فاخر، ما را به دنیایی می‌برد که مدتها محیط اطرافمان را فراموش می‌کنیم. باید یادآوری کنم که ناباکوف خالق رمان "لولیتا" شاهکار ادبیات قرن بیستم است. "حرف بزن، خاطره" از روی آخرین نسخه بازنویسی شده نویسنده با ترجمه خاطره کرد‌کریمی در سال 98 توسط انتشارات نشر چشمه به بازار آمده است. ناباکوف مدت بیست سال از عمرش را در سرزمین پدری (روسیه) سپری کرد و بیست و یکسال نیز در تبعیدی خودخواسته در انگلیس، آلمان و فرانسه به سر برد و سرانجام به امریکا رسید و تا پایان عمر در آنجا ماند.
من هر چه از این کتاب و نویسنده‌اش حرف بزنم، جای خواندن این اثر را نمی‌گیرد، بنابراین مختصری از فصل اول کتاب را برایتان می‌آورم:
*"نظریه‌ای درباره مدرنیته" نوشته اگنش‌هلر، ترجمه فاطمه صادقی از نشر نگاه معاصر که در سال 92 انتشار یافته، کتاب دیگری است که نظر من را به خود جلب کرد. در این کتاب می‌توان به نکته‌ها‌ی بسیار زیادی درباره مدرنیته پی برد. از همه مهمتر جواب این سوال که:"مدرن بودن یعنی چه؟" سوالی که جامعه کشورمان بعد از انقلاب مشروطیت به بعد همواره با آن مواجه بوده است. هلز از شاگردان لوکاچ و یکی از افراد سرشناس حلقه‌ای از متفکران مجار است که آنها "مکتب بوداپست" را بنیان نهادند. هلر در این کتاب نظریه‌های مبتنی بر تئوری و تجربه‌های خود از دنیای مارکسیستی و سرمایه‌داری ارائه می‌دهد. هلر اعتقاد دارد که اکثر نظریه‌ها و فلسفه‌های سیاسی و اجتماعی که در جامعه تجربه شده است می‌تواند در فهم مدرنیته کمک کند. در این کتاب نظریه‌های هگل، مارکس و وبر مورد بررسی قرار می‌گیرند. نویسنده این نظریات را دیدگاه‌های کلاسیک و جامع می‌داند. نظریاتی که موجب بوجود آمدن "ایسم‌ها" گردیده‌اند. او حتی پا را فراتر از تعاریف کلاسیک می‌گذارد و وبر را نخستین پیشرو جریان پست مدرن معرفی می‌کند. البته هلز تنها به این سه فیلسوف توجه ندارد، او به آرای نیچه، هایدگر، آدورنو، فوکو، هابرماس و دیگران هم اشاره دارد.
*"تئوری حقوقی در غرب" تالیف جان کلی، ترجمه محمد راسخ در سال 83 توسط نشر نی به بازار عرضه شده است. اینک چند لحظه از دنیای فلسفه خارج می‌شویم و به یک دیدگاه حقوقی می‌پردازیم. آن هم مسایل حقوقی در غرب. لازم به یادآوری است که جوامع مختلف با یک نظام حقوقی مبتنی بر رعایت حقوق شهروندی است که امکان بقا و توسعه دارد. بنابراین مسایل حقوقی در زندگی آحاد جامعه مدنی نقش انکار ناپذیری دارد.
کتاب مذکور حاصل یک عمر تحقیق، تفکر و تجربه نویسنده‌ای است که خود استاد حقوق در دانشگاه اکسفورد انگلیس است. کلی را عقیده بر آن است که تدریس درس فلسفه حقوق باید با تاریخ موضوعات اصلی نظریه حقوقی، از یونان قدیم تاکنون، توام باشد. نویسنده سعی می‌کند گزارش قابل فهمی از نظریه‌های حقوقی ارائه دهد که محصول آن تاریخ جوامع غرب است. این کار شبیه مطالعاتی است که برتراند راسل در کتاب "تاریخ فلسفه غرب" انجام داده است و خوشبختانه این کتاب راسل هم با ترجمه نجف دریا‌بندری به بازار نشر ایران آمده است.
