سخن و اندیشه-53
فرهنگ، ادب، شعر و نثر کشورمان مشحون از اندیشه‌ها، تفکرات و مطالب و مباحثی است که دانستن آنها برای زندگی امروز بسیار لازم و ضروری است. به قول حافظ برجسته‌ترین شاعر ایرانی:
سال‌ها دل طلب جام‌جم از ما می‌کرد
وان چه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد
جام‌جم یا جام‌ جهان‌نما، جامی بود که همه جهان در آن دیده می‌شد. گفته شده است که در مراسم نوروز جمشید (جم) پادشاه ایرانی ضمن به جای آوردن مراسم عید، این جام را می‌آورد و چگونگی رخدادهای سال جدید را در آن مشاهده می‌کرد و آن‌ها را برای ایرانیان شرح می‌داد تا مردم آمادگی‌های لازم برای سپری کردن سال جدید را داشته باشند. خواجه شیراز می‌فرمایند آنچه که آدمی می‌خواهد در جام‌جم ببیند، در وجود خود او نهفته است و بیهوده نبا‌ید به جای دیگری رفت. یک برداشت از آنچه خود داشت، نکات ارزشمندی است که به صورت منثور و منظوم از بزرگان کشورمان برای ما به یادگار مانده است و ما ضمن استفاده از آنها، باید در انتقال این ارزش‌های معنوی به نسل‌های آینده نیز کوشا باشیم. در بحث امروز چند نکته ارزشمند از این مباحث "آنچه خود داشت" را تقدیم شما می‌کنم:
 
*بدتر از شیطان‌ را بشناسید
مردی به شیطان رسید و او را گفت:از تو خواهشی دارم و آن اینکه من عموزاده‌ای دارم که سخت توانگر است و در حق من نیکی‌های بسیار کرده است و من از مال او بهره‌های فراوان برده‌ام، ولی می‌خواهم که نعمت‌اش زوال گیرد، اگر چه من نیز خود به فقر ا‌و فقیر می‌شوم. شیطان خطاب به یاران خویش گفت: هر کس بخواهد که بدتر و تیره بخت‌تر از مرا ببیند، در وی نگرد.
"محاضرات الادبا، راغب اصفهانی"

*از کارنامه اردشیر بابکان
همه به دنبال راستی و فرزانگی باشید و از خود آز و دیوانگی را دور نمایید. هر ماه به افراد کم بضاعت درم بخشش کن ولی آدم بداندیش را چیزی مده. اگر کشوری را از روی داد آباد نگه داری، تو هم از این آبادی و دادپروری دلشاد خواهی بود. اگر کسی یزدان پرست است به دارایی دیگران دست درازی نمی‌کند. پشت کردن به دشمن روزگار را سخت و ناراحت می‌کند و اگر تو پیروز شدی خون‌ریزی مکن بویژه اگر دشمن بدکنش در حال گریز باشد. هنگام پیروزی یزدان را شکرگزار باش که او راهنمای تو بوده است. به زیر دستان اذیت و آزار مرسان و این را بدان که در گیتی به جز نام نیک و سرانجام خوب چیز باقی نمی‌ماند.
"شاهنامه برای همه، تالیف نگارنده"

*آدم با شغلش بزرگ نمی‌شود
گویند: اسکندر مردی بزرگ از کارداران خویش را معزول کرد از عملی بزرگ و عملی دادش دون و خسیس. مرد، روزی به درگاه آمد، اسکندر او را گفت:چگونه می‌بینی عمل خویش را؟ گفت: زندگانی ملک دراز باد، مرد به عمل بزرگ نباشد بلکه عمل به مرد نیک و شریف گردد به نیکو سیرتی و انصاف دادن. اسکندر را این سخن خوش آمد و همان عمل بد‌و بازداد و او را برکشید.
"نصیحة‌الملوک- محمد غزالی"

