سخن و اندیشه-79
 
حرکت کردیم. به سوی بازار تهران. در بافت سنتی جنوب شهر. ساعت 9 صبح پنجشنبه 17 مرداد 98 (8 اگوست 2019). در ترافیک جانکاه صبحگاهی. پس از طی مسیری از زیرگذر خیابان سعدی گذشتیم و با روان شدن رفت و آمد، نفسی کشیدیم و نیم ساعت بعد در میدان توپخانه بودیم. راننده اسنپ ما را در ضلع جنوبی میدان پیاده کرد. وارد خیابان باب‌همایون شدیم. یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران که اکنون آنجا را سنگفرش کرده‌اند و اتومبیلی تردد نمی‌کند. میدان توپخانه، خیابان باب‌همایون و خیابان لاله‌زار، از نخستین خیابان‌های تهران هستند که در سال 1310 خورشیدی و به مناسبت ورود ملک‌عزیز پادشاه عربستان به تهران آسفالت شده‌اند. در مسیر گذر پیاده باب‌همایون، دکه‌های مختلف غذا‌‌خوری، شربت‌خانه و اماکن تفریحی ایجاد شده است و درختان وسط خیابان بزرگ و سرسبز شده‌اند. با ابتکاری جدید از لوله‌کشی‌های آب در مسیر رفت و برگشت گاهی آب سرد اسپری می‌شود تا گرمای تند تابستان قابل تحمل باشد. سینمای باب‌همایون در سمت راست خیابان قرار دارد که می‌توان در آنجا به دیدن فیلم‌های سینما یا تماشای تئاتر مشغول شد. تبلیغ فیلم گاو، فیلمی از چارلی‌چاپلین و فیلم‌های حاجی واشنگتن، دختر لر، دونده امیر نادری و یک فیلم پلیسی ترکیبی از نمایش‌های روز سینما باب‌همایون هستند که زمان شروع سانس‌های آن را در دریچه خرید بلیط نوشته‌اند. مغازه‌های اطراف خیابان باب‌همایون بورس فروش کت و شلوارهای مردانه است. شما در اینجا می‌توانید یک دست کت و شلوار از قیمت صد هزار تومان تا پنج میلیون تومان خریداری کنید.
به سه راهی رسیدیم و در صف ون‌های روبازی که به سمت بازار تهران می‌رفتند ایستادیم. بلیط من و همسرم (دو نفر) هزار و پانصد تومان، پس از یک ربع رانندگی، ون ما را در کنار ورودی‌های بازار پیاده کرد. از کنار بازار خلیج فارس گذشتیم و وارد بازار طلا فروش‌ها شدیم.‌ برای ورود به بازار دهانه‌های گوناگونی وجود دارد. ما از دهانه بازار طلا فروشی وارد شدیم.
بازار تهران، بازار‌ی قدیمی در مرکز شهر تهران است که در میان خیابان‌های مولوی، سیروس و بوذرجمهری قرار گرفته. محوطه سبزه میدان یکی از محدوده‌های ورودی بازار است. بازار تهران یادگار دوران صفویه و بویژه سلطنت پنجاه ساله ناصرالدین‌شاه قاجار است که اکنون معماری سنتی آن تا حدودی حفظ شده است و در دوران پهلوی‌ها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته. اگر چه بخش اعظم بازار معماری سنتی خود را حفظ کرده است ولی در بعضی از نقاط که کار نوسازی صورت گرفته، ساختمان‌های مدرن و زیبایی به بافت سنتی اضافه شده که اگر‌چه از معماری و سیستم‌های گرمایشی و برودتی مدرنی برخوردار است ولی سازگاری با معماری سنتی ندارد و به نظر من صدور مجوز برای چنین تغییراتی اشتباه بوده است، چون زیبایی بازار تهران به سنتی بودن معماری آن است.
بازار تهران علاوه بر آن‌که یک محل داد و ستد و تجارت بوده، وجه اجتماعی و سیاسی هم داشته است. بازار در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی و سیاسی جامعه نقش داشته و بازاریان که اغلب سرمایه‌دارهای سنتی بوده‌اند از این‌گونه حرکت‌ها حمایت کرده‌اند.
بازار زرگرها یکی از قدیمی‌ترین بازارهای طلافروشی تهران است که در آن می‌توان انواع طلاهای زرد وسفید و جواهرات را با قیمت مناسب‌تر از بیرون خرید، چون دستمزد و اجرت ساخت در بازار ارزان‌تر از بیرون است.