در هر حال این کتاب حاصل کوشش مداوم مولف برای تدوین چهارچوب‌های نقش حقوق مدنی در زندگی و فعالیت‌های جوامع انسانی است. در این اثر همچنین می‌توان به این نکته پی برد ذهن جامعه غرب همواره درگیر مسایل حقوقی حل نشده‌ای است که بداند دلیل موجه برای مجازات جرم چیست؟ نویسنده برای ما روشن می‌کند که آیا مسایل حقوقی باید با مسایل اخلاقی هم سر و کار داشته باشد یا نه؟ یا آن‌که آیا این گفته مارکسیست‌ها که عنوان می‌کنند: مسایل حقوقی صرفا ساختاری است برای احقاق خود سرمایه‌داری و بورژوازی، درست است یا نه؟
بنابراین این کتاب برای علاقمندان به بحث‌های نظری و عملی حقوقی می‌تواند بسیار مفید واقع شود تا آنها بدانند که مبانی حقوقی غرب چگونه ایجاد شده و چه اهدافی را در نظر داشته است؟
*"جهان و تاملات فیلسوف" گزیده‌هایی از آثار آرتور شوپنهاور با ترجمه رضا ولی‌یارمی از نشر مرکز که در سال 98 منتشر شده، کتاب آخری است که به آن می‌پردازم. شوپنهاور فیلسوف و نویسنده‌ای استثنایی است که من به او تعلق خاطر فراوانی دارم، به علت این‌که واقع‌گرا و رک‌گو بود. به همین دلیل وقتی او از واقعیت‌های جامعه می‌نوشت، بعضی‌ها او را به بدبینی متهم کرده‌اند. جهان‌بینی شوپنهاور فعلیت نیرویی بی‌پایان و سرمدی به نام اراده است. این اراده وقتی که به جانداران و علی‌الخصوص به انسان می‌رسد، به صورت اراده ادامه حیات در می‌آید و در چنگ و دندان و خون نمود پیدا می‌کند. اراده حیات یعنی تنازع بی‌امان برای بقا، یعنی نبرد بی‌پایان، یعنی رنج و ادبار و شوربختی بی‌انتها برای افزودن به مدت این حیات مصیبت‌بار و تحمیل بار مصیبت آن به دوش دیگران، آن هم از طریق نیرو‌ی جبار شهوت و تولید مثل و البته عشق. آرتور این سوال را مطرح می‌کند که تحمل این همه رنج و محنت در حیات بشری برای چیست؟ آنگاه جواب می‌دهد: برای هیچ. شوپنهاور این رنج مداوم را با نثری خوش‌آهنگ و دل‌انگیز به روی کاغذ می‌آورد و بی‌پرده و صریح همه چیزی را که حس می‌کند، می‌‌‌نویسد.
این کتاب در دو دفتر تنظیم شده است ودر آن چکیده اندیشه‌های شوپنهاور با عناوین مختلف آمده است. برای آشنایی بیشتر با تفکرات شوپنهاور بخشی از دیدگاه‌های او را در باب نویسندگی و سبک نگارش را در اینجا می‌آورم:
"نویسندگان بر دو دسته‌اند: آنهایی که به خاطر خود موضوع می‌نویسند و آنها که به خاطر نفس نوشتن. دسته دوم طالب پول‌اند و برای پول می‌نویسند. اساس نابودی ادبیات، نوشتن در ازای پول و کسب و کار حفظ حق چاپ است. اغلب کتاب‌های نویسندگان با هدف تحصیل پول تالیف می‌شوند. هر پول‌پرست بی‌سر‌و‌پایی می‌نشیند و یک کتاب مرتکب میشود و عوام آن اندازه بلاهت در توبره دارند که خرج خرید چنین تر‌شهات صد تا یک غاز کنند."
شوپنهاور روزنامه‌نگارانی که با دریافت پول قلم می‌زنند را عمله‌های قلم به دست بی‌وجدان می‌نامد که از قِبَل حماقت مردم روزگار می‌گذرانند و جامعه را به انحراف می‌کشانند. کتاب "جهان و تاملات فیلسوف" کتابی خواندنی و آموختنی است با زبان صریح و تند شوپنهاور.
تا مطلب و گزارشی دیگر بدرود.
 |