*از تاریخ بیاموزیم
در حال سپری کردن اسفند ماه هستیم، ماهی که در آن رویدادهای مهم اتفاق افتاده است. در چهاردهم این ماه، کشور ما دکتر محمد مصدق پیشوای جنبش ملی صنعت نفت و یکی از میهن پرستان برجسته تاریخ معاصر را از دست داد. در بیست و نهم اسفند ماه نیز مردم غیرتمند ایران با رهبری این مرد بزرگ، صنعت نفت کشورمان را از زیر یوغ بیگانگان ایران ستیز درآوردند. خالی از انصاف و معرفت است که اسفند ماه فرا برسد و ما از این مرد بزرگ یادی نکنیم و خاطره او را در ذهن نسل‌های جدید زنده نگاه نداریم. اکنون دکتر مصدق در میان ما نیست ولی بسیاری از تاریخ پژوهان بر این باورند که حرکت او روند سقوط امپراتوری انگلستان را تسریع کرد و آغازی ‌شد برای بروز حرکت‌های آزادی‌خواهی نه تنها در منطقه بلکه در سرتاسر جهان. اگر چه دولت او با دسیسه‌های سیاسی کشورهای بیگانه سقوط کرد ولی تفکر وطن‌پرستی و آزادی‌خواهی و‌ی هنوز الگویی است که می‌تواند برای بسیاری از حرکت‌های جامعه ما سرمشق قرار گیرد. روان خسته‌ناپذیر این مرد بزرگ شاد باد و راهش پر پیرو.
 
*سخنانی از زرتشت پیامبر اندیشمند ایرانی
- شریف‌ترین دل‌ها دلی است که اندیشه آزار کسان در آن نباشد.
- آنانی که پیروی دروغ را برگزینند، رنج زیاده خواهند برد و در آن جهان مینوی کامرانی و شادمانی از آنها دریغ خواهد شد.
- مبادا که خشم بر شما چیره شود، با آن پیکار کنید و براندازینش. مبادا که مرتکب بیداد شوید.
- مبادا که در برابر بیداد(ظلم) سر فرود آورید. بلکه بایستی در برابر بیداد و بیدادگر ایستادگی کنید.
- در نتیجه کردار نیک است که این جهان می‌بالد و پرورش می‌یابد.
"گزیده سخنان زرتشت"
 
*آدم گرسنه دین و ایمان ندارد
شخصی از مولانا عضدالدین‌(دانشمند دوران مغول) پرسید که چون است در زمان خلفا مردم دعوی خدایی و پیغمبری می‌کردند و اکنون نمی‌کنند؟ گفت:مردم این روزگار را چندان ظلم و گرسنگی افتاده است که نه از خدایشان به یاد می‌آید و نه از پیامبر.
"رساله دلگشا، عبیدزاکانی"
 
*از سعدی بیاموزیم
جوانی ز ناسازگاری جفت
بر پیرمردی بنالید و گفت
گران باری از دست این خصم چیر
چنان می‌برم کاسیاب سنگ زیر
به سختی بنه گفتش ای خواجه دل
کس از صبر کردن نگردد خجل
به شب سنگ بالایی‌ای خانه‌سوز
چرا سنگ زیرین نباشی به روز؟
چو از گُلبنی دیده باشی خوشی
روا باشد ار بار خارش کشی
درختی که پیوسته بارش خوری
تحمل کن آن گه که خارش خوری
"بوستان سعدی"
 
*این رد پای ماست که می‌ماند
چه زیبا بود، زاده شدن
در کودکی ناآگاهانه سرود خواندن
سر و صدا کردن
در دنیای بی‌خیالی بزرگ شدن.
 
در جوانی بی‌هدف جلو رفتن
تحصیل کردن و درک بیهودگی
گُم شدن لبخندهایمان در ردِ پای عابران
افتخار کردن به گذشته‌های بی‌حاصل
فرو رفتن در مرداب آیندهٔ نامعلوم.
 
در میان‌سالی گم شدن در راه خیالی‌
از یاد رفتن در ذهن دیگران
رها شدن در کوچه تاریک
بار سفر بستن
به سرزمین ناکجا آباد
از دست دادن تمام یافته‌ها
در بهترین سال‌های باروری ذهن
احساس بی‌هویتی در غربت.
 
در کهنسالی، سرگردان
نه نگاهی به عقب، نه امیدی به جلو
چشم به افق دور دست
دیدن نشانه‌هایی کم‌رنگ‌
این ردپای ماست که می‌ماند
در گذر عمر.

"نگارنده، 10/2/2019"