یکی از قسمت‌های قدیمی بازار، بازار بزرگ تهران است. راهروهای ‌پیچ در پیچ، طاق‌های ضربی و هواکش‌های سنتی، معماری زیبا و قابل توجه از جلوه‌های خاص این بازار است. در بازار بزرگ محل‌های تیمچه، راسته بازار‌، مسجد‌شاه، تکیه و زیرگذرهای مختلفی قرار دارند. در بازار تهران علاوه بر نیازها و مایحتاج‌های زندگی می‌توان هر نوع جنس اختصاصی نیز خریداری کرد. بهترین خشکبارها، سوهان، سبزی‌های تازه و خشک در بازار چهارسوق فراوان است. لوازم آرایش را باید از کوچه مروی خرید، پوشاک زنانه و مردانه در راسته جعفری است و اگر قصد خرید جهزیه برای عروس و داماد دارید باید به سرای حاجب‌الدوله بروید. بازار مشیر مرکز خرید انواع کیف است. از کیف‌های گران قیمت با برندهای معروف تا کوله‌پشتی‌های سنتی معمولی. بازار بین‌الحرمین مرکز فروش لوازم‌التحریر و کتاب است.
در فاصله کوتاهی از بازار بین‌الحرمین، موزه و کتابخانه ملک قرار دارد که در سال 1316 توسط حسین آقا‌ملک تاسیس شده است. سال‌ها پیش (حدود 30 سال قبل-‌دهه 60) هنگامی که برای تحقیق و تدوین دیوان اشعار شاطر‌عباس صبوحی‌ قمی مدتها به این کتابخانه رفت و آمد می‌کردم، در همین محل بود که با روان‌شاد استاد دکتر حسن‌سادات‌ ناصری آشنا شدم و دوستی ما سال‌ها طول کشید و از محضر ایشان کسب فیض فراوانی کردم، از جمله مشارکت چندین ساله در روزهای سه‌شنبه در منزل ایشان در جلسه‌ای که در آن حدیقه سنایی را شرح و تفسیر می‌کرد. من از آن جلسات دفترچه‌های فراوانی تندنویسی کرده‌ام که بسیار ارزشمند است.
دیدن کتابخانه و موزه ملک در بازار مرا به خاطرات گذشته برد ولی در سال 1375 کتابخانه را از بازار بین‌الحرمین به محل جدید آن انتقال داده‌اند و محل مذکور فعلاً موزه است که آثار جالب و معماری خاص موزه، قابل توجه و ارزشمند می‌باشد. کتابخانه ملک یکی از بزرگترین گنجینه‌های نسخه‌های خطی نادر و نفیس در ایران است. دز موزه نیز هزاران قطعه سکه قدیمی، تابلوهای نقاشی، مجموعه فرش، تابلوهای خوشنویسی در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
ساعت حدود سه بعداز ظهر بود که ما وارد سبزه میدان شدیم. سبزه میدان یکی از پر رفت و آمدترین میدان‌های ورودی به بازار تهران است که در دوران صفویه و زندیه محل کاشت سبزی برای مردم تهران بود و به همین دلیل به این نام معروف شده است. اطراف این میدان را آثار تاریخی فراوان فراگرفته است، کاخ گلستان یکی از آنها است.
بهترین و سنتی‌ترین غذاخوری‌های بازار در این محل قرار دارد، چلوکبابی‌های نایب، مسلم و شمشیری همه روزه میزبان گردشگران داخلی و خارجی هستند.
چلوکباب شمشیری یکی از غذاخوری‌های معروف بازار است که موسس آن محمد‌حسن شمشیری بود. او هنگام مبارزات ملی شدن صنعت نفت طرفدار دکتر مصدق بود و هنگام تحریم و نخریدن نفت ایران صدهزار تومان اوراق قرضه‌ای که دولت مصدق انتشار داد را خرید، ولی بعد از کودتای 28 مرداد مورد غضب دولت محمد‌رضا شاه قرار گرفت و مدتی به جزیره خارک تبعید شد. اکنون آرامگاه این مبارز ملی در ابن‌بابویه است و چلوکبابی سبزه میدان او پاتوق بازاریانی که طالب غذای سنتی خوب هستند، می‌باشد.
وارد این چلوکبابی می‌شویم، پرچم کشورهای مختلف جهان در روی سکوی بلندی در محل ورودی چلوکبابی قرار دارد و لیست غذاهای روی تابلوی دیگر. باقالی‌پلو با گردن 99 هزار تومان، چلوکباب برگ مخصوص شمشیری 115 هزار تومان، چلوکباب شیشلیک شاندیز 125 هزار تومان.
داخل چلوکبابی می‌نشینیم و سفارش غذا می‌دهیم و در فضای خنک و شلوغ چلوکبابی شمشیری خستگی و گرمای داغ تابستان را با دوغ مخصوص از تن بیرون می‌کنیم. به علت گرمای شدید و مدت طولانی بازدید از بازار، برای استراحت به منزل برمی‌گردیم.‌
تا گزارشی دیگر بدرود